Mektubların birbiriyle olan münasebeti

MEKTUBATTAKİ MÜNASEBETLER

Birinci Mektub Dört sualin muhtasar cevabıdır.

Birinci Sual: Birinci Sual de hayatın tabakaları üzerine durulmuş. Hazret-i Hızır Aleyhisselâm hayatta mıdır? Hayatta ise niçin bazı mühim ülema hayatını kabul etmiyorlar?

Elcevab: Hayattadır, fakat meratib-i hayat beştir.

Birinci Tabaka-i Hayat: Bizim hayatımızdır ki, çok kayıdlarla mukayyeddir.

İkinci Tabaka-i Hayat: Hazret-i Hızır ve İlyas Aleyhimesselâm’ın hayatlarıdır ki, bir vakitte pek çok yerlerde bulunabilir ve beşeriyet levazımatıyla daimî mukayyed değillerdir.

Üçüncü Tabaka-i Hayat: Hazret-i İdris ve İsa Aleyhimesselâm’ın tabaka-i hayatlarıdır ki, beşeriyet levazımatından tecerrüd ile, melek hayatı gibi bir hayata girerek nuranî bir letafet kesbeder.

Dördüncü Tabaka-i Hayat: Şüheda hayatıdır. Nass-ı Kur’anla şühedanın, ehl-i kuburun fevkinde bir tabaka-i hayatları vardır. Onlar kendilerini ölmemiş ve daha iyi bir âleme gitmiş biliyorlar.. kemal-i saadetle mütelezziz oluyorlar.. ölümdeki firak acılığını hissetmiyorlar.

Beşinci Tabaka-i Hayat: Ehl-i kuburun hayat-ı ruhanîleridir. Evet mevt; tebdil-i mekândır, ıtlak-ı ruhtur, vazifeden terhistir. İ’dam ve adem ve fena değildir. Ervah-ı evliyanın temessülleri ve ehl-i keşfe tezahürleri ve sair ehl-i kuburun yakazaten ve menamen bizlerle münasebetleri bu tabakat-ı hayatiyeyi isbat etmiştir.

İkinci Sual: İkinci sualde hayatın beşinci tabakası olan kabir hayatının başlangıcı olan ölümün halk edilmesi ve nimetiyet ciheti üzerine durulmuş.

Mevt, nasıl mahlûk ve nimet olabilir?

Elcevab: Mevtin mahlûk olması; nasılki hayatın dünyaya gelmesi bir halk ve takdir iledir; öyle de, dünyadan gitmesi de bir halk ve takdir ile, bir hikmet ve tedbir iledir. Yer altına girmiş bir çekirdeğin hava âleminde bir ağaç olması gibi, yer altına giren bir insan da, Âlem-i Berzah’ta, elbette bir hayat-ı bâkiye sünbülü verecektir.

Amma mevt, nimet olduğunun ciheti ise, çok vücuhundan dört vechine işaret ederiz:

Birincisi: Ağırlaşmış olan vazife-i hayattan ve tekâlif-i hayatiyeden âzad edip, yüzde doksandokuz ahbabına kavuşmak için, Âlem-i Berzah’ta bir visal kapısı olduğundan, en büyük bir nimettir.

İkincisi: Dar, sıkıntılı, dağdağalı, zelzeleli dünya zindanından çıkarıp; vüs’atli, sürurlu, ızdırabsız, bâki bir hayata mazhariyetle.. Mahbub-u Bâki’nin daire-i rahmetine girmektir.

Üçüncüsü: İhtiyarlık gibi şerait-i hayatiyeyi ağırlaştıran birçok esbab vardır ki; mevti, hayatın pek fevkinde nimet olarak gösterir. İhtiyarlık vaktinde evlat acısını anne babalara çektirmemek için ihtiyar anne babayı evladından evvel vefat ettirir.

Dördüncüsü: Musibetzedelere ve intihara sevkeden belalarla mübtela olanlar için ayn-ı nimet ve rahmettir.

Üçüncü Sual: Üçüncü Sualde ölümün iki neticesi olan cennet ve cehennemim isbatı yapılmış, cennetin isbatı manayı münafi olarak cehennemin isbatı ile yapılmıştır.

Cehennem nerededir?

Elcevab: Cehennem ikidir: Biri suğra, biri kübradır. Cehennem-i Suğra yerin altında, yani merkezindedir. Cehennem-i Kübra ise Arz’ın hareket-i seneviyesiyle ileride mecma-ı haşir olacak meydanın altındadır.

“Cehennem sonradan halkedilecektir.” denilmesi görülmediğinden ve hâl-i hazırda tamamıyla inbisat etmediğinden ve sekenelerine tam münasib bir tarzda inkişaf etmediğindendir.

Fakat bazı rivayatın işaratıyla ve ism-i Hakîm’in nuruyla bakıldığında âhiretteki Cennet ve Cehennemin bu dünyamızla münasebetdar olduğu görülür.

Amma Cennet ve Cehennem’in vücudları ise, Onuncu ve Yirmisekizinci ve Yirmidokuzuncu Sözler’de gayet kat’î bir surette isbat edilmiştir.

Dördüncü Sual: Dördüncü Sualde ise insanı cennete ve cehenneme götüren yolun izahatı yapılmıştır. Aşk-ı mecazî insanı cehenneme götürürken aşk-ı hakikî ise cennete götüren bir yoldur.

Ekser nâsda bulunan dünyaya karşı olan aşk-ı mecazî dahi bir aşk-ı hakikîye inkılab edebilir mi?

Elcevab: Evet. Kendinin zâil ve hayatıyla bağlı kararsız dünyasını, haricî dünyaya iltibas etmeyerek, zeval ve fena çirkinliğini görüp ondan yüzünü çevirse, bâki bir mahbub arasa, dünyanın pek güzel ve âyine-i esma-i İlahiye ve mezraa-i âhiret olan iki diğer yüzüne bakmağa muvaffak olursa, o gayr-ı meşru mecazî aşk, o vakit, aşk-ı hakikîye inkılaba yüz tutar.  Yoksa nefsini unutup, hayatın zevalini düşünmeyerek, hususî kararsız dünyasını, aynı umumî dünya gibi sabit bilip, kendini lâyemut farzederek dünyaya saplansa, şedid hissiyat ile ona sarılsa, onda boğulur gider. Şu hakikatı tenvir için endam aynası temsili verilmiştir.

İkinci Mektub Kalben dünyayı sevmemenin bir alameti maddi manevi her şeyden istiğna etmek olduğundan Üstadımız hayatı ile Kalben dünyayı sevmediğini isbatlamış oluyor. İstiğna Nübüvvet mesleği olduğu gibi velayet-i kübra mesleğinde gidenlerinde bir hassası olmuştur.

İstiğna düsturuna dair altı sebebdir.

Birincisi: Ehl-i dalalet, ehl-i ilmi; ilmi vasıta-i cerr etmekle ittiham ediyorlar. Bunları fiilen tekzib lâzımdır.

İkincisi: Neşr-i hak için Enbiyaya ittiba’ etmekle mükellefiz. Biz ücretimizi Allah’tan bekleriz. Ve insanlarda kendilerinden ücret istemeyenlere ittiba ederler.

Üçüncüsü: Allah namına vermek, Allah namına almak lâzım iken ya veren gafildir; kendi namına verir, ya alan gafildir; Mün’im-i Hakikî’ye ait şükrü, senayı, zahirî esbaba verir.

Dördüncüsü: Tevekkül, kanaat ve iktisad hazinesini insanlardan ahz-ı mal edip kapatmamak için insanlardan istiğna etmek gerekir.

Beşincisi: Üç kısımdır.

a) Gayrın malını almamağa manen bir emir ve almaktan bir nehiy olduğu için,

b) Hatırlarını sayıp çok haklarımdan mahrum kalmamak için istemiyorum.

c) Tasannu’ ve temelluktan kurtulmak ve minnet altında kalmamak için insanlardan istiğna etmek gerekir.

Altıncısı ve istiğna sebebinin en mühimmi: “Salahat niyetiyle sana verilen bir şeyi, sâlih olmazsan kabul etmek haramdır.” Öyle ise eğer hâşâ ben kendimi sâlih bilsem; o alâmet-i gururdur, salahatin ademine delildir. Hem âhirete müteveccih a’male mukabil sadaka ve hediyeyi almak, âhiretin bâki meyvelerini dünyada fâni bir surette yemek demektir.

 

Üçüncü Mektub Nübüvvet mesleğini esas alıp velayet-i kübrada giden Üstadımıza halinin nasıl olduğu sorulduğunda tazyikatın altında ezilmeyip kâinata yaratılış maksadına göre bakarak tefekkür ettiğine dair binler hakikatlardan biri dört nükte içinde gösterilmiştir.

Malum talebesinin Üstadın hissiyatına hissedar olmak arzusuna binaen yazılmıştır. Üstadın bir gece, yüz tabakalık irtifada, bir katran ağacının başındaki yuvada, semanın yıldızlarla yaldızlanmış güzel yüzüne bakarken gördüğü Kur’an-ı Hakîm’in nur-u i’cazından parlak bir sırr-ı belâgatı dört cihette gösteriyor.

Birincisi: Seyyar yıldızlara ve istitar ve intişarlarına işaret eden ayette gayet âlî bir nakş-ı san’at ve âlî bir levha-i ibret, nazar-ı temaşaya gösteriliyor.

İkincisi: Kamer’e baktım. Kamer’in takdiri ve tedviri ve tedbir ve tenviri ve zemine ve Güneş’e karşı gayet dakik bir hesabla vaziyetlerinde gayet parlak bir nur-u i’cazı ifade ettiğini gördüm.

Üçüncüsü: Zeminin müsahhar bir sefine, bir merkûb olduğunu işaret eden ayetten hatıra gelen bir mana ders veriliyor.

Dördüncüsü: Küre-i Arzın az bir masrafla çok ve büyük ve garib ve acib, âlî ve gâlî işler görmesinden hatıra gelen iki nükte-i imaniye ders verilmiştir.

Hatıra gelen birinci nükte: Ehl-i Cennet ve ehl-i Cehennemin haşir meydanına geliş keyfiyetleri ders veriliyor.

Hatıra gelen ikinci nükte: Vahdette nihayetsiz sühulet ve kesrette nihayetsiz suubet bulunmasıdır.

Dördüncü Mektub Kudsi hikmeti ders alan Üstadımız, Risale-i Nur’un Onikinci Söz gibi risalelerinde hikmet-i kudsiyeyi ders vermiştir.

Çam ağacında hatıra gelen iki-üç hatıradır.

Birincisi: Bütün Sözler, İsm-i Rahîm ve İsm-i Hakîme mazhariyetin cilveleridir.

İkincisi: Tarîk-ı Nakşî hakkında hatıra gelen fıkradan tulû’ eden şu fıkradır.

“Der tarîk-ı acz-mendî lâzım âmed çâr çiz: fakr-ı mutlak, acz-i mutlak, şükr-ü mutlak, şevk-i mutlak ey aziz!”

Üçüncüsü: Üstadın semanın yüzündeki yıldızların vaziyetine baktığında hatırına gelen yıldızname şiiridir.

Beşinci Mektub Kudsi hikmet ile kâinata bakmak mesleği, velayeti kübranın bir esası olduğu Beşinci Mektub da gösterilmektedir. Velayet-i kübra mesleği ise diğer mesleklerin neticesi olan velayet-i suğradan daha yüksektir.

İmam-ı Rabbanînin (R.A) dört hüküm üzerine bina ettiği tarîk-ı Nakşî’nin üç perdesi izah edilmiştir. Ayrıca Üstadımızda bu zamana bakan iki hüküm ortaya koymuştur.

Birinci Hüküm; “Hakaik-i imaniyeden bir mes’elenin inkişafını, binler ezvak ve mevacid ve keramata tercih ederim.”

İkinci Hüküm; “Bütün tarîklerin nokta-i müntehası, hakaik-i imaniyenin vuzuh ve inkişafıdır.”

Üçüncü Hüküm; “Velayet üç kısımdır:

Dördüncü Hüküm; “Tarîk-i Nakşî’de iki kanad ile sülûk edilir.”

Tarîk-ı Nakşî’nin üç perdesinden en birincisi ve en büyüğü doğrudan doğruya hakaik-i imaniyeye hizmettir.

İkincisi: Feraiz-i diniyeye ve Sünnet-i Seniyeye tarîkat perdesi altında hizmettir.

Üçüncüsü: Tasavvuf yoluyla emraz-ı kalbiyenin izalesine çalışmak, kalb ayağıyla sülûk etmektir. Birincisi farz, ikincisi vâcib, bu üçüncüsü ise sünnet hükmündedir.

Üstadımızın Birinci Hükümü; Eğer Şeyh Abdülkadir-i Geylanî (R.A.) ve Şah-ı Nakşibend (R.A.) ve İmam-ı Rabbanî (R.A.) gibi zâtlar bu zamanda olsaydılar, bütün himmetlerini, hakaik-i imaniyenin ve akaid-i İslâmiyenin takviyesine sarfedeceklerdi.

Üstadımızın İkinci Hükümü; Cenab-ı Hak şu zamanda, i’caz-ı Kur’anın manevî lemaatından olan malûm Sözler’i, şu dalalet zındıkasına bir tiryak hâsiyetini vermiş tasavvurundayım.

Altıncı Mektub Beşeriyet âleminde en nurlu sahifeler gurbetin neticesinde elde edilen acz ve fakrını anlamakla elde edilir. Bu ise hikmet-i kudsiye ile kâinata bakıldığı gibi hadisata da bakmakla mümkün olabilir. Mevlana Hazretleri bu Kudsi hikmet dersini kendi lisanı ile farisi olarak beyan etmiştir.

Üstadımız gurbetdeki firkatinin ziyade elîm kısmından bir kısmını içinde bulunduğu birbiri içinde beş muhtelif renkli gurbetle izah etmiştir. Şöyle ki;

Birincisi: İhtiyarlık sırrıyla, hemen ekseriyet-i mutlaka ile, akran ve ahbabım ve akaribimden yalnız ve garib kalmaktan gelen hazîn bir gurbeti hissettim.

İkincisi: Geçen bahar gibi alâkadar olduğum ekser mevcudat beni bırakıp gittiklerinden hasıl olan firkatli bir gurbeti hissettim.

Üçüncüsü: Vatanımdan ve akaribimden ayrı düşüp, yalnız kaldığımdan tevellüd eden firkatli bir gurbeti hissettim.

Dördüncüsü: Gecenin ve dağların garibane vaziyeti bana rikkatli bir gurbeti daha hissettirdi.

Beşincisi: Şu fâni misafirhaneden ebed-ül âbâd tarafına harekete âmâde olan ruhumu fevkalâde bir gurbette gördüm.

Bu gurbetlere ve karanlıklara karşı

Yâ Rab! Garibem, bîkesem, zaîfem, nâtüvanem, alîlem, âcizem, ihtiyarem,

Bî-ihtiyarem, el’aman gûyem, afv cûyem, meded hâhem zidergâhet İlahî!

Diyerek feryad eden üstadımızın kalbinin imdadına yetişen nur-u iman, feyz-i Kur’an, lütf-u Rahman lisanını, kalbini, aklını ve nefsini irşad etmiştir. Neticede herbirinden ayrı manalar takarrur etmiştir.  Mevlâna Celaleddin’in nefsine dediği gibi dedim: “Evet” demenin şükrü nedir? “Bela” çekmektir.

İşte bu haletler Meşhur Hikem-i Atâiye’nin fıkrasını ve “Tuba lil Gureba” hadisinin bir sırrını anlamasına vesile olmuştur.

Mektubun ahirinde üstadımızın şu misafirhanedeki vazifem bitmiş midir? sualine verdiği cevap bulunmaktadır.

Yedinci Mektub Velayet-i kübra mesleğinde hadisata bakmanın ölçüsüne bir misal olarak çok evlilik hadisatının arkasındaki hikmetler gösterilerek ders verilmiştir.

Birincisi: “Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm’ın kesret-i tezevvücünün hikmetini

İkincisi: Hazret-i Zeyneb ile tezevvücünün hikmetini Yirmibeşinci Söz’ün Birinci Şu’lesinin Üçüncü Şuaında ders verilen âyetle insanların tabakatına göre birtek âyet, müteaddid vücuhlarla, herbir tabakanın fehmine göre bir mana ifade ettiğini izah ediyor.

Birinci bir tabakanın hisse-i fehmi şudur ki: Şahsiyet: Her insanın hayat-ı içtimaiyede farklı şahsiyetleri olduğunu ders vermektir. Peygamber ASM size risalet şahsiyeti ile hakkı tebliğ ederken beşeriyet itibariyle sizlerden birisi ile evlenebilir.

İkinci bir tabakanın hisse-i fehmi şudur ki: Şefkat: Efkâr-ı âmmede, Ümmetin şefkatli Peygambere bakış açısını düzeltiyor. Şöyle ki Peygamber ümmetine pederane şefkat eder. Ama ümmeti onun hakiki evladı değildir.

Üçüncü bir tabakanın hisse-i fehmi şudur ki: Peygamberin Şefkatini su-i istimal ederek namazımız kılınmış demeyin.

Dördüncü bir tabakanın hisse-i fehmi şudur ki: İhbar-ı gaybi olarak erkek evladlarının hayatta kalmayacağını haber veriyor.

Sekizinci Mektub Velayet-i kübra mesleğinde hadisata bakmanın ölçüsüne bir misal olarak Yakub’un AS Yusuf AS olan şefkati gösterilmiştir. Çok şefkatli olan Yakub’un AS kıssası ile şefkatin keskin, geniş ve halis olduğu hakikatı ders verilmiştir.

Rahman ve Rahîm isimlerini öyle bir nur-u a’zam görüyorum ki, bütün kâinatı ihata eder ve her ruhun bütün hacat-ı ebediyesini tatmin edecek ve hadsiz düşmanlarından emin edecek derecede nurlu ve kuvvetlidir. Ve bu iki nur-u a’zam olan isimlere yetişmek için en mühim bulduğum vesile; fakr ile şükr, acz ile şefkattir. Yani: Ubudiyet ve iftikardır.

Şu mes’ele münasebetiyle Hazret-i Yakub Aleyhisselâm’ın Yusuf Aleyhisselâm’a karşı şedid ve parlak hissiyatının muhabbet ve aşk değil belki şefkat olduğunun izahatı yapılmıştır. Çünkü

1- Şefkat, aşk ve muhabbetten çok keskin ve parlak ve ulvî ve nezihtir ve makam-ı nübüvvete lâyıktır.

2- Hem şefkat pek geniştir.

3- Hem şefkat hâlistir.

4- En son olarak âyetin işaret ettiği ince bir manada vardır ki O da şefkatin artması ile şefkat duyulan mahlûkata karşı elinden bir şey gelememekten dolayı çekilecek bir azabta vardır. Bunun çare-i yegânesi Rahmet edenlerin en merhametlisi olan Allah’ın hayırlı muhafazasına işini bırakmaktır.

Dokuzuncu Mektub Velayet-i kübra mesleğinde hadisata bakmanın ölçüsü; verilen nimetleri kendimizden bilmeyip Cenab-ı Hakktan bilmek gerektir. Yoksa istihraç olacağı saniyen ve salisen kısmında izah edilmiştir. Rabian kısmında ise verilen nimetleri Cenab-ı Hakktan bilmenin neticesi gösterilmiştir.

Sâniyen: Keramet ve ikramın bir farkı izah edilmiştir.

Keramet bilerek veya bilmeyerek hârika bir emre mazhar olmak şeklinde iki nev’i dir.

Amma ikram ise; kerametin bilmeyerek hârika bir emre mazhar olmak nev’inden daha âlîdir. İzharı, tahdis-i nimettir. Kesbin medhali yoktur, nefsi onu kendine isnad etmez.

İşte Kur’an hizmetinde gördüğümüz ihsanat-ı İlahiye bir ikramdır; izharı, tahdis-i nimettir.

Sâlisen: Şu dünya hayatında en bahtiyar, dünyayı bir misafirhane-i askerî telakki edip öyle de iz’an eden ve ona göre hareket ederek en büyük mertebe olan mertebe-i rızayı çabuk elde edenlerdir. Onlar ki; kırılacak şişe pahasına, daimî bir elmasın fiatını vermez; istikamet ve lezzetle hayatını geçirir.

Evet dünyaya ait işler, kırılmağa mahkûm şişeler hükmündedir; bâki umûr-u uhreviye ise, gayet sağlam elmaslar kıymetindedir. İnsanın fıtratındaki şiddetli merak ve hararetli muhabbet ve dehşetli hırs ve inadlı taleb ve hâkeza şedid hissiyatlar, umûr-u uhreviyeyi kazanmak için verilmiştir. O hissiyatı, şiddetli bir surette fâni umûr-u dünyeviyeye tevcih etmek, fâni ve kırılacak şişelere, bâki elmas fiatlarını vermek demektir.

Râbian: Ülema-i İslâm ortasında “İslâm” ve “iman”ın farkları çok medar-ı bahsolmuş. Bir kısmı “ikisi birdir”, diğer kısmı “ikisi bir değil, fakat biri birisiz olmaz” demişler ve bunun gibi çok muhtelif fikirler beyan etmişler.

Ben şöyle bir fark anladım ki: İslâmiyet, iltizamdır; iman, iz’andır. Tabir-i diğerle: İslâmiyet, hakka tarafgirlik ve teslim ve inkıyaddır; iman ise, hakkı kabul ve tasdiktir.

Sual: Acaba İslâmiyetsiz iman, medar-ı necat olabilir mi?

Elcevab: İmansız İslâmiyet, sebeb-i necat olmadığı gibi; İslâmiyetsiz iman da medar-ı necat olamaz. Felillahilhamdü velminnetü, Kur’anın i’caz-ı manevîsinin feyziyle Risale-i Nur mizanları, din-i İslâmın ve hakaik-i Kur’aniyenin meyvelerini ve neticelerini öyle bir tarzda göstermişlerdir ki; dinsiz dahi onları anlasa, taraftar olmamak kabil değil. Hem iman ve İslâmın delil ve bürhanlarını o derece kuvvetli göstermişlerdir ki; gayr-ı müslim dahi anlasa, herhalde tasdik edecektir. Gayr-ı müslim kaldığı halde, iman eder.

 

Onuncu Mektub İki sualin cevabıdır.

Birincisi: Hikmet-i kudsiyeyi ders veren Velayet-i Kübra mesleği zerratın harekatına ne suretle bakar sualinin cevabıdır. Otuzuncu Söz’ün İkinci Maksadının tahavvülât-ı zerrat tarifine dair olan uzun cümlesinin haşiyesidir: “İmam-ı Mübin” ve “Kitab-ı Mübin” hakkında ehl-i tefsir, “İkisi birdir”; bir kısmı, “Ayrı ayrıdır” demişler. Hülâsa: “İlm-i İlahînin ünvanlarıdır” demişler.

Üstadımızda diyor ki: “İmam-ı Mübin”, ilim ve emr-i İlahînin bir nev’ine bir ünvandır ki; âlem-i şehadetten ziyade âlem-i gayba bakıyor. “İmam-ı Mübin”, kader-i İlahînin bir defteri, bir mecmua-i desatiridir. O desatirin imlâsı ile ve hükmü ile zerrat, vücud-u eşyadaki hidematına ve harekâtına sevkedilir.

Amma “Kitab-ı Mübin” ise, âlem-i gaybdan ziyade, âlem-i şehadete bakar. Mevcudatın ilimden kudrete geçmelerinde kudret-i İlahiyenin bir defteridir.

“İmam-ı Mübin”, kader defteri ise; “Kitab-ı Mübin”, kudret defteridir.

İşte “İmam-ı Mübin”in imlâsı ile, yani kaderin hükmüyle ve düsturuyla kudret-i İlahiye, icad-ı eşyada herbiri birer âyet olan silsile-i mevcudatı, “Levh-i Mahv-İsbat” denilen zamanın sahife-i misaliyesinde yazıyor, icad ediyor, zerratı tahrik ediyor.

Amma “Levh-i Mahv-İsbat” ise, sabit ve daim olan Levh-i Mahfuz-u A’zam’ın daire-i mümkinatta, yani mevt ve hayata, vücud ve fenaya daima mazhar olan eşyada mütebeddil bir defteri ve yazar bozar bir tahtasıdır ki, hakikat-ı zaman odur.

İkinci Sual: Hikmet-i kudsiyeyi ders veren Velayet-i Kübra mesleği zerratın harekatını ders verdiği gibi semavatın harekatının hikmetini ders verir.

Meydan-ı Haşir nerededir?

Elcevab: Hâlık-ı Hakîm’in herşeyde gösterdiği hikmet-i âliye işaret ediyor ki: Küre-i Arz, yirmibeş bin seneye karib bir daire-i muhitanın içinde, rivayete binaen Şam-ı Şerif kıt’ası bir çekirdek hükmünde olarak o daireyi dolduracak bir meydan-ı haşir etrafında gezip, mahsulât-ı maneviyesini ona devrediyor ki; ileride o meşherde, enzar-ı nâs önünde gösterilecektir.

 

Onbirinci Mektub Bu mektub, mühim bir ilâç olup, dört âyetin hazinesinden dört küçük cevherine işaret eder. Rahmeten-lil-âlemîn Zât’ın (A.S.M.) ders verdiği bütün ahkâm-ı Kur’aniye, bizim için rahmettir.

Birinci Mebhas: Hikmet-i kudsiyeyi ders veren Velayet-i Kübra mesleği Vesveseye ne suretle baktığı ders verilmiştir.

Sû’-i vesveseye dair iki hükümdür.

1- Tasavvur-u küfür, küfür değil; tahayyül-ü şetm, şetm değil. Hususan ihtiyarsız olsa ve farazî bir tahattur olsa, bütün bütün zararsızdır.

2- Bir şey’in şer’an çirkinliği, pisliği; nehy-i İlahî sebebiyledir.

İkinci Mes’ele: Hikmet-i kudsiye ile eşyaya bakmakla aklı, kalbi, nefsi, hayali ve ulvi hisleri tatmin etmenin yolu gösterilmiştir.

Barla Yaylası, Tepelice’de çam, katran, karakavağın bir meyvesi olup, Sözler Mecmuası’na yazıldığı için buraya yazılmamıştır.

Üçüncü ve Dördüncü Mes’eleleri: Hikmet-i kudsiye ehli olan Velayet-i Kübra mesleği fıtrat kanunları ile şer’i hükümlerin birbirine karşı olan münasebetini anlayıp hayat-ı ictimaiyeye saadet getirecek binler esasları va’z etmiştir. Buna dair iki misal verilmiştir.

Üçüncü Mes’ele: Şu iki mes’ele, Yirmibeşinci Söz’ün i’caz-ı Kur’ana karşı medeniyetin aczini gösteren misallerinden iki misal:

“Eğer kardeşler erkek ve kız olurlarsa, erkeğin hissesi, iki kızın hissesi kadardır.” Nisa (4/176) olan hükm-ü Kur’anî, mahz-ı adalet olduğu gibi, ayn-ı merhamettir. Oysaki mimsiz medeniyet, kız hakkında, hakkından fazla hak vererek büyük bir haksızlığa sebeb oluyor.

Dördüncü Mes’ele: “Eğer ölenin kardeşleri varsa terekenin altıda biri ananındır.” Nisa (4/11) hükmü, ayn-ı hak ve mahz-ı adalettir. Oysaki Vâlide hakkında hakkını kesmekle daha dehşetli haksızlık ediyor. Vâlidenin evladına şefkat etmesi hakaik-i kâinat içinde en muhterem, en mükerrem bir hakikattır.

Onikinci Mektub Hikmet-i kudsiye ehli olan Velayet-i Kübra mesleği zahiren çirkin ve hikmetsiz görünen eşyanın ve hadisatın yaratılmasının hikmetini ders vermiştir.

Mesail-i imaniyenin münakaşa suretinde bahsi caiz değildir. Bu sebeble münakaşa suretinde bahsedilen üç suale sonradan gayet muhtasar cevablar verilmiştir.

Birinci Sualiniz: Hazret-i Âdem’in (A.S.) Cennet’ten ihracı ve bir kısım benî-âdemin Cehennem’e idhali ne hikmete mebnîdir?

Elcevab: Hikmeti, tavziftir. Bu vazifenin iki neticesi vardır.

1- Beşerin manevi terakkisi ve istidadatının inkişaf ve inbisatları etmesidir.

2- Mahiyet-i insaniyenin bütün esma-i İlahiyeye bir âyine-i câmia olmasıdır.

Demek Hazret-i Âdem’in Cennet’ten ihracı, ayn-ı hikmet ve mahz-ı rahmet olduğu gibi; küffarın da Cehennem’e idhalleri, haktır ve adalettir. Çünkü Küfrün üç neticesi vardır.

1- Bütün kâinatı tahkirdir, kıymetlerini tenzil etmektir ve

2- Bütün masnuatın vahdaniyete şehadetlerini tekzibdir ve

3- Mevcudat âyinelerinde cilveleri görünen esma-i İlahiyeyi tezyiftir.

İkinci Sualiniz:

1- Şeytanların halkı ve icadı ne içindir?

2- Cenab-ı Hak, şeytanı ve şerleri halketmiş, hikmeti nedir?

3- Şerrin halkı şerdir, kabihin halkı kabihtir?

Elcevab: Hâşâ!..

3- Halk-ı şer, şer değil, belki kesb-i şer şerdir. Çünki halk ve icad, bütün netaice bakar; kesb, hususî bir mübaşeret olduğu için, hususî netaice bakar.

2- Hayr-ı kesîr için, şerr-i kalil kabul edilir. Eğer şerr-i kalil olmamak için, hayr-ı kesîri intac eden bir şer terkedilse; o vakit şerr-i kesîr irtikâb edilmiş olur.

1- Kâinattaki şerlerin, zararların, beliyyelerin ve şeytanların ve muzırların halk ve icadları, şer ve çirkin değildir; çünki şeytanların hilkatıyla ve sırr-ı teklif ve ba’s-i enbiya ile, bir meydan-ı imtihan ve tecrübe ve cihad ve müsabaka açılmış. Ve bunun neticesinde âlem-i insaniyette nihayetsiz meratib-i terakkiyat ve tedenniyat ortaya çıkmıştır.

Eğer sual etseniz ki: Bi’set-i enbiya ile beraber şeytanların vücudundan ekser insanlar kâfir oluyor, küfre gidiyor. Bu sebebden bi’set-i enbiya dahi rahmet değil denilebilir mi?

Elcevab: Elbette diyemezsin. Çünki kemmiyetin, keyfiyete nisbeten ehemmiyeti yok. Asıl ekseriyet, keyfiyete bakar. Keyfiyetli yüzbinlerle enbiya ve milyonlarla evliya ve milyarlarla asfiya bütün insanlığa mukabil gelir.

Üçüncü Sualiniz: Cenab-ı Hak musibetleri veriyor, belaları musallat ediyor. Hususan masumlara, hattâ hayvanlara bu zulüm değil mi?

 Elcevab: Hâşâ! Zulüm değildir. Çünki Mülk Onundur. Mülkünde istediği gibi tasarruf eder. Cenab-ı Hakkın musibetleri verip belaları musallat etmesinde iki hikmet vardır.

1- Mahiyet-i hayatiyeyi kuvvetleştirmek

2- Cilve-i esmasını göstermek

Böyle mesail-i imaniyenin bahsi üç halde caiz olur.

1- itidal-i demle,

2- insafla,

3- bir müdavele-i efkâr suretinde olmasıyla…

Onüçüncü Mektub Hikmet-i kudsiye ehli olan Velayet-i Kübra mesleğinin Cenab-ı Hakkın musibetleri verip belaları musallat etmesindeki hikmeti anlayıp ona göre mukabele ettiğine misal olarak makam münasebeti ile bu Onüçüncü Mektub yazdırılmıştır. Şöyleki ehl-i dünya ve siyasetin mahiyetindeki zulüm istidadının ortaya çıkmasına karşılık olarak Üstadın mahiyetindeki ulviyet ortaya çıksın. Hem ehl-i dünyanın şer tercihlerinin yaratılması şer olmadığı gibi hikmet ve rahmetin iktizasıdır. Hem zahiren çirkin hikmetsiz görünen Üstadın hayatındaki musibetlerin yaratılmasının hikmeti ders verilmiştir.

Yeni Said değil, belki Eski Said lisanıyla cevab verilen üç sualdir.

Birinci Sualiniz: İstirahatın nasıl? Hâlin nedir?

Elcevab: Cenab-ı Erhamürrâhimîn’e yüzbin şükür ediyorum ki; ehl-i dünyanın bana ettiği enva’-ı zulmü, enva’-ı rahmete çevirdi. (İman-ı tahkikinin kuvveti derecesinde görünen dört hadisedeki rahmet tecellileri anlatılmıştır.)

İkinci Sualiniz: Neden vesika almak için müracaat etmiyorsun?

Elcevab:

Adem-i müracaatımın birinci sebebi: Şu mes’elede ben kaderin mahkûmuyum, ehl-i dünyanın mahkûmu değilim. Kadere müracaat ediyorum. Ne vakit izin verirse, rızkımı buradan ne vakit keserse, o vakit giderim.

Adem-i müracaatımın ikinci sebebi: Haksızlığı hak zanneden adamlara karşı hak dava etmek, hakka bir nevi haksızlıktır. Bu nevi haksızlığı irtikâb etmek istemem.

Üçüncü Sualiniz:

1- Dünyanın siyasetine karşı ne için bu kadar lâkaydsın?

2- Bu kadar safahat-ı âleme karşı tavrını hiç bozmuyorsun?

3- Bu safahatı hoş mu görüyorsun?

4- Veyahut korkuyor musun ki, sükût ediyorsun?

Elcevab:

Kur’an-ı Hakîm’in hizmeti, beni şiddetli bir surette siyaset âleminden men’ettiği için

Dünyanın siyasetine karşı lâkayd kalıyor.

Safahat-ı âleme karşı tavrını hiç bozmuyor.

Safahatı hoş görmediğine delil nur göstermesidir.

Korkmadığına delil

Bütün sergüzeşt-i hayatım şahiddir ki, hak gördüğüm meslekte gitmeye karşı korku elimi tutup men’ edememiş ve edemiyor.

Hizmet-i Kur’an’ın hayat-ı içtimaiye-i siyasiye-i beşeriyeyi düşünmekten men’etmesinin sebebini topuz ve nur temsili ile izah ediyor.

 

Ondördüncü Mektub Te’lif edilmemiştir.

Onbeşinci Mektub Velayet-i Kübra Mesleğinin Tafsilli İzahatı Yapılmıştır.

Birinci Sual Birinci Makamdaki Velayet-i Kübra Mesleğinin Esası: Velayet-i Kübra mesleğinde harika haller esas değildir.

Birinci Sual İkinci Makamdaki Velayet-i Kübra Mesleğinin Esası: Velayet-i kübra sahibi her ne kadar fâil-i muhtar görünse de, meşiet-i İlahiye asıldır ve kader hâkim olduğundan Velayet-i Kübra mesleğinde gidenler fitne çeviren müfsidleri nazar-ı velayetle keşfedemeyebilirler.

İkinci Sualdeki Velayet-i Kübra Mesleğinin Birinci Esası: Velayet-i Kübra mesleği Adalet-i mahza ile Adalet-i izafiye çatışsa Adalet-i mahzayı esas tutar. Bir ferdi dahi, umumun selâmeti için feda etmez. 

Velayet-i Kübra mesleği Hak ve hakikatla kendi menfaati çatışsa hak ve hakikatı esas tutar.

İkinci Sualdeki Velayet-i Kübra Mesleğinin İkinci Esası: Velayet-i Kübra mesleği hilafet ile saltanat çatışsa hilafeti esas tutar. Saltanatın bir kısım kanunlarını ve siyasetin merhametsiz mukteziyatlarını değil ahkâm-ı diniyeyi ve hakaik-i İslâmiyeyi ve âhireti esas tutup ona göre amel eder.

İkinci Sualdeki Velayet-i Kübra Mesleğinin Üçüncü Esası: Velayet-i Kübra mesleği din ile milliyet çatışsa dini esas tutar. Menfi Milliyeti değil İslam milliyetini esas tutar.

Üçüncü Sualdeki Velayet-i Kübra Mesleğinin Esası: Velayet-i Kübra mesleği ehli olan madi ve manevi Âl-i Beytin, katle ve belaya ve nefye maruz kalacaklarını Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm haber vermiştir.

Dördüncü Sualdeki Velayet-i Kübra Mesleğinin Esası: Velayet-i Kübra mesleği ehli olan Âl-i Beyt’ten Muhammed Mehdi isminde bir zât-ı nuranî, o Süfyan’ın şahs-ı manevîsi olan cereyan-ı münafıkaneyi öldürüp dağıtacaktır.

Beşinci Sualdeki Velayet-i Kübra Mesleğinin Esası: Velayet-i Kübra mesleği ehli olanlar herhangi bir mes’elede hükmü Kur’andan ve Hadisten çıkarıp enfüsi ve afaki delillerlede isbatını yapar.

Altıncı Sualdeki Velayet-i Kübra Mesleğinin Esası: Velayet-i Kübra mesleği ehli olanlar, ehl-i tahkik ve ehl-i keşif ve ehl-i velayetin medar-ı bahsi olmuş ittifaklı olan mes’eleleri tasdik ve ihtilaflı olanları tashih eder.

Kur’an-ı Hakimdeki her bir ayetin en yüksek manalarına nüfuz ettiği gibi ayetin kendine bakan ince manalarınıda fehmeder ve ona göre hareket eder.

Birinci sual: Sahabeler nazar-ı velayetle müfsidleri neden keşfedemediler? Tâ Hulefa-yı Raşidîn’in üçünün şehadetini netice verdi. Halbuki küçük Sahabelere, büyük velilerden daha büyük deniliyor?

Elcevab: Bunda iki makam var.

Birinci Makam: Velayet-i Kübra mesleğinde harika haller esas değildir. Esas, zahirden hakikata geçmek olduğundan Sahabeler fitneyi çeviren müfsidleri nazar-ı velayetle keşfedemediler.

Sahabelerin velayeti, velayet-i kübra denilen, veraset-i nübüvvetten gelen, berzah tarîkına uğramayarak, doğrudan doğruya zahirden hakikata geçip, akrebiyet-i İlahiyenin inkişafına bakan bir velayettir ki, o velayet yolu, gayet kısa olduğu halde gayet yüksektir. Hârikaları az, fakat meziyatı çoktur. Keşif ve keramet orada az görünür.

Birinci temsilde zahirden hakikata geçme mesleği, dün geceki Leyle-i Kadr’e ulaşmada gidilen iki yol ile anlatılmış.

İkinci temsilde ise akrebiyet-i İlahiyenin inkişafı, güneşin bize yakınlığı fakat bizim ondan uzaklımız ile birlikte yakınlaşmak için gidilen iki yol ile anlatılmış.

İkinci Makam: Velayet-i kübra sahibi her ne kadar fâil-i muhtar görünse de, meşiet-i İlahiye asıldır ve kader hâkim olduğundan Sahabeler fitneyi çeviren müfsidleri nazar-ı velayetle keşfedemediler.

Hikmet-i İlahiyenin müfsidleri bildirmemesinin hikmeti ise Sahabeler nazar-ı velayetle müfsidleri keşfetmiş olsaydılar bile fesadın önü alınamazdı. Çünki o hâdisatın önünü almak, o vakitteki hayat-ı içtimaiyeyi ve muhtelif efkârı ıslahla olurdu. Yoksa bir-iki müfsidin keşfedilmesiyle olmazdı.

Eğer denilse sualine cevab: Velayet-i kübra sahibi her ne kadar fâil-i muhtar görünse de, meşiet-i İlahiye asıldır ve kader hâkimdir.

İkinci sual: Hazret-i Ali (R.A.) zamanında başlayan muharebelerin mahiyeti nedir? Muhariblere ve o harbde ölen ve öldürenlere ne nam verebiliriz?

Elcevab: Cemel Vak’ası denilen Hazret-i Ali ile Hazret-i Talha ve Hazret-i Zübeyr ve Âişe-i Sıddıka (Radıyallahü Teâlâ anhüm ecmaîn) arasında olan muharebe; adalet-i mahza ile, adalet-i izafiyenin mücadelesidir. Hem katil, hem maktul ikisi de ehl-i Cennet’tir, ikisi de ehl-i sevabdır.

Adalet-i mahza ile adalet-i izafiyenin izahı şudur ki: Bir ferd dahi, umumun selâmeti için feda edilmez. Adalet-i izafiye ise: Küllün selâmeti için, cüz’ü feda eder.

Eğer desen: İmam-ı Ali’nin seleflerine nisbeten muvaffakıyetsizliği nedendir?

Elcevab: O mübarek zât, siyaset ve saltanattan ziyade, “Şah-ı Velayet” ünvanı ile kıyamete kadar bâki saltanat-ı manevîye lâyık idi.

Amma Hazret-i İmam-ı Ali’nin Vak’a-i Sıffîn’de, Hazret-i Muaviye’nin taraftarlarıyla muharebesi ise, hilafet ve saltanatın muharebesidir.

Amma Hazret-i Hasan ve Hüseyin’in Emevîlere karşı mücadeleleri ise, din ile milliyet muharebesi idi. Rabıta-i İslâmiyeti, rabıta-i milliyetten geri bırakılmasının iki zararı;

Birisi: Milel-i saireyi rencide ederek tevhiş ettiler.

Diğeri: Unsuriyet ve milliyet esasları, adaleti ve hakkı takib etmediğinden zulmeder.

Eğer denilse: Bu kadar haklı ve hakikatlı olduğu halde, neden muvaffak olmadı?

Elcevab: Hazret-i Hüseyin’in taraftarları arasında gurur-u milliyeleri yaralanmış Arab milletine karşı intikam fikrini taşıyan Milel-i sairenin bulunmasıdır.

Eğer denilse: Neden kader-i İlahî ve rahmet-i İlahiye onların feci bir akibete uğramasına müsaade etmiş?

Elcevab: Hasan ve Hüseyin ve onların hanedanları ve nesilleri, manevî bir saltanata namzed idiler; âdi valiler yerine, evliya aktablarına merci’ oldular.

Üçüncü sualiniz: “O mübarek zâtların başına gelen o feci gaddarane muâmelenin hikmeti nedir?” diyorsunuz.

Elcevab: Hazret-i Hüseyin’in muarızları olan Emevîler saltanatında, merhametsiz gadre sebebiyet verecek üç esas vardı:

Birisi: “Hükûmetin selâmeti ve asayişin devamı için, eşhas feda edilir.”

İkincisi: “Milletin selâmeti için herşey feda edilir.”

Üçüncüsü: Emevîlerin Hâşimîlere karşı an’anesindeki rekabet damarı bulunması

Dördüncü bir sebeb de gurur-u milliyeleri kırılan, milel-i sairenin Hazret-i Hüseyin’in cemaatine intikamkârane ve müşevveş bir niyetle iltihak ettiklerinden, Emevîlerin asabiyet-i milliyelerine fazla dokunmuş, gayet gaddarane ve merhametsizcesine meşhur faciaya sebebiyet vermişlerdir.

Mezkûr dört esbab, zahirîdir. Kader noktasından bakıldığı vakit; Hazret-i Hüseyin ve akrabasına o facia sebebiyle hasıl olan netaic-i uhreviye ve saltanat-ı ruhaniye ve terakkiyat-ı maneviye o kadar kıymetdardır ki, o facia ile çektikleri zahmet, gayet kolay ve ucuz düşer.

Dördüncü sualinizin meali İki Hadis’in birbirine vech-i tevfiki izah edilmiştir. Âhirzamanda Hazret-i İsa Aleyhisselâm Deccal’ı öldürdükten ve insanlar ekseriyetle din-i hakka girdikten sonra nasıl umumiyetle küfre giderler?

Elcevab: “Hazret-i İsa Aleyhisselâm gelecek ve şeriat-ı İslâmiye ile amel edecek, Deccal’ı öldürecek” Bu hadîsin ve Süfyan ve Mehdi hakkındaki hadîslerin ifade ettikleri mana budur ki: Âhirzamanda dinsizliğin iki cereyanı kuvvet bulacak:

Birisi: Nifak perdesi altında, risalet-i Ahmediyeyi (A.S.M.) inkâr edecek Süfyan namında müdhiş bir şahıs, ehl-i nifakın başına geçecek, şeriat-ı İslâmiyenin tahribine çalışacaktır. Ona karşı Âl-i Beyt-i Nebevînin silsile-i nuranîsine bağlanan, ehl-i velayet ve ehl-i kemalin başına geçecek Âl-i Beyt’ten Muhammed Mehdi isminde bir zât-ı nuranî, o Süfyan’ın şahs-ı manevîsi olan cereyan-ı münafıkaneyi öldürüp dağıtacaktır.

İkinci cereyan ise: Tabiiyyun, maddiyyun felsefesinden tevellüd eden bir cereyan-ı Nemrudane, gittikçe âhirzamanda felsefe-i maddiye vasıtasıyla intişar ederek kuvvet bulup, uluhiyeti inkâr edecek bir dereceye gelir.

İşte böyle bir sırada, yani âhirzamanda dinsizliğin iki cereyanı pek kuvvetli göründüğü bir zamanda, Hazret-i İsa Aleyhisselâm’ın şahsiyet-i maneviyesinden ibaret olan hakikî İsevîlik dini zuhur edecek, Hâl-i hazır Hristiyanlık dini Hazret-i İsa Aleyhisselâm’ın şahsiyet-i maneviyesinden ibaret olan İsevî ruhanîleri tarafından tasaffi edecek; o ruhanîler, din-i İsevî’nin hakikatını hakikat-ı İslâmiye ile mezcederek o kuvvetle Deccal’ın şahs-ı manevîsini dağıtacak, manen öldürecek istidadında iken; âlem-i semavatta cism-i beşerîsiyle bulunan “Hazret-i İsa Aleyhisselâm o din-i hak cereyanının başına geçerek âlemde ekseriyet-i mutlakaya nurunu neşreder. Fakat yine kıyamet kopmasına yakın tekrar bir dinsizlik cereyanı başgösterir, galebe eder ve ehemmiyetli bir cemaat, Küre-i Arz’da mühim bir mevkiye sahib olacak bir surette “Allah Allah” diyen kalmaz. Yoksa ekalliyette kalan veyahut mağlub düşen ehl-i hak, kıyamete kadar bâki kalacak;  yalnız, kıyametin kopacağı anında, kıyametin dehşetlerini görmemek için, bir eser-i rahmet olarak, ehl-i imanın ruhları daha evvel kabzedilecek, kıyamet kâfirlerin başına kopacaktır.

Sual: Rivayetlerde gelmiş ki:

1. “Deccal’ın bir yalancı Cennet’i var; kendine tâbi’ olanları ona atar.

2. Hem yalancı bir Cehennemi var; tâbi’ olmayanları ona atar. Hattâ o kendi merkebinin de bir kulağını Cennet gibi, bir kulağını da Cehennem gibi yapmış.

3. Azamet-i bedeniyesi bu kadardır, şu kadardır…” diye tarifat var?

Elcevab:

A. Amma Deccal’ın yalancı Cennet’i ise, medeniyetin cazibedar lehviyatı ve fantaziyeleridir.

B. Merkebi ise, şimendifer gibi bir vasıtadır ki bir başında ateş ocağı bulunur, kendine tâbi’ olmayanları bazan ateşe atar.

C. Deccal’ın şahs-ı surîsi insan gibidir. Mağrur, firavunlaşmış, Allah’ı unutmuş olduğundan; surî, cebbarane olan hâkimiyetine, uluhiyet namını vermiş bir şeytan-ı ahmaktır ve bir insan-ı dessastır. Fakat şahs-ı manevîsi olan dinsizlik cereyan-ı azîmi, pek cesîmdir. Rivayetlerde Deccal’a ait tavsifat-ı müdhişe ona işaret eder.

Beşinci sualinizin meali: Kıyametin hâdisatından ervah-ı bâkiye müteessir olacaklar mı?

Elcevab: Zîşuur olan ervah-ı bâkiye, kâinatla alâkadar oldukları için, kâinatın hâdisat-ı azîmesinden derecelerine göre müteessir olmalarını; ehl-i azab ise elemkârane, ehl-i saadet ise hayretkârane, istiğrabkârane, belki bir cihette istibşarkârane teessüratları bulunmasını, işarat-ı Kur’aniye gösteriyor.

Altıncı sualinizin meali:  كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ اِلاَّ وَجْهَهُ Bu âyetin âhirete, Cennet’e, Cehennem’e ve ehillerine şümulü var mı, yok mu?

Elcevab: Zât-ı Akdes-i İlahînin sıfâtı ve esması daimî ve sermedî olduğu için sıfât ve esmasının âyineleri ve cilveleri ve nakışları ve mazharları olan âlem-i bekadaki bâkiyat ve ehl-i beka, fena-yı mutlaka bizzarure gidemez.

Kur’an-ı Hakîm’in feyzinden bu âyetle alakadar hatıra gelen iki noktayı icmalen yazacağız:

Birincisi: Fenaya gitmek, muvakkaten haricî libasını çıkarıp, vücud-u manevîye ve daire-i kudretten çıkıp daire-i ilme girmektir.

İkincisi: Herşey, Cenab-ı Hakk’a bakan vecihte, yani mana-yı harfiyle mazhar olduğu bâki bir ismin sabit bir nevi gölgesidir. Allah hesabıyla bakmazsa, herşey masiva olur, fenaya gider.

Onaltıncı Mektub Velayet-i Kübra Mesleğinin hizmet tarzı ve gelen itirazlara karşı mukabele usulü gösterilmiştir. Çoklar tarafından sarihan ve manen gelen bir suale Eski Said lisanıyla, dostlarımı ve Sözlerimi ehl-i dünyanın evham ve eziyetinden kurtarmak için; hakikat-ı hâli hem dostlarıma, hem ehl-i dünyaya ve ehl-i hükme beyan etmek için “Beş Nokta” ile verilen cevabdır.

Birinci Nokta: (Siyasete girmenin zararı mı var sualine bir cevabdır.)

Denilmiş: “Ne için siyasetten çekildin? Hiç yanaşmıyorsun?”

Elcevab: Siyaset vasıtasıyla dine ve ilme hizmet etmek meşkuk ve müşkilâtlı ve bana nisbeten fuzuliyane, hem en lüzumlu hizmete mani ve hatarlı bir yoldur.

(Siyasetin zararları nelerdir?)

1. Çoğu yalancılık ve bilmeyerek ecnebi parmağına âlet olmak ihtimali var.

2. Hem siyasette hem muvafıkda hemde muhalifte taraftarları çoklukla var.

3. Hem on ihtimalden bir-iki ihtimale binaen günahlara girmek, masumları günaha atmak;

(Siyaseti terk ettiğine) kat’î şahid,

1. Sekiz senedir birtek gazete okuyup ve ne dinlememsi

2. Hem beş senedir siyasetvari bir tereşşuh görülmemesi

3. Siyasete iştihası ve arzusu olmaması

İkinci Nokta: (Siyasete girmekten daha büyük bir mes’ele mi var sualine bir cevabdır.)

Yeni Said ne için bu kadar şiddetle siyasetten tecennüb ediyor?

Elcevab: (Siyasetten tecennübün iki sebebi var.)

Birinci Sebeb: Milyarlar seneden ziyade olan hayat-ı ebediyeye çalışmasını ve kazanmasını; meşkuk bir-iki sene hayat-ı dünyeviyeye lüzumsuz, fuzulî bir surette karışma ile feda etmemek için..

İkinci Sebeb: hem en mühim, en lüzumlu, en saf ve en hakikatlı olan hizmet-i iman ve Kur’an için şiddetle siyasetten kaçıyor.

Eğer derseniz: Şeyhler bazan işimize karışıyorlar. Sana da bazan şeyh derler.

Ben de derim: Ben şeyh değilim, ben hocayım. Bir tek adama tarîkat dersi vermedim. İman lâzım, İslâmiyet lâzım; tarîkat zamanı değil.

Eğer derseniz: Sana Said-i Kürdî derler. Belki sende unsuriyet-perverlik fikri var; o işimize gelmiyor.

Ben de derim: Eski Said ve Yeni Said’in yazdıkları meydanda. Ben eski zamandan beri menfî milliyet ve unsuriyet-perverliğe, Avrupa’nın bir nevi firenk illeti olduğundan, bir zehr-i katil nazarıyla bakmışım.

Üçüncü Nokta: “Sana gelen zahmetlere, sıkıntılara nasıl tahammül ediyorsun? Halbuki eskiden çok hiddetli ve izzetli idin, edna bir tahkire tahammül edemezdin?”

Elcevab: İki küçük hâdiseyi ve hikâyeyi dinleyiniz, cevabını alınız:

Birinci hikâye: Tahkirler ve kusurlar,

Şahsıma ve nefsime ait ise beni gururdan ve şöhret-i kâzibeden kurtarmaya yardımdır.

İmana ve Kur’ana hizmetkârlığım sıfatıma ait ise, beni istihdam eden Sahib-i Kur’ana havale ediyorum.

Sövmek, tahkir etmek, çürütmek nev’inden ise; beni müdafaa etmek misafir olduğum ve bana nezaret eden şu köye, sonra kazaya, sonra vilayete hükmedenlere aittir.

İkinci hikâye: Ehl-i dünya beni ihtilattan men’ediyordu. Bunun sebebi;

Nefsim için ise, helâl ediyorum.

İmana ve Kur’ana hizmetkârlığım cihetiyle ise, onu Aziz-i Cebbar’a havale ediyorum.

Teveccüh-ü âmmeyi hakkımda bozmak murad ise onlara rahmet.

Hakaik-i imaniye ve Kur’aniyeye ait ise beyhudedir.

Dördüncü Nokta: (Velayet-i Kübra mesleğinde gidenler hayatın hakiki gayesine koşmak noktasında pek çok lütuf ve ikramlara mahar olurlar. Cevabında bu lütuf ve ikramlara misaller verilmiştir.)

Evhamlı birkaç sualin cevabıdır:

Birincisi: “Ne ile yaşıyorsun? Çalışmadan nasıl geçiniyorsun?

Elcevab: Ben iktisad ve bereketle yaşıyorum. 

Hem halkların malını kabul etmemek, maaşı kabul etmemek ve maişet-i dünyeviye için minnet altına girmemek, bütün ömrümde bir düstur-u hayatımdır.

Cenab-ı Hakk’ın bana ettiği ihsanatı yâdedip, bir şükr-ü manevî nev’inde birkaç nümunesini söyleyeceğim.

İşte birisi: Şu altı aydır otuzaltı ekmekten ibaret bir kile buğday bana kâfi geldi.

İkincisi: Şu mübarek Ramazanda, üç ekmek, bir kıyye (kilo demek) pirinç bana kâfi gelmiştir. Hattâ o pirinç, onbeş gün Ramazandan sonra bitmiştir.

Üçüncüsü: Dağda, üç ay bana ve misafirlerime bir kıyye tereyağı, -hergün ekmekle beraber yemek şartıyla- kâfi geldi.

Dördüncüsü: Şu üstümdeki sakoyu, yedi sene evvel, eski olarak almıştım. Beş senedir elbise, çamaşır, pabuç, çorap için dört buçuk lira ile idare ettim.

Bu bereketler, ya yanıma gelen hâlis dostlarıma ihsandır veya hizmet-i Kur’aniyeye bir ikramdır veya iktisadın bereketli bir menfaatıdır veyahut “Yâ Rahîm, Yâ Rahîm” ile zikreden ve yanımda bulunan dört kedinin rızıklarıdır ki, bereket suretinde gelir.

Kedi bahsi geldi, tavuğu hatıra getirdi. Bir tavuğum var. Şu kışta, yumurta makinesi gibi pek az fasıla ile her gün rahmet hazinesinden bana bir yumurta getiriyordu.

İkinci vehimli sual: İki kısımdır.

Birinci kısım: Sana nasıl emniyet edeceğiz ki, sen dünyamıza karışmayacaksın? Seni serbest bıraksak, belki dünyamıza karışırsın.

İkinci kısım: Hem nasıl bileceğiz ki, sen kurnazlık yapmıyorsun? Kendini târik-i dünya gösterip halkın malını zahiren almaz, gizli alır bir kurnazlık olmadığını nasıl bileceğiz?

İkinci kısıma cevab: Değil kurnazlık belki edna bir hileye tenezzül etmez bir tarzda hayat geçirmişim. Eğer hile olsaydı, bu beş sene zarfında sizlere temellukkârane bir müracaat edilecekti. Hileli adam kendini sevdirir, kendini çekmez; iğfal ve aldatmaya daima çalışır.

Birinci kısıma cevab: Zahiren târik-i dünya, bâtınen talib-i dünya şübhesi ise, Ben nefsimi tebrie etmiyorum, nefsim her fenalığı ister. Fakat nefs-i emmarem ister istemez akla tâbi’ olmuştur.

Üçüncü vehimli sual: Sen bizi sever misin? Beğeniyor musun? Eğer seversen, neden bize küsüp karışmıyorsun? Eğer beğenmiyorsan bize muarızsın; biz muarızlarımızı ezeriz?

Elcevab: Hâl-i âlemin salahını temenni ediyorum, dua ediyorum ve ehl-i dünyanın ıslahını arzu ediyorum; fakat irade edemiyorum, çünki elimden gelmiyor. Bilfiil teşebbüs edemiyorum; çünki ne vazifemdir, ne de iktidarım var.

Dördüncü şübheli sual: O kadar belalar gördük ki, kimseye emniyetimiz kalmadı. Sana nasıl emin olabiliriz ki; fırsat senin eline geçse, arzu ettiğin gibi karışmazsın?

Elcevab: Fırsat varken memleketimde, talebe ve akrabam içinde, beni dinleyenlerin ortasında, heyecanlı hâdiseler içinde dünyanıza karışmadığım halde; diyar-ı gurbette ve yalnız, tek başıyla, garib, zaîf, âciz, bütün kuvvetiyle âhirete müteveccih, ihtilattan, muhabereden kesilmiş vaziyette hiç karışmam.

Beşinci Nokta: (Velayet-i Kübra mesleğinde gidenler muarızlara maddi mukabele ile değil hakkı göstermek şeklinde mukabele etmişlerdir.)

Beş küçük mes’eleye dairdir:

Birincisi: Ehl-i dünya bana diyorlar ki: Bizim usûl-ü medeniyetimizi, tarz-ı hayatımızı ve suret-i telebbüsümüzü ne için sen kendine tatbik etmiyorsun? Demek bize muarızsın?

Elcevab: Ne vakit beni serbest bırakıp memleketime iade edip hukukumu verdiniz, o vakit usûlünüzün tatbikini isteyebilirsiniz.

İkinci Mes’ele: Bize ahkâm-ı diniyeyi ve hakaik-i İslâmiyeyi talim edecek resmî bir dairemiz var. Sen ne salahiyetle neşriyat-ı diniye yapıyorsun?

Elcevab: Hakaik-i imaniye ve esasat-ı Kur’aniye, resmî bir şekilde ve ücret mukabilinde dünya muamelatı suretine sokulmaz; belki bir mevhibe-i İlahiye olan o esrar, hâlis bir niyet ile ve dünyadan ve huzuzat-ı nefsaniyeden tecerrüd etmek vesilesiyle o feyizler gelebilir.

Sâniyen: Yazdığım hakaik-i imaniyeyi doğrudan doğruya nefsime hitab etmişim. Herkesi davet etmiyorum. Belki ruhları muhtaç ve kalbleri yaralı olanlar, o edviye-i Kur’aniyeyi arayıp buluyorlar.

Üçüncü Mes’ele: Benim Kur’ana hizmetkârlığımdan teberri edip kaçmayınız. Çünki inşâallah benden size zarar gelmez.

Dördüncü Mes’ele: Hodfüruş ve siyaset bataklığına düşmüş bazı insanlar, bana tarafgirane, rakibane bir nazarla bakıyorlar. Hâlbuki ben imanın cereyanındayım. Madem böyledir, bana eziyet verip rakibane ilişen adamların o muamelesi zındıka ve imansızlık namına imana ilişmek hükmüne geçer.

Beşinci Mes’ele:

· Dünya madem fânidir.

· Hem madem ömür kısadır.

· Hem madem gayet lüzumlu vazifeler çoktur.

· Hem madem hayat-ı ebediye burada kazanılacaktır.

· Hem madem dünya sahibsiz değil.

· Hem madem şu misafirhane-i dünyanın gayet Hakîm ve Kerim bir Müdebbiri var.

· Hem madem ne iyilik ve ne fenalık, cezasız kalmayacaktır.

· Hem madem لاَ يُكَلِّفُ اللّٰهُ نَفْسًا اِلاَّ وُسْعَهَا sırrınca teklif-i mâlâyutak yoktur.

· Hem madem zararsız yol, zararlı yola müreccahtır.

· Hem madem dünyevî dostlar ve rütbeler, kabir kapısına kadardır.

Elbette en bahtiyar odur ki:

· Dünya için âhireti unutmasın,

· âhiretini dünyaya feda etmesin,

· hayat-ı ebediyesini hayat-ı dünyeviye için bozmasın,

· malayani şeylerle ömrünü telef etmesin;

· kendini misafir telakki edip misafirhane sahibinin emirlerine göre hareket etsin;

· selâmetle kabir kapısını açıp saadet-i ebediyeye girsin.

{(Haşiye): Bu mademler içindir ki; şahsıma karşı olan zulümlere, sıkıntılara aldırmıyorum ve ehemmiyet vermiyorum. “Meraka değmiyor” diyorum ve dünyaya karışmıyorum.}

Onaltıncı Mektub’un Zeyli (Velayet-i Kübra mesleğinde gidenler dava edindiği hakikatın hakkaniyetini o hakikatları yaşayarak gösterirler. Üstadımız hakikatları yaşarak elli bin değil milyonlar kuvvetinde olduğunu fiilen göstermiştir.)

Eğer Deseniz: “Said ellibin nefer kuvvetindedir, onun için serbest bırakmıyoruz.”

Eğer korkunuz şahsımdan ise; ellibin nefer değil, belki bir nefer elli defa benden ziyade işler görebilir.

Eğer korkunuz mesleğimden ve Kur’ana ait dellâllığımdan ve kuvve-i maneviye-i imaniyeden ise; ellibin nefer değil, yanlışsınız! Meslek itibariyle elli milyon kuvvetindeyim, haberiniz olsun!

Mükerrer sual; Neden vesika için müracaat etmiyorsun? İstida vermiyorsun?

Elcevab: Beş-altı sebeb için müracaat etmiyorum ve edemiyorum:

Birincisi: Ben, kader-i İlahînin mahkûmuyum ve ona müracaat ediyorum.

İkincisi: Bu dünya çabuk tebeddül eder bir misafirhane olduğunu yakînen iman ettiğim için istida vermiyorum.

Üçüncüsü: Fevkalkanun muamele edenlere, kanun namına müracaat manasız olur.

Dördüncüsü: ehemmiyetsiz bir ihtiyacıma cevab-ı red verenlere nasıl müracaat edilir? Müracaat edilse, zillet içinde faidesiz bir tezellül olur.

Beşincisi: Haksızlığı hak iddia edenlere karşı hak dava etmek ve onlara müracaat etmek; bir haksızlıktır, hakka karşı bir hürmetsizliktir.

Altıncı Sebeb: Bana karşı ehl-i dünyanın verdikleri sıkıntı, siyaset için değil; benim dine merbutiyetimden beni tazib ediyorlar. Öyle ise onlara müracaat etmek, dinden pişmanlık göstermek ve meslek-i zındıkayı okşamak demektir.

Yedinci Sebeb: Heyet-i içtimaiyeye muzır eşhasa meydan veren ve nâfi’lere zulüm eden ve evhamlarından bana yanaşmayan ve görüşmeyen memurlara müracaat etmek, kâr-ı akıl değil, beyhude bir zillettir.

Sekizincisi: “Gayr-ı meşru’ bir muhabbetin neticesi, merhametsiz bir adavet olduğu” kaidesince, âdil olan kader-i İlahî, lâyık olmadıkları halde meylettiğim şu ehl-i dünyanın zalim eliyle beni tazib ediyor.

İşte böyle vaziyette bir adam, Cenab-ı Hak’tan başka kime müracaat eder?

Onyedinci Mektub (Onaltıncı Mektub ile münasebeti eşyanın zeval ve fenasını anlamanın neticesinde Üstadımız şahsıma karşı olan zulümlere, sıkıntılara aldırmıyor ve ehemmiyet vermiyor. “Meraka değmiyor” diyor ve dünyaya karışmıyor. Aynen bunun gibi Onyedinci Mektubda, evladı vefat edenlere veya daha geniş manada eşyanın zeval ve fenasını görenlere nasıl mukabelede bulunmaları gerektiğini gösteren tam hakikat bir derstir.)

Yirmibeşinci Lem’anın zeyli olan Çocuk Ta’ziyenamesidir. Kabl-el büluğ çocukları vefat eden müttaki mü’minlere büyük bir müjde ve hakikî bir teselli gösterecek “Beş Nokta”yı beyan ederiz:

Birinci Nokta: Kur’an-ı Hakîm’de وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ âyetinin sırrı ve meali ehl-i imanın en büyük saadetine medar beş müjde ve hakiki bir tesellidir.

İkinci Nokta: Evladı vefat eden Allaha emniyeti ve itaati olan müttaki mü’minlere bir temsille Allah, evlad ve ebeveyn cihetinden hikmet dolu bir derstir.

Üçüncü Nokta: Binden dokuzyüz doksandokuz hisse sahibi olan O Hâlık-ı Rahîme karşı şekvayı andıracak bir tarzda me’yusane hüzün ve feryad etmek ehl-i imana yakışmaz.

Dördüncü Nokta: Eğer dünya ebedî olsaydı, insan içinde ebedî kalsaydı ve firak ebedî olsaydı; elîmane teessürat ve me’yusane teellümatın bir manası olurdu.

Beşinci Nokta: Rahmet-i İlahiyenin en latif, en güzel, en hoş, en şirin cilvelerinden olan şefkat; bir iksir-i nuranîdir. Veledi elinden alınan ehl-i iman evladına şefkat vasıtasıyla dünyadan yüzünü çevirir, Mün’im-i Hakikî’yi bulur.

Onsekizinci Mektub Bu mektub üç mes’ele-i mühimmedir. (Onbeşinci Mektub da Velayet-i Kübra mesleğini sair velayetlerle mukayesesi bir nebze yapılmıştı. Burada o mukayese daha geniş bir surette yapılacaktır.)

Birinci Mes’ele-i Mühimme: (Eşyanın veya hadisatın âlem-i misal veya manadaki suretlerini âlem-i şehadete tatbikinde Velayet-i Suğra ile Velayet-i Kübra ehlinin arasındaki farklar gösterilmiştir.)

Ehl-i velayet ve şuhud ihatasız olan halet-i şuhudda gördüklerini o halde iken kendileri tabir edemezler. “Asfiya” denilen veraset-i nübüvvet muhakkiki makamına çıktıkları zaman, Kitab ve Sünnet’in irşadıyla gördüklerini Kur’ana ve vahye, gaybî fakat safi, ihatalı, doğru olarak tabir ederler. Demek bütün ahval ve keşfiyatın ve ezvak ve müşahedatın mizanı: Kitab ve Sünnettir. Ve mehenkleri, Kitab ve Sünnetin desatir-i kudsiyeleri ve asfiya-i muhakkikînin kavanin-i hadsiyeleridir. Şu hakikat iki çobanın hikâye-i temsiliyesiyle izah edilmiştir. Evliyalar

1- Âlem-i maddî ile âlem-i manevîyi birbirinden farketmediğinden, hükmü kısmen yanlıştır.

2- Âlem-i maddî ile âlem-i ruhanîyi birbirinden farketmek lâzım gelir. Birbirine mezcedilse, hükümleri yanlış görünür.

3- Âlem-i misali, âlem-i hakikîye karıştırır.

Âlem-i mana ve âlem-i misalde ve âlem-i berzah ve ervahta, (küremizi bir çamın çekirdeği hükmünde farzetsek) ondan temessül ve teşekkül eden misalî şeceresi, o çekirdeğe nisbeten koca bir çam ağacı kadardır. Öyle de âlem-i maddînin bir senelik mesafesinde, binler sene vüs’atinde vücud-u misalî ve hakaik-i maneviye yerleşir.

İkinci Mes’ele-i Mühimme: (İkinci mes’elede Vahdet-ül Vücud mesleğinde gidenler gördüğü bir hakikatı diğer hakikatlarla müvazne edemediğinden vartalara düşebilirler. Velayet-i Kübra mesleğinde gidenler ise hakikatları bütünüyle görüp hakikakatların birbirine olan münasebetlerin kurarak vartaya düşmeden hakikatı tam ve doğru olarak anlamışlardır.)

Velayet-i kübra sahibleri olan asfiya denilen sahabe ve asfiya ve tâbiîn ve eimme-i Ehl-i Beyt ve eimme-i müçtehidînin Kur’anın birinci tabaka şakirdleridir. Vahdet-ül Vücud ise, bir meşreb ve bir hal ve bir nâkıs mertebedir. Ehl-i vahdet-ül vücudun dedikleri gibi; mevcudat, evham ve hayalât değil. Görünen eşya dahi, Cenab-ı Hakk’ın âsârıdır. “Heme Ost” değil, “Heme Ezost”tur. Yani herşey O değil, belki herşey Ondandır. Çünki hâdisat, ayn-ı Kadîm olamaz. Şu mes’eleyi fehme takrib için padişah ve ayine misalleri verilmiştir.

Üçüncü Mes’ele-i Mühimme: (Velayet-i Kübra mesleğinin hakikatı tam ve doğru anladığına delil tılsım-ı kâinatın muammalarını açmasıdır. Açılan tılsımlara misal olarak üç risale nazara verilmiştir.)

Şu kâinattaki dehşet-engiz ve hayret-nüma hadsiz faaliyet, iki kısım esma-i İlahiyeye istinad ederek iki hikmet-i vâsia içindir ki, herbir hikmeti de nihayetsizdir. Bir hikmeti şudur ki her bir cemal ve kemal sahibi kendi cemal ve kemalini görmek ve göstermek istemesi vazifeye terettüb eden maslahat, semere ve faidelerdir ki; ona “ille-i gaiye” denilir. Diğer bir hikmeti de şuunat tabir edilen mahlûkatın faaliyet-i kudret içinde ve istidadları kuvveden fiile çıkmasından ve tekemmül etmesinden neş’et eden memnuniyetlerinden ve kemallerinden gelen ve Zât-ı Rahman-ı Rahîm’e ait -tabir caiz ise- hadsiz memnuniyet-i mukaddese ve hadsiz iftihar-ı mukaddes vardır ki, hadsiz bir surette, hadsiz bir faaliyeti iktiza ediyor. Ona “dâî ve muktezi” tabir edilir.

Ondokuzuncu Mektub (İsm-i A’zam’a mazhar Resul-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın risaletinin delilleri tevhidinde delilleridir. Velayeti, sair velayetlerin fevkinde olduğunun delili keyfiyetli, kesretli ve her nevden olan mu’cizeleridir. Hem Mu’cizat-ı Ahmediye (A.S.M.) tevhid’in en büyük bir delilidir.)

Bu risale, üçyüzden fazla mu’cizatı beyan eder. Risalet-i Ahmediye’nin (A.S.M.) mu’cizesini beyan ettiği gibi, kendisi de o mu’cizenin bir kerametidir. Üç-dört nev’ ile hârika olmuştur:

Birincisi: Nakil ve rivayet olmakla beraber, yüz sahifeden fazla olduğu halde, kitablara müracaat edilmeden, ezber olarak, dağ, bağ köşelerinde, oniki saatte te’lif edilmesi…

İkincisi: Bu risale, uzunluğu ile beraber ne yazması usanç verir ve ne de okuması halâvetini kaybeder.

Üçüncüsü: Lafz-ı Resul-i Ekrem (A.S.M.) kelimesi bütün risalede ve Lafz-ı Kur’an beşinci parçasında tevafuk etmesi mu’cize-i Ahmediye’nin (A.S.M.) bir kerametidir.

İHTAR: Hadîsin yalnız manasını alıp, lafzını kendi zikretmek caizdir.

Mu’cizat-ı Ahmediye (A.S.M.) Risalesi Risalet-i Ahmediye’nin (A.S.M.) lem’alarına Ondokuz işarettir.

Birinci Nükteli İşaret: Nübüvvetin tahkiki; Nev’i beşerde nübüvvet vardır. Elhak o vazifeyi en layıkıyla gören Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmdır.

İkinci Nükteli İşaret: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın elinde nazil olan Kur’an-ı Azîmüşşan ve ehl-i tahkikin yanında bine kadar mu’cizat-ı bahiresi, hemen umum harekâtı ve ef’ali, ahval ve akvali, ahlâk ve etvarı, sîret ve sureti, nübüvvetinin hakkaniyetini, sıdkını ve ciddiyetini isbat eder.

Üçüncü Nükteli İşaret: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın mu’cizatı çok mütenevvidir. Risaleti umumî olduğu için, hemen ekser enva’-ı kâinattan birer mu’cizeye mazhardır.

Dördüncü Nükteli İşaret: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın, Allâm-ül Guyub’un talimiyle haber verdiği umûr-u gaybiyenin tamamıyla anlaşılması için, altı esas mukaddime olarak beyan edilmiştir.

Birinci Esas: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın çendan her hali ve her tavrı, sıdkına ve nübüvvetine şahid olabilir; fakat her hali, her tavrı hârikulâde olmak lâzım değildir.

İkinci Esas: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın risaleti, vahye istinad eder. Vahiy iki kısımdır:

A- Biri: “Vahy-i sarihî”dir. Kur’an ve bazı ehadîs-i kudsiye gibi…

B-  İkinci Kısım: “Vahy-i zımnî”dir. Aslı vahiy olan mücmel hâdiseyi tafsil ve tasvirde, Zât-ı Ahmediye Aleyhissalâtü Vesselâm

1. Bazan yine ilhama, ya vahye istinad edip beyan eder

2. Veyahut kendi ferasetiyle beyan eder.

Ve kendi içtihadıyla yaptığı tafsilât ve tasviratı,

a. Ya vazife-i risalet noktasında ulvî kuvve-i kudsiye ile beyan eder.

b. Veyahut örf ve âdet ve efkâr-ı âmme seviyesine göre, beşeriyeti noktasında beyan eder.

Üçüncü Esas: Naklolunan haberler eğer tevatür suretinde olsa, kat’îdir. Tevatür iki kısımdır.

1- Biri “sarih tevatür”, (Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın emri için; ağaç, yerinden çıkıp yanına gelmesi, sarihan mütevatir denilebilir. Onaltı yolla haberi ulaşan Şakk-ı Kamer ve Kuru direk Mu’cizesi de sarih tevatür’dür.)

2- Biri “manevî tevatür”dür. Manevî tevatür de iki kısımdır:

a- Biri sükûtîdir. (Cemaat içinde parmaklarından su akması gibi)

b- Biri de mütevatir-i bil-manadır. Bir hâdisenin vukuunda, ihtilaf-ı suret zarar vermez. Esas mananın doğruluğudur. (Mihmandar-ı Nebevî Ebu Eyüb-il Ensarî hanesine teşrif-i Nebevî hengâmında iki kişiye kâfi gelecek yemekten otuz veya altmış veya yetmiş veya yüzseksen adamın yemesi hadisesidir.)

Hem bazan olur ki; haber-i vâhid, bazı şerait dâhilinde tevatür gibi kat’iyyeti ifade eder. (Rivayet silsilesinin sağlamlığı Âl’i beytin imamları gibi veya haber veren kişinin kuvveti veya kıymeti ile haberi vahid olur.)

Hem bazan olur ki; haber-i vâhid haricî emarelerle kat’iyyeti ifade eder. (Arafat çeşmesi veya at üzerinde iken ağacın iki parça olması veya o hadiseyi ehl-i keşfin müşahede etmesi)

Sual: An’aneli senedin faidesi nedir?

Elcevab: Faideleri çoktur. Ezcümle, bir faidesi şudur: An’ane ile gösteriliyor ki,

1- an’anede dâhil olan mevsuk ve hüccetli ve sadık ehl-i hadîsin bir nevi icmaını irae eder.

2- o senedde dâhil olan ehl-i tahkikin bir nevi ittifakını gösterir.

Sual: Neden hâdisat-ı i’caziye sair zarurî ahkâm-ı şer’iye gibi tevatür suretinde, pek çok tarîklerle, çok ehemmiyetli nakledilmemiş?

Elcevab: Çünki ekser ahkâm-ı şer’iyeye, ekser nâs, ekser evkatta muhtaçtır. Amma mu’cizat ise; herkesin herbir mu’cizeye ihtiyacı yok.

Dördüncü Esas: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın istikbalden haber verdiği bazı hâdiseler, cüz’î birer hâdise değil; belki tekerrür eden birer hâdise-i külliyeyi, cüz’î bir surette haber verir. Meselâ: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm Mehdiden değil mehdiyetten haber vermiştir.  Hazret-i Mehdi’ye dair muhtelif rivayetler var.

Beşinci Esas: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, لاَ يَعْلَمُ الْغَيْبَ اِلاَّ اللّٰهُ sırrınca kendi kendine gaybı bilmezdi; belki Cenab-ı Hak ona bildirirdi, o da bildirirdi. Cenab-ı Hak mukteza-yı hikmet ve rahmetiyle vefat-ı Nebevî’den sonra, âl ü ashabının ve ümmetinin başlarına gelen müdhiş hâdisatı, hususi ve icmali bir surette; güzel hâdiseleri ise kısmen mücmel ve kısmen tafsil ile bildirmiştir.

Altıncı Esas: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın siyer ve tarihte beyan olunan ahval ve evsafı, şahs-ı manevîsine ve mahiyet-i kudsiyesine uygun gelmiyor. Bu yüzden yanlış gitmemek için; her vakit mahiyet-i beşeriyeti itibariyle işitilen evsaf-ı âdiye içinde başını kaldırıp, hakikî mahiyetine ve mertebe-i risalette durmuş nuranî şahsiyet-i maneviyesine bakmak lâzımdır. Yoksa, ya hürmetsizlik eder veya şübheye düşer.

Beşinci Nükteli İşaret: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın Al-i Beyt’in ve ümmetin başına gelecek hadisattan verdiği yirmi bir gaybi haberdir.

Birincisi: Kırk sene sonra İslâmın en büyük iki ordusu karşı karşıya geldiği vakit, Hazret-i Hasan Radıyallahü Anh, Hazret-i Muaviye (R.A.) ile musalaha etmesini haber vermiş.

İkincisi: Vak’a-i Cemel, Vak’a-i Sıffîn, Vak’a-i Havariç hâdiselerini haber vermiş.

Üçüncüsü: Hazret-i Ali (R.A.) Hazret-i Zübeyr ile muharebe edeceğini haber vermiş.

Dördüncüsü: Ezvac-ı Tahiratın birinin, mühim bir fitnenin başına geçeceğini ve etrafında çoklar katledileceğini haber vermiş.

Beşincisi: Hazret-i Ali’yi (R.A.) Abdurrahman İbn-i Mülcem-ül Haricî’nin şehit edeceğini

Altıncısı: Haricîlerin içinde Züssedye denilen bir adamı, garib bir nişanla alâmet olarak haber vermiş.

Yedincisi: Hazret-i Hüseyin, Taff yani Kerbelâ’da katledileceğini haber vermiş.

Sekizincisi: Âl-i Beytin, vefat-ı nebeviden sonra katle ve belaya ve nefye maruz kalacağını haber vermiş.

Şu makamda üç mühim sual vardır.

Eğer denilse: “Hz. Ali (r.a.) halifeliğe herkesten daha fazla lâyık olduğu hâlde neden ona öncelik verilmedi?” “Ve neden onun halifeliği süresince İslâm’da birçok karışıklık oldu?”

Elcevab: Üç hikmete binaen “Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, Hazret-i Ali’nin (R.A.) hilafete geçmesindeki arzusunu bırakıp, murad-ı İlahîye tâbi’ olmuş.”

Birinci Hikmet: Çok zâtlarda ve kabîlelerde Hazret-i Ali’ye (R.A.)  karşı rekabet damarını harekete getirip, tefrikaya sebeb olmamak için

İkinci Hikmet: Fitne-engiz hâdisatın zuhuru zamanında, Hazret-i Ali gibi hârikulâde bir cesaret ve feraset sahibi, Hâşimî ve Âl-i Beyt gibi kuvvetli, hürmetli bir kuvvet lâzım idi ki, dayanabilsin.

Üçüncü Hikmet: Eğer Hazret-i Ali olmasaydı, dünya saltanatı, mülûk-u Emeviyeyi bütün bütün yoldan çıkarmak muhtemeldi.

Eğer denilse: Neden hilafet-i İslâmiye Âl-i Beyt-i Nebevî’de takarrur etmedi? Halbuki en ziyade lâyık ve müstehak onlardı?”

Elcevab: Saltanat-ı dünyeviye Âl-i Beyte yaramaz; vazife-i asliyesi olan hıfz-ı dini ve hizmet-i İslâmiyeti onlara unutturur. Halbuki, saltanatı terk ettikleri zaman, parlak ve yüksek bir surette İslâmiyete ve Kur’ân’a hizmet etmişler.

Eğer denilse: “Mübarek İslâmiyet ve nuranî Saadet asrının başına gelen o dehşetli kanlı fitnenin hikmeti nedir?”

Elcevab: Sahabe ve Tâbiînin başına gelen fitne, çekirdekler hükmündeki muhtelif ayrı ayrı istidatları tahrik edip onları İslamiyete sahip çıkma yolunda kamçıladı ve çeşitli çiçeklerin açılmasına vesile oldu fakat ne yazık ki arada dikenler de türedi.

Dokuzuncusu: Hicrete mecbur, sahabeleri az, Medine etrafı ve bütün dünya düşman olduğu bir vakitte “Siz umum düşmanlarınıza galebe edeceksiniz” diye görür gibi kat’î ihbar etmiş.

Onuncusu: Ebu Bekir ve Ömer kendinden sonra halife olacaklarını haber vermiş.

Onbirincisi: Şarktan garba kadar ümmetinin eline geçeceğini haber vermiş.

Onikincisi: Gazâ-i Bedir’den evvel müşrik Kureyş reislerinin herbiri nerede katledileceğini göstermiş.

Onüçüncüsü: Bir ay uzak mesafede Şam etrafında, Mûte nam mevkideki gazve-i meşhurede muharebe eden sahabelerinin vaziyetini görür gibi haber vermiş.

Ondördüncüsü: Hazret-i Hasan’ın altı ay hilafetinden sonra hilafet saltanat şekline gireceğini ve sonra o saltanattan ceberut fesad-ı ümmet olacağını haber vermiş.

Onbeşincisi: Hazret-i Osman halife olacağını ve hal’i istenileceğini ve mazlum olarak Kur’an okurken katledileceğini haber vermiş.

Onaltıncısı: Abdullah İbn-i Zübeyrin hârika bir şecaatle ümmetin başına geçeceğini ve müdhiş hücumlara maruz kalacaklarını ve insanlar onun yüzünden dehşetli hâdiselere giriftar olacaklarını haber vermiş.

Onyedincisi: Emeviye Devleti’nin zuhurunu ve onların padişahlarının çoğu zalim olacağını Ve Emeviye’den sonra Devlet-i Abbasiye’nin zuhurunu ve uzun müddet devam edeceğini haber vermiş.

Onsekizincisi: Cengiz ve Hülâgu’nun dehşetli fitnelerini ve Arab Devlet-i Abbasiyesini mahvedeceklerini haber vermiş.

Ondokuzuncusu: Sa’d İbn-i Ebî Vakkas gayet ağır hasta iken ileride büyük bir kumandan olacağını, çok fütuhat yapacağını haber vermiş.

Yirmincisi: Habeş Meliki olan Necaşînin vefadını ashabına haber vermiş, hattâ gıyabi cenaze namazını kılmış.

Yirmibirincisi: Uhud veya Hira Dağı’nın başında iken, Hazret-i Ömer ve Osman ve Ali’nin şehid olacaklarını haber vermiş.

Altıncı Nükteli İşaret: Sahabeler ve mmete

 İhbarat-i gaybiyeye dair otuzbeş mu’cizedir. Ayrıca Şiilerin Hz. Ali’ye (r.a.) olan muhabbetlerine dair bir sorunun cevabıdır.

Birincisi: Hazret-i Fatıma’nın (R.A.) âl-i beytinden herkesten evvel vefat edeceğini haber vermiş.

İkincisi: Eba Zer’in (R.A.) medine’den nefyedilip, yalnız hayat geçirip, yalnız bir sahrada vefat edeceğini haber vermiş.

Üçüncüsü: Enes İbn-i Mâlik’in halası olan Ümm-ü Haram’ın hanesinde uykudan kalkmış, Deniz aşırı bir ülke olan Kıbrıs’ın fethini ve Ümm-ü Haram’ın zevci olan Ubade İbn-i Sâmit refakatıyla fethe gideceğini haber vermiş.

Dördüncüsü: Sakif Kabilesinden nübüvvet dava eden meşhur Muhtar’ı ve yüzbin adam öldüren hunhar Haccac-ı Zalim’in zuhur edeceğini haber vermiş.

Beşincisi: İstanbul’un İslâm eliyle fetholacağını ve Hazret-i Sultan Mehmed Fatih’in yüksek bir mertebe sahibi olduğunu haber vermiş.

Altıncısı: Başta Ebu Hanife olarak İran’ın emsalsiz bir surette yetiştirdiği ülema ve evliyaya işaret ediyor, haber veriyor.

Yedincisi: Kureyşin meşhur alimlerinden olan İmam-ı Şafiî’ye işaret edip haber veriyor.

Sekincisi: Ümmetinin yetmişüç fırkaya inkısam edeceğini ve içinde fırka-i naciye-i kâmile, Ehl-i Sünnet ve Cemaat olduğunu haber veriyor.

Dokuzuncusu: Çok şubelere inkısam eden ve kaderi inkâr eden Kaderiye taifesini ve Râfızîleri haber vermiş.

Onuncusu: İmam-ı Ali’ye (R.A.) demiş: Sende Hazret-i İsa (A.S.) gibi iki kısım insan helâkete gider. Birisi, ifrat-ı muhabbetle Râfızîleri; diğeri, ifrat-ı adavetle Haricileri haber vermiş..

Eğer denilse: Âl-i Beyt’e muhabbeti, Kur’an emrediyor. Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm çok teşvik etmiş. O muhabbet, Şîalar için belki bir özür teşkil eder mi?

Elcevab: Ehl-i Şîa mana-yı ismiyle Hazret-i Ali hakkında ziyade muhabbetlerinden, Hazret-i Ebu Bekir-is Sıddık ile Hazret-i Ömer’den teberri ettiklerinden hasarete düşmüşler. Ve o menfî muhabbet, sebeb-i hasarettir.

Onbirincisi: “Ne vakit size Fars ve Rum kızları hizmet etti; o vakit belanız, fitneniz içinize girecek, harbiniz dâhilî olacak; şerirleriniz başa geçip, hayırlılar ve iyilerinize musallat olacaklar!” haber vermiş. Otuz sene sonra haber verdiği gibi çıkmış.

Onikincisi: Hayber Kal’asının fethi, Ali’nin eliyle olacağını haber vermiş.

Onüçüncüsü: Sıffîn’de Hazret-i Ali ile Muaviye’nin harbini haber vermiş.

Ondördüncüsü: Bâgî bir taifenin, Ammar’ı katledeceğini haber vermiş. Sonra, Sıffîn Harbi’nde Hz. Muaviye’nin (R.A.) taraftarları tarafından katledildi.

Onbeşincisi: “Hazret-i Ömer sağ kaldıkça, içinizde fitneler zuhur etmez!” haber vermiş.

Onaltıncısı: Sehl İbn-i Amr’ın (R.A.) fesahatıyla ümmeti teskin ve teselli edeceğini daha imana gelmeden evvel haber vermiş.

Onyedincisi: Süraka’ya Kisra’nın iki bileziğini giyeceğini hicret esnasında takib etmeyi bırakması için mükâfat nev’inden haber vermiş.

Onsekizincisi: “Kisra-yı Fars gittikten sonra, daha kisra çıkmayacak!” Haber vermiş.

Ondokuzuncusu: Kisra’nın oğlu Şirveyh Pervizin, Kisra’yı öldürdüğünü haber vermiş.

Yirmincisi: Hâtıb İbn-i Beltea’nın, gizli Kureyş’e gönderdiği mektubu haber vermiş.

Yirmibirincisi: Utbe İbn-i Ebî Leheb’nin akibet-i feciasını haber vermiş.

Yirmikincisi: Feth-i Mekke vaktinde, Rüesa-yı Kureyş’ten Ebî Süfyan, Attab İbn-i Esid ve Hâris İbn-i Hişamın Hazret-i Bilâl-i Habeşî hakkındaki bed sözlerini haber vermiş.

Yirmiüçüncüsü: Gazve-i Bedir’de, Hazret-i Abbas’ın (R.A.) esir düştüğünde kendisinden fidye alınmamak için gizlediği paranın yerini haber vermiş.

Yirmidördüncüsü: Lebid-i Yahudinin yaptığı  sihiri ve sihirde kullandığı âletlerin kuyuya atıldığını haber vermiş.

Yirmibeşincisi: Sahabe meclisinde birinin irtidadıyla müdhiş akibetini haber vermiş.

Yirmialtıncısı: Peygamber (A.S.M.) kendisini katletmek niyeti ile Umeyr’in Medine’ye geldiğini haber vermiş.

Yirmiyedincisi: Hazret-i Hâlid’e Düvmet-ül Cendel Reisi olan Ükeydir’i bakar-ı vahşi avında bulacağını, kavgasız esir edileceğini ihbar etmiş.

Yirmisekizincisi: Kureyş’e Benî Hâşimî aleyhinde yazdıkları ve Kâ’be’nin sakfına astıkları yazılarının kurtlar tarafından yendiğini haber vermiş, yalnız sahifedeki Esma-i İlahiyeye ilişmemişler!”

Yirmidokuzuncusu: Beyt-ül Makdis’in fethinde büyük bir taun çıkacağını haber vermiş.

Otuzuncusu: O zamanda vücudu olmayan Basra ve Bağdad’ın vücuda geleceklerini ve Bağdad’a dünya hazinelerinin gireceğini ve Türkler ve Bahr-i Hazar etrafındaki milletler ile Arablar muharebe edeceklerini ve sonra onlar çoklukla İslâmiyete girecek, Arablara Arablar içinde hâkim olacaklarını haber vermiş.

Otuzbirincisi: Emeviye’nin Yezid ve Velid gibi şerir reislerinin fesadını haber vermiş.

Otuzikincisi: Hem Yemame gibi bir kısım yerlerde, irtidad vuku bulacağını haber vermiş.

Otuzüçüncüsü: Gazve-i Meşhure-i Hendek’te “Bundan sonra onlar bana değil, belki ben onlara hücum edeceğim!” diye haber vermiş.

Otuzdördüncüsü: Vefatından bir-iki ay evvel vefatını haber vermiş.

Otuzbeşincisi: Zeyd İbn-i Suvahanın bir uzvunun şehid edileceğini haber vermiş.

Yedinci Nükteli İşaret: Mu’cizat-ı Nebeviyenin bereket-i taam hususunda olan kısmından onaltı kat’î ve manen mütevatir misaline işaret edeceğiz.

Mukaddime: Bahsedeceğimiz hâdiseler, mu’cizeler başta hakperest ve ciddî ve doğru adam olan sahabeler tarafından sükûti ve manevi mütevatir ile naklediliyor. Hususan Abadile-i Seb’a, kitabetle kaydettiler. Saahabeden otuz-kırk sene sonra, Tâbiînin binler muhakkikleri, ehadîsi ve mu’cizatı yazı ile kaydettiler. Daha ondan sonra, başta dört imam-ı müçtehid ve binler muhakkik muhaddisler naklettiler; yazı ile muhafaza ettiler. Daha Hicretten ikiyüz sene sonra başta Buharî, Müslim, Kütüb-ü Sitte-i Makbule vazife-i hıfzı omuzlarına aldılar. Böylelikle elden ele sağlam olarak bize kadar gelmiştir.

Birinci Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın Hazret-i Zeyneb ile tezevvücü velîmesinde, Hazret-i Enes’in vâlidesi Ümm-ü Süleym’in, yağ ile kavurduğu bir-iki avuç hurmadan üçyüz kadar sahabe yediler, tok olup kalktılar.

İkinci Misal: Mihmandar-ı Nebevî Ebu Eyüb-il Ensarî hanesine teşrif-i Nebevî hengâmında iki kişiye kâfi gelecek yemekten yüzseksen adam yediler.

Üçüncü Misal: Bir gazvede oturmuş bir keçi kadar hurmaya Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm bereketle dua etti. Bütün ordu içinde hiçbir kap kalmadı, hepsini doldurdular. Hem fazla kaldı.

Dördüncü Misal: Bir seferde dört avuç mikdarı olan bir sa’dan yapılan ekmek ve bir keçinin eti kaseye koyduktan sonra yüzotuz sahabeye yetti.

Beşinci Misal: Gazve-i Garra-i Ahzab’da, meşhur Yevm-ül Hendek’te, dört avuç olan bir sa’ arpa ekmeğinden, bir senelik bir keçi oğlağından bin adam yediler ve öylece kaldı.

Altıncı Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm; Enes’in koltuğu altında getirdiği az arpa ekmeğini parça parça ettirdikten sonra bereketle dua etti. O az ekmekten yetmiş seksen adamı, tok oluncaya kadar yedirdi.

Yedinci Misal: Bir zata verilen yarım yük arpadan o adam iyali ile ve misafirleriyle çok zaman yediler. Eğer kile ile tecrübe etmeseydiler, hayatları boyunca onlara yeterdi.

Sekizinci Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’a bir kâse et geldi. Sabahtan akşama kadar fevc fevc adamlar geldiler, yediler.

Dokuzuncu Misal: Mescid-i Şerif’in suffesini mesken ittihaz eden yüzden ziyade fukara-yı muhacirîne bir tabla taam tok oluncaya kadar yetti, yalnız parmakların izi taamda görünüyordu.

Onuncu Misal: Benî Abdülmuttalib’ten kırk adama bir avuç kadar bir yemek yaptı; umum yeyip tok oldular.

Onbirinci Misal: Hazret-i Ali ve Fatımat-üz Zehra velîmesinde, dört-beş avuç undan yapılan ekmek ve bir deve yavrusu bütün gelenlere ve ezvac-ı tahirat’a herbirine birer kâse gönderildiği halde yetti.

Onikinci Misal: Fatımat-üz Zehra, Hz. Ali’yle kendisine kâfi gelecek bir yemeği yemek için Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmı çağırdıktan sonra aynı o yemek hem bütün ezvacına hem Hamse-i Âl-i Abâya yetti ve arttı.

Onüçüncü Misal: Hazret-i Ömer İbn-il Hattab’ın dağıttığı oturmuş bir deve yavrusu kadar zâd ü zahîre Ahmesî Kabilesinden gelen dört yüz atlıya kifayet derecesinde yetti. Ve hiç noksan olmamış gibi eski halinde kaldı.

Ondördüncü Misal: Hazret-i Câbir’in vefat eden pederinin yahudilere olan borcunun bir bağdan toplanan meyvelere Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın bereketle dua etmesiyle ödenmesidir.

Onbeşinci Misal: Gazve-i Tebük’te aç kalan orduya Ebu Hüreyrenin getirdiği bir parça hurmayı avucuna alıp bereketle dua ettikten sonra bütün orduya yetmesi ve Ebu Hüreyre o hurmalardan kaç yük, fîsebilillah sarfettiği halde Hazret-i Osman’ın katlinde nehb ü garata kadar devam etmesidir.

Onaltıncı Misal: Hazret-i Ebu Hüreyre aç iken hediye gelen bir kadeh sütü emr-i Nebevî ile bütün Ehl-i Suffeye içirdikten sonra baki kalması ve kendisi midesinde boş yer kalmayıncaya kadar içtiği halde bitmeyip, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm Bismillah diyerek hamdederek içip bakiyyesini bitirmesidir.

Bir Nükte-i Mühimme: Malûmdur ki; zaîf şeyler içtima’ ettikçe kuvvetleşir. İşte şu onbeş misalin içtimaı; kat’î şübhesiz bir tevatür-ü manevî ile, kuvvetli bir mu’cize-i kübrayı gösterir.

Sekizinci İşaret: Peygamber Efendimizin elinden çeşme gibi suyun akması, ağız suyunun temasıyla sulardaki bereket ve yağmur duasına dair dokuz mu’cizatı beyan eder.

Mukaddime: Malûmdur ki cemaatler içinde vuku bulan hâdiseler âhâdî bir surette nakledilse, tekzib edilmediği vakit, doğruluğunu gösterir. Su hususundaki mu’cizeler manevî tevatürün sükûtî kısmına misaldir.

Birinci Misal: Zevra nam mahalde, mübarek ellerini bir parça suyun içine batırdıktan sonra parmaklarından çeşme gibi su akıp üçyüz kişinin abdest alıp içmesidir.

İkinci Misal: Gazve-i Hudeybiye’de Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, kırba denilen deriden bir kap sudan abdest aldıktan sonra elini içine sokup parmaklarından çeşme gibi su akmasıyla akan sudan bin beşyüz kişi içip, kaplarını o kırbadan doldurmasıdır.

Üçüncü Misal: Gazve-i Buvat’ta bir parça suyun mübarek eli üzerine dökülmesiyle mübarek parmaklarından kesretle su akıp teştinin dolup umum suya muhtaç olanlar o sudan abdest alıp içtikten sonra yine o cefnenin (yani tekne) lebâleb dolu kalmasıdır.

Dördüncü Misal: Gazve-i Tebük’te rastgelinen sicim kalınlığında güç ile akan bir çeşmeden elini yüzünü yıkadıktan sonra o suyun tekrar çeşmeye konulduğunda birden çeşmenin menfezinin açılıp, gök gürültüsü gibi bir sesle kesretle akmasıdır. Hatta Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, bu eser-i mu’cize olan mübarek suyun devam edip, o mevkii  bağa çevireceğini haber vermiştir.

Beşinci Misal: Gazve-i Hudeybiye’de rastgelinen elli kişiye ancak yetecek bir kuyu suyunun içine Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm mübarek ağzının suyunu bırakıp dua ettikten sonra o kuyunun coşup kaynamasıyla bütün ordu, dört yüz kişinin kendileri ve hayvanatı doyuncaya kadar içip kablarını da doldurmasıdır.

Altıncı Misal: Mûte gazve-i meşhuresinde, Ebî Katadenin sakladığı bir kırba suyun içine Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm nefes ettikten sonra yetmişiki kişinin gelip o sudan içerek kablarını doldurduktan sonra yine Ebî Katadenin verdiği gibi kalmasıdır.

Yedinci Misal: Bir seferde, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm susuz kalan kafileye filan mevkide giden bir kadının iki kırba suyundan bir parça su alınmasını emreder. Su alınıp bereketle dua ettikten sonra bütün kafile gelip kablarını doldurdup içtikleri halde gittikçe iki kırbanın su ile dolup daha ziyadeleşmesidir.

Sekizinci Misal: Gazve-i Tebük’te susuz kalan orduya Ebu Bekir-is Sıddık, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’a dua etmek için rica etti. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm yağmur yağması için elini kaldırdı dua etti; daha elini indirmeden bulut toplandı; yağmur öyle geldi ki, bütün ordu  kablarını doldurdular.

Dokuzuncu Misal: Nübüvvetten evvel, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, amucası Ebu Talib susadığı için deveden inmiş, yere ayağını vurmuş, su çıkmış;

Sekizinci Misalde, Hazret-i Ömer’den rivayet olunan mu’cize-i sehabiyeyi teyid ve takviye eden ikinci bir mu’cize-i sehabiye: Gazve-i Meşhure-i Bedir’de Hazret-i Ömer, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’dan yağmur duasını niyaz etti. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm elini kaldırdı, birden bulut toplandı, yağmur geldi. Ordunun ihtiyacı kadar su verdi, gitti.

Dokuzuncu İşaret: Ağaç nev’inden sekiz mu’cizedir. Ağaçların insanlar gibi Peygamber Efendimizin emirlerini dinlemeleri ve yerlerinden kalkıp onun yanına gelmeleri, ona olan sevgi ve bağlılıklarını dile getirmeleri gibi mu’cizeleri anlatıyor.

Birinci Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, küffarın tekzibinden müteessir olarak mahzun idi. Hazret-i Cebrail’in i’lamıyla, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm vadi kenarındaki ağacı çağırdı; tâ yanına geldi. Sonra git dedi. Tekrar gitti, yerine yerleşti.

İkinci Misal: Bir seferde Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın yanına bir bedevi geldi. Risaletine şahid istedi. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, o ağacı istişhad etti. Ağaç da, yerinden sallanarak çıktı, yeri şakk etti, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın yanına geldi. Üç defa, sıdkına şehadet etti. Emretti yine yerine gidip yerleşti.

İkincinin misalin ikinci rivayeti: Bir seferde bir a’rabî geldi. Bir âyet, yani bir mu’cize istedi. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, bir ağaca işaret etti; ağaç sağa ve sola meylederek köklerini yerden çıkarıp, huzur-u Nebevîye geldi, selam verdi. Sonra a’rabî dedi: “Yine yerine gitsin.” Emretti, yerine gitti.

Üçüncü Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm bir seferde, kaza-yı hacet için bir ağacın dalını tuttu, çekti. Ağaç itaat ederek beraber gitti, öteki ağacın yanına getirdi. Sonra “Üstüme birleşiniz.” dedi. İkisi birleşerek settare oldular. Arkalarında kaza-yı hacet ettikten sonra onlara emretti, yerlerine gittiler.

Üçüncü misalin ikinci bir rivayeti, Hazret-i Câbir der ki: Bana emretti ki “O ağaçlara de: Resulullah’ın haceti için birleşiniz.” Ben öyle dedim, onlar da birleştiler. Sonra ben beklerken, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm çıkageldi. Başıyla sağa sola işaret etti, o iki ağaç yerlerine gittiler.

Dördüncü Misal: Bir seferde, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm kaza-yı hacet için ağaçlara “Resulullah’ın haceti için birleşiniz” ve taşlara da “Duvar gibi toplanınız.” dedi. Ağaçlar birleştiler ve taşlar duvar oldular. Sonra yine emretti ağaçlar ve taşlar ayrılıp yerlerine gittiler.

Beşinci Misal: Gazve-i Taif’te, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm gece at üstünde giderken uykusu geliyordu. O halde iken, bir sidre ağacına rastgeldi. Ağaç ona yol verip, atını incitmemek için, iki şakk oldu.

Altıncı Misal: Bir seferde, Talha veya Semure denilen bir ağaç geldi, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın etrafında tavaf eder gibi döndü. Sonra yine yerine gitti.

Yedinci Misal: Batn-ı Nahl denilen nam mevkide, Nusaybin ecinnileri ihtida için Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’a geldikleri vakit, bir ağaç o ecinnilerin geldiklerini haber verdi.

Hem İmam-ı Mücahid, o hadîste İbn-i Mes’ud’dan nakleder ki: O cinniler bir delil istediler. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm bir ağaca emretti; yerinden çıkıp geldi, sonra yine yerine gitti.

Sekizinci Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm bir a’rabînin iman etmesi için bir ağacın dalını çağırdı, dal geldi. Sonra emretti, yine yerine gitti.

Onuncu İşaret: Kuru bir direğin inlemesiyle ilgili Hanin-ül Ciz’ mu’cizesidir. Sahabelerin bir cemaat-ı âlîsinden, onbeş tarîk ile gelip, Tâbiînin yüzer imamları o mu’cizeyi, o tarîklerle arkadaki asırlara haber vermişler. Bu işarette yedi tarîke yer verilmiştir.

Bir Nükte-i Mühimme‘de iki sualin cevabı verilmiştir.

Birinci Sual: Bereket-i taamiye ve su mu’cizeleri neden hanîn-i ciz’ mu’cizesi gibi şaşaa ile çok kesretli tarîklerle nakledilmemiş? Halbuki o ikisi, bundan daha ziyade bir cemaatte vuku bulmuş…

Elcevab: Zuhur eden mu’cizeler, iki kısımdır. Bir kısmı, nübüvveti tasdik ettirmek için, Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm elinde izhar ediliyor. Hanîn-i ciz’ mu’cizesi gibi. Diğer kısım ihtiyaca binaen verilen mu’cize-i taamiye ve mu’cize-i mâiye gibi mu’cizelerdir. Hem taamın bereketini ve parmaklarından suyun akmasını herkes göremiyor, yalnız eserlerini görüyor. Direğin ağlamasını ise herkes işitiyor. Onun için fazla intişar etti.

İkinci Sual: Aleyhissalâtü Vesselâm’ın her hal ve hareketini kemal-i ihtimam ile sahabeler muhafaza ederek nakletmişler. Böyle mu’cizat-ı azîme, neden on-yirmi tarîk ile geliyor? Yüz tarîk ile gelmeli idi. Hem neden Hazret-i Enes, Câbir, Ebu Hüreyre’den çok geliyor; Hazret-i Ebu Bekir ve Ömer az rivayet ediyor?

   Elcevab:

   Birinci şıkkın cevabı: Dördüncü İşaretin Üçüncü Esasında geçmiş. Neden hâdisat-ı i’caziye sair zarurî ahkâm-ı şer’iye gibi tevatür suretinde, pek çok tarîklerle, çok ehemmiyetli nakledilmemiş?

Elcevab: Çünki ekser ahkâm-ı şer’iyeye, ekser nâs, ekser evkatta muhtaçtır. Amma mu’cizat ise; herkesin herbir mu’cizeye ihtiyacı yok.

İkinci şıkkın cevabı ise: Nasılki insan, bir ilâca muhtaç olsa, bir tabibe gider; hendese için mühendise gider, mühendisten nakleder; mes’ele-i şer’iye, müftüden haber alınır ve hâkeza… Öyle de, sahabe içinde ehadîs-i Nebeviyeyi gelecek asırlara ders vermek için, ülema-i sahabeden bir kısım, ona manen muvazzaf idiler. Bütün kuvvetleriyle ona çalışıyorlardı. Evet Hazret-i Ebu Hüreyre bütün hayatını, hadîsin hıfzına vermiş; Hazret-i Ömer, siyaset âlemiyle ve hilafet-i kübra ile meşgul imiş. Onun için, ehadîsi ümmete ders vermek için, Ebu Hüreyre ve Enes ve Câbir gibi zâtlara itimad edip; ondan, rivayeti az ederdi. Hem madem sıddık, sadûk, sadık ve musaddak bir sahabenin meşhur bir namdarı, bir tarîk ile bir hâdiseyi haber verse; yeter denilir, başkasının nakline ihtiyaç da kalmaz. Onun için bazı mühim hâdiseler, iki-üç tarîk ile geliyor.

Onbirinci İşaret: Cemadatta taş ve dağ taifesinden mu’cize-i Nebeviyeyi gösteren sekiz mu’cizedir.

Birinci Misal: “Biz, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın yanında taam yerken, taamın tesbihlerini işitiyorduk.”

İkinci Misal:: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın mübarek avucunda küçük taşların tesbih etmeye başlamasıdır.

Üçüncü Misal: Dağ, taş, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’a “Esselâmü aleyke ya Resulallah” diyorlardı.

Dördüncü Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, Abbas’ı ve dört oğlunu mülâet denilen bir perde altına alarak dua etti. Birden evin damı ve kapısı ve duvarları, “Âmîn, Âmîn” diyerek duaya iştirak ettiler.

Beşinci Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, Ebu Bekir-is Sıddık, Ömer-ül Faruk ve Osman-ı Zinnureyn ile Uhud Dağı’nın başına çıktılar. Cebel-i Uhud ya onların mehabetlerinden veya kendi sürur ve sevincinden lerzeye geldi, kımıldandı.

Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm Mekke’den hicret ettiği ve küffarlar takibe çıktıkları vakit, Sebir namındaki dağa çıktılar. Sebir dedi: “Ya Resulallah, benden ininiz! Korkarım, benim üstümde sizi vururlarsa, Allah beni tazib eder. Onun için korkarım.” Cebel-i Hira çağırdı: “Bana gel.”

Altıncı Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm minberde hutbe okurken Zümer Suresinden “Allah’ı hakkıyla takdir edemediler” âyetini okuduğu vakit, minber öyle sarsıldı ve öyle lerzeye geldi ve titredi, korktuk ki; Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ı düşürecek bir derecede sallandı.

Yedinci Misal: Feth-i Mekke gününde, Kâ’be ve etrafında, taşta rasasla mıhlanmış üçyüz altmış sanemin Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın işaretiyle yere düşmesidir.

Sekizinci Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, amucası Ebu Talib ile Şam tarafına ticarete giderlerken Buheyra-yı Rahib’in Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’a bulutun gölge etmesi, taş ve ağacın ona secde eder gibi bir vaziyet görünmesinden dolayı nübüvvetini haber vermesidir.

Onikinci İşaret: Onbirinci İşaret’le alâkadar olan ehemmiyetli üç mu’cizeyi anlatır.

Birinci misal: Gazve-i Bedir ve Huneyn’de Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın bir avuç toprak ile küçük taşları, küffar ordusunun yüzüne atmasıyla herbir kâfirin gözüne girmesidir.

İkinci Misal: Gazve-i Hayber’de Zeyneb ismindeki Yahudi kadının pişirdiği zehirli keçinin dile gelip zehirli olduğunu söylemesidir.

Üçüncü Misal: Hazret-i Musa Aleyhisselâm’ın “yed-i beyza” ve “asâ” mu’cizesine nazire olarak, üç hâdisede bir mu’cize-i Ahmediye:

Birincisi: Katade İbn-i Nu’man’a karanlıklı, yağmurlu bir gecede verilen değneğin Yed-i beyza gibi ışık vermesi ve o değnekle evindeki siyah şahsı tardetmesidir.

İkincisi: Gazve-i Bedir’de, Ukkaşe İbn-il Mihsan-il Esedî’nin müşriklerle döğüşürken kırılan kılıncına mukabil verilen değneğin beyaz bir kılınç olup onunla savaşmasıdır.

Üçüncüsü: Gazve-i Uhud’da Abdullah İbn-i Cahş harbederken kırılan kılıncına mukabil verilen değneğin kılınç olup onunla savaşmasıdır.

Onüçüncü İşaret: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın eliyle ve nefes-i mübarekiyle hastalar ve yaralıların şifa bulmalarına sekiz misal verilmiştir. Sekizinci de altı hasta çocuğun ve çocuk tabiatında kadının şifa bulmaları misal verilmiştir.

Birinci Misal: Gazve-i Uhud’da Katade İbn-i Nu’man’ın gözüne isabet eden ok gözünü çıkarıp göz bebeği yüzüne düşmüştü. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm mübarek, şifalı eliyle onun gözünü alıp, eski yuvasına yerleştirip, iki gözünden en güzeli olarak, hiçbir şey olmamış gibi şifa buldu.

Hem Ebî Katade’nin, Yevm-i Zîkarad denilen gazvede, bir ok mübarek yüzüne isabet etmiş. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, mübarek eliyle meshetmiş. Ebî Katade ne acısını ve ne de cerahatini kat’iyyen ve aslâ görmemiştir.

İkinci Misal: Gazve-i Hayber’de, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm Aliyy-i Haydarî”nin ağrıyan gözüne tiryak gibi tükürüğünü sürdüğü dakikada, şifa bularak hiçbir şey kalmadı. Hem o vakıada, Seleme İbn-i Ekva’ın bacağına kılınç vurulmuş, yarılmış. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ona nefes edip, birden ayağı şifa bulmuş.

Üçüncü Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın yanına gelen a’ma’ya dua etti. O gitti öyle yaptı, geldi. Gözü açılmış, güzel görüyormuş, gördük.

Dördüncü Misal: Gazve-i Bedr’in ondört şehidinden birisi olan Muavviz İbn-i Afra’nın kesilen elini, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm yerine yapıştırdı, tükürüğünü ona sürdü; birden şifa buldu. Yine harbe gitti, şehid oluncaya kadar harbetti.

Hem yine Gazve-i Bedirde Hubeyb İbn-i Yesaf’ın omuz başına bir kılınç vurulmuş ki, bir şakkı ayrılmış gibi dehşetli bir yara açılmış. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm onun kolunu omuzuna eliyle yapıştırmış, nefes etmiş; şifa bulmuş.

Bu parça altun ve elmas ile yazılsa liyakatı var:

Bir Sual: Deniliyor ki: Sen çok şeylere mütevatir dersin, halbuki biz onların çoğunu yeni işitiyoruz. Mütevatir birşey böyle gizli kalmaz?

Elcevab: Ülema-i Şeriat yanında çok mütevatir ve bedihî şeyler var ki, onlardan olmayana göre meçhuldür.

Beşinci Misal: Aliyy-ibn-il Hakem’in Gazve-i Hendek’te küffarın darbesiyle kırılılan ayağına Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm meshetti. Dakikasında öyle şifa buldu ki, atından inmedi.

Altıncı Misal: Izdırabından kendi kendine dua eden İmam-ı Ali’ye (R.A.) Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm geldi, dedi: اَللّٰهُمَّ اشْفِهِ Ve ayağıyla dokundu, “Kalk!” dedi. Birden şifa buldu. İmam-ı Ali der ki: “Ondan sonra o hastalığı hiç görmedim.”

Yedinci Misal: Şürehbil-el Cuhfî’nin meşhur kıssasıdır ki: Avucunda etten bir ur vardı ki, kılıncı ve atın dizginini tutamıyordu. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm eliyle avucundaki uru meshetti ve mübarek eliyle oğdu. O urdan hiçbir eser kalmadı.

Sekizinci Misal: Altı çocuğun herbiri ayrı ayrı birer mu’cize-i Ahmediyeye mazhar oldu.

Birincisi: Konuşamayan aptal çocuk, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın mazmaza ettiği ve elini yıkadığı suyu içtikten sonra, öyle bir akıl ve kemal sahibi oldu ki, ukalâ-yı nâsın fevkine çıktı.

İkincisi: Mecnun çocuk, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ elini çocuğun göğsüne koyduktan sonra çocuk istifra’ edip içinden küçük hıyar kadar siyah bir şey çıktı, çocuk şifa bulup gitti.

Üçüncüsü: Koluna kaynayan tencere dökülen çocuk, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm meshedip tükürüğünü sürdü, dakikasında şifa buldu. O çocuğun ismi de Muhammed İbn-i Hâtib idi.

Dördüncüsü: Büyümüş fakat lisanı yok, büyükçe bir çocuk, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın yanına geldi. Çocuğa ferman etmiş: “Ben kimim?” Hiç konuşmayan dilsiz çocuk, اَنْتَ رَسُولُ اللّٰهِ deyip tekellüme başlamış.

Beşinci çocuk: Yeni dünyaya gelen çocuk, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ona müteveccih olunca tekellüme başlamış, Ondan sonra büyüyünceye kadar daha konuşmamış. O çocuk, bu mu’cize-i Ahmediyeye ve “Bârekâllah” dua-yı Nebevîsine mazhar olduğundan, “Mübarek-ül Yemame” ismiyle şöhret bulmuş.

Altıncı çocuk: Hırçın bir çocuk, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm namaz kılarken, namazını kat’edip geçtiğinden, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm اَللّٰهُمَّ اقْطَعْ اَثَرَهُ demiş. Ondan sonra çocuk daha yürümemiş öyle kalmış, hırçınlığının cezasını bulmuş.

Yedinci çocuk: Çocuk tabiatında hayâsız bir kadın, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm yemek yerken lokma istemiş, vermiş. Demiş: “Yok, senin ağzındakini istiyorum.” Onu da vermiş. O gayet hayâsız kadın, o lokmayı yedikten sonra, en hayâlı kadın ve Medine kadınlarının fevkinde bir hayâ sahibi oldu.

Ondördüncü İşaret: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın enva’-ı mu’cizatından bir nev’-i azîmi, duasıyla zahir olan sekiz hârikalardır.

Birinci Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın yağmur duası, tevatür derecesinde ve çok defa tekrar ile, daima sür’atle kabul olması,

İkinci Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, sahabe ve imana gelenler daha kırka vâsıl olmadan ve gizli ibadet etmekte iken iki ömerden  birinin islama girmesi için dua etti. Bir-iki gün sonra, Hazret-i Ömer İbn-il Hattab imana geldi ve İslâmiyeti ilân ve i’zaz etmeye vesile oldu. “Faruk” ünvan-ı âlîsini aldı.

Üçüncü Misal: Oniki sahabe-i güzine, ayrı ayrı maksadlar için dua etmiş.

1. İbn-i Abbas’a dinde ve ilimde fakih olması için dua etti.

2. Hazret-i Enes’e (R.A.) evlâd ve malı hakkında bereket ile dua etti.

3. Aşere-i Mübeşşere’den Abdurrahman Bin Avf’a, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm kesret-i mal ve bereketle dua etmiş.

4. Urve İbn-i Ebî Ca’de’ye ticarette kâr ve kazanç için bereketle dua etmiş.

5. Abdullah İbn-i Cafer’e, kesret-i mal ve bereket için dua etmiş.

6. Sa’d İbn-i Ebî Vakkas’a duasının kabulü için dua etmiş.

7. Ebu Katade’nin genç kalmasına dua etmiş.

8. Şâir Nâbiga’ya ağzının bozulmaması için dua etmiş.

9. İmam-ı Ali için “Soğuk ve sıcağın zahmetini ona gösterme” diye dua etmiş.

10.  Hazret-i Fatıma için “Açlık elemini ona verme” diye dua etmiş.

11.  Tufeyl İbn-i Amr’a nurlanması için dua etmiş.

12.  Ebu Hüreyre’ye hıfzının kuvveti için dua etmiş.

Dördüncü Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın bedduasına mazhar olmuş üç vakıayı beyan ederiz:

Birincisi: Perviz denilen Fars padişahına “Yâ Rab! Nasıl mektubumu paraladı, sen de onu ve onun mülkünü parça parça et.” Diye beddua etmiş.

İkincisi: Mescid-ül Haram’da namaz kılarken kendisine bed bir muamele eden rüesa-yı Kureyşe beddua etmiş. İbn-i Mes’ud der ki: Gazve-i Bedir’de birer birer lâşelerini gördüm.

Üçüncüsü: Mudariye denilen Arabın büyük bir kabîlesi, Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm’ı tekzib ettikleri için, onlara kaht ile beddua etti.

Beşinci Misal: Hususî adamlara bedduasının dehşetli kabulüne dair üç misali nümune olarak beyan ederiz:

Birincisi: Utbe İbn-i Ebî Leheb’e “Yâ Rab! Ona bir itini musallat et.” Diye beddua etti.

İkincisi: Muhallim İbn-i Cüsame’ye “Yâ Rab! Onu bağışlama” Diye beddua etti.

Üçüncüsü: Sağ eli ile yemek yemeyen bir adama “Kaldıramayacaksın.” Diye beddua etti.

Altıncı Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın hem duası, hem temasından zuhur eden pek çok hârikalarından, kat’iyyet kesbetmiş üç hâdiseyi zikredeceğiz:

Birincisi: Hazret-i Hâlid İbn-i Velid’e (Seyfullah’a) birkaç saçını verip, nusretine dua etmiş.

İkincisi: Selman-ı Farisînin âzad olması için kendi eliyle, Medine civarında üçyüz fidanı dikti. Hem tavuk yumurtası kadar bir altunu, ağzının tükürüğünü ona sürdü, dua etti. Selman-ı Farisî gidip o altundan kırk okıyyeyi onlara verdi; o tavuk yumurtası kadar olan altun, eskisi gibi bâki kaldı.

Üçüncüsü: Ümm-ü Mâlik’e dua edip “ukke” denilen küçük bir yağ tulumunu vermiş. Sıkmadan kullanmasını emretmiş. Sonra sıktılar, bereket kesildi.

Yedinci Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın duasıyla ve temasıyla, suların tatlılaşması ve güzel koku vermesine beş nümuneyi beyan ederiz.

Birincisi: Bi’r-i Kubâ kuyusunun kesilen suyunun içine abdest suyunu koyup dua ettikten sonra, kesretle devam etti, daha hiç kesilmedi.

İkincisi: Enes’in evindeki kuyuya, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm tükürüğünü içine atıp dua etmiş, Medine-i Münevvere’de en tatlı su o olmuş.

Üçüncüsü: Mâ-i Zemzem’den bir kova su, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’a getirdiler. Bir parça ağzına aldı, kovaya boşalttı. Kova misk gibi râyiha verdi.

Dördüncüsü: Bir kuyudan, bir kova su çıkardılar. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm içine ağzının suyunu akıtıp kuyuya boşalttıktan sonra, misk gibi râyiha vermeğe başladı.

Beşincisi: Deriden bir tuluğa su doldurup ağzına üflemiş, dua etmiş. Abdest almak vaktinde ağzını açmışlar. Görüyorlar ki, hâlis bir süt, ağzında da kaymak yağ.

Sekizinci Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın mesh ve duasıyla, sütsüz ve kısır keçilerin mübarek elinin temasıyla ve duasıyla sütlü, hem çok sütlü olmalarına üç misali, nümune olarak zikrediyoruz:

Birincisi: hicret ederken, Ümm-ü Mabed hanesinde. Gayet zaîf, sütsüz, kısır bir keçinin beline elini sürmüş, memesini de meshetmiş, dua etmiş. Sonra sağmışlar. Herkes içmişler. O keçi kuvvetlenmiş, öyle de mübarek kalmış.

İkincisi: Çobanlık yapan İbn-i Mes’ud’un getirdiği iki senedir teke görmemiş bir keçinin memesine meshedip dua etmiş. Sonra sağmışlar, hâlis bir süt almışlar, içmişler.

Üçüncüsü: Süt annesi olan Halîme-i Sa’diye’nin keçilerinin akşam vakti tok ve memeleri dolu olarak geliyorlardı.

Dokuzuncu Misal: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, bazı zâtların başını ve yüzünü mübarek eliyle meshedip dua ettikten sonra, zahir olan hârikaların altısını nümune olarak beyan ediyoruz:

Birincisi: Ömer İbn-i Sa’d’ın başına elini sürmüş, dua etmiş. Seksen yaşında o adam, o duanın bereketiyle, öldüğü vakit başında beyaz yoktu.

İkincisi: Kays İbn-i Zeyd’in başına elini koyup, meshedip dua etmiş. Elini koyduğu yer simsiyah olarak kalmış.

Üçüncüsü: Abdurrahman İbn-i Zeyd İbn-il Hattab hem küçük, hem çirkin iken eli ile başını meshedip dua etmiş. O duanın bereketiyle; kametçe en bâlâ kamet ve suretçe en güzel bir surete girmiş.

Dördüncüsü: Âiz İbn-i Amr’ın Gazve-i Huneyn’de yüzü yaralanmış. Eliyle yüzündeki kanı silmiş. Temas yeri doru atın alnındaki beyaz gibi parlamış.

Beşincisi: Katade İbn-i Milhan’ın yüzüne elini sürmüş, dua etmiş. Katade’nin yüzü âyine gibi parlamağa başlamış.

Altıncısı: Üvey kızı Zeyneb’e, küçükken Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm onun yüzüne abdest suyu atıp taltif etmiş. O suyun temasından sonra, Zeyneb’in hüsn ü cemali acib suret almış, bedî’-ül cemal olmuş.

Onbeşinci İşaret: Onbeşinci İşaret’in üç şubesi var:

Birinci Şubesi: Hayvanat cinsinin Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ı tanıdığına ve nübüvvetini tasdik ettiğine dair beş hadisedir.

Birinci Hâdise: Gâr-ı Hira’nın kapısında, iki nöbetçi gibi iki güvercin gelip beklemeleri ve örümcek dahi perdedar gibi, hârika bir tarzda, kalın bir ağ ile mağara kapısını örtmesidir.

İkinci Hâdise: Çoban Uhban’ın kurd hâdisesi ve Ebu Süfyan ile Safvan’ın bir ceylanı takib edip Harem-i Şerif’e girerken gördükleri kurd hâdisesidir.

Üçüncü Hâdise: Bir bağda kızmış, vahşi olmuş deve hadisesi ile Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın Adbâ ismindeki devesinin, vefat-ı Nebevîden sonra vefat etmesi hadisesidir.

Dördüncü Hâdise: Ebu Talha’nın katuf tabir edilen atına bindikten sonra, hiçbir atın ona karşı yürüyüşte mukabele edememesi hadisesi ile seferde namaz kılacak vaktinde atına “Dur.” demesiyle atın namaz bitinceye kadar hiçbir azasını kımıldatmadan durması hadisesidir.

Beşinci Hâdise: Yemen Valisi Muaz İbn-i Cebel’in yanına giden Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın hizmetkârı Sefineye arslanın ilişmemesi ve diğer bir tarîkte döndüğü vakit yolu kaybettiğinde bir arslana rast gelip o arslanın ona ilişmemekle beraber, yol göstermesi hadisesidir.

Hem bir bedevinin elindeki Arabça “dabb” denilen bir susmar, yani kelerin fasih bir dille, risaletine şehadet etmesi hadisesidir.

Hem bir ceylan, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ile konuşmuş ve risaletine şehadet etmesi hadisesidir.

İkinci Şube: Ölülerin (cesetlerin), cinlerin ve meleklerin Peygamberimizi (a.s.m.) nasıl tanıyıp tasdik etmeleri ile hasıl olan mu’cizelerdir.

Ölülerin konuşması misallerinden:

Birincisi: Derede ölen küçük kızın babasıylsa dere kenarına gidip ölü çocukla konuşması hadisesidir.

İkincisi: İhtiyare kadının vefat eden birtek oğlunun hayatlanması için Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm şefaatçi yapılıp dua edilmesiyle oğlunun hayatlanması hadisesidir.

Üçüncü Hâdise: Yemame Harbi’nde şehid düşen Sabit İbn-i Kays İbn-i Şemmas’ın kabre konduğu vakit konuşması hadisesidir.

Dördüncü Hâdise: Çarşı içinde birden düşüp vefat eden Zeyd İbn-i Harice’nin eve götürüldüğünde kelime-i şehadet getirmesi hadisesidir.

Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın şerefiyle, eser-i mu’cizesi olarak, efrad-ı ümmeti melaikeleri görmesi ve konuşması misallerinden:

Birincisi: Hazret-i Cebrail’in beyaz libaslı bir insan suretinde gelip Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’a sahabeleri içinde otururken İslam, İman ve İhsanın ne olduğunu sorması hadisesidir.

İkincisi: Hazret-i Cebrail’i çok defa, hüsn ü cemal sahibi olan Dıhye suretinde, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın yanında görünmesi hadisesidir.

Üçüncüsü: Gazve-i Uhud’da, Hazret-i Cebrail ile Mikâil’in Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın iki tarafında, beyaz libaslı, nöbetdar gibi muhafız suretinde görünmesi hadisesidir.

Dördüncüsü: Gazve-i Bedir’de, gök ile yer arasında, beyaz libaslı atlı zâtları görünmesi hadisesidir.

Beşincisi: Hazret-i Hamza’nın Kâ’be’de Cebrail’i (AS) görmesiyle bîhuş olup yere düşmesi hadisesidir.

Cinnîler ile görüşmek ve görmek misallerinden:

Birincisi: İbn-i Mes’ud’un “Batn-ı Nahl’de ecinnilerin ihtidası gecesinde, ecinnileri sudan kabîlesinden Zutt denilen uzun boylu taifeye benzer vaziyette görmesi hadisesidir.

İkincisi: Hazret-i Hâlid İbn-i Velid’in Uzza sanemi içinde kendisine  ibadet ettiren siyah bir kadın suretindeki cinniyeyi bir kılınç ile iki parça etmesi vak’asıdır.

Üçüncüsü: İhtiyar şeklinde, elinde bir asâ, “Hâme” isminde bir cinnînin, iman edip Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’dan kısa surelerden birkaç sureyi ders alıp gitmesi hadisesidir.

Hem deriz ki: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın nuruyla, terbiyesiyle ve onun arkasında gitmesiyle, binler Şeyh-i Geylanî gibi aktablar, asfiyalar, melaikeler ve cinler ile görüşmüşlerdir.

Üçüncü Şube: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın hıfzı ve ismeti, bir mu’cize-i bahiredir. Biz yalnız nümune için, kat’iyyet kesbetmiş yedi hâdiseyi zikredeceğiz:

Birinci Hâdise: Kureyş kavminden her kabîleden lâakal bir adam içinde bulan ikiyüze yakın kişi Ebu Cehil ve Ebu Leheb’in taht-ı hükmünde olarak, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın hanesinin etrafını tuttukları vakit, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm çıktı, bir parça toprak başlarına attı. Hiç birisi onu görmedi, içlerinden çıktı gitti. Gâr-ı Hira’da iki güvercin ve bir örümcek, bütün Kureyş’e karşı ona nöbetdar olup, muhafaza ettiler.

İkinci Hâdise: Hicrette Medine tarafına gittikleri vakit, mühim bir mala mukabil öldürmek niyeti ile yanına gelen Süraka’nın atının ayakları yere saplandı kaldı. Hem bir çoban, onları gördükten sonra Kureyş’e haber vermek için Mekke’ye gitmiş. Mekke’ye dâhil olduğu vakit, ne için geldiğini unutmuş.

Üçüncü Hâdise: : Gazve-i Gatafan ve Enmar’da müteaddid tarîklerle eimme-i hadîs haber veriyorlar ki: Gavres isminde cesur bir kabîle reisi, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın başı üzerine gelerek, yalın kılınç elinde olduğu halde, iki omuzu ortasına gaibden bir darbe gelip o kılınç elinden düşer, yere yuvarlanır. Hem Gazve-i Bedir’de bir münafık, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ı bir gaflet vaktinde kimse görmeden, tam arkasından kılınç kaldırıp vururken, birden Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm bakmış. O titreyip, kılınç elinden yere düşmüş.

Dördüncü Hâdise: Ebu Cehil’in Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ı secdede gördüğü vakit elindeki taşı kaldırıp vurmakta iken, elleri yukarıda kalmış. Hem Velid İbn-i Mugire, yine Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ı vurmak için, büyük bir taşı alıp secdede iken vurmaya gitmiş; gözü kapanmış. Hem Ebu Leheb’in karısı Ümm-ü Cemil denilen “Hammalet-el Hatab” bir taş alıp, Mescid-i Haram’a gelmiş. Yanında iken Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm’ı görmemiş.

Beşinci Hâdise: Âmir İbn-i Tufeyl ve Erbed İbn-i Kays ikisi ittifak ederek Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ı vurmak niyeti ile yanına gittikleri vakit Erbed Âmir’i aralarında gördüğünden vuramamış.

Altıncı Hâdise: Gazve-i Uhud’da veya Huneyn’de Şeybe İbn-i Osman-el Hacebî amucasının ve pederinin intikamını almak için Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın arkasından yalın kılınç kaldırdı. Birden kılınç elinden düştü. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ona baktı, elini göğsüne koyduğu vakit Şeybe iman etti.

Hem Feth-i Mekke gününde yanına vurmak niyetiyle gelen Fedale için taleb-i mağfiret etti. Fedale imana geldi.

Yedinci Hâdise: Yahudiler sû’-i kasd niyetiyle, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın oturduğu yere üstünden büyük bir taş atmak ânında, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm o dakikada hıfz-ı İlahî ile kalkmış; o sû’-i kasd de akîm kalmış.

İşte şu risale de, baştan buraya kadar gösteriyor ki: Şu kâinatın her nev’i, her âlemi; Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ı tanır, alâkadardır. Herbir nev’-i kâinatta, onun mu’cizatı görünüyor. Demek o Zât-ı Ahmediye (A.S.M.) Cenab-ı Hakk’ın -fakat kâinatın Hâlıkı itibariyle ve bütün mahlukatın Rabbi ünvanıyla- memurudur ve resulüdür. Evet nasılki bir padişahın büyük ve müfettiş bir memurunu herbir daire bilir ve tanır; hangi daireye girse, onunla münasebetdar olur.

Çünki umumun padişahı namına bir memuriyeti var. Eğer meselâ yalnız adliye müfettişi olsa, o vakit adliye dairesiyle münasebetdar olur. Başka daireler onu pek tanımaz. Ve askeriye müfettişi olsa, mülkiye dairesi onu bilmez. Öyle anlaşılıyor ki; bütün devair-i saltanat-ı İlahiyede, melekten tut tâ sineğe ve örümceğe kadar herbir taife onu tanır ve bilir veya bildirilir. Demek Hâtem-ül Enbiya ve Resul-i Rabb-il Âlemîn’dir. Ve umum enbiyanın fevkinde risaletinin şümulü var.

Onaltıncı İşaret: İrhasat denilen; bi’set-i nübüvvetten evvel fakat nübüvvetle alâkadar olarak vücuda gelen hârikalar dahi, delail-i nübüvvettir. Şu da üç kısımdır:

Birinci Kısım: Nass-ı Kur’anla; Tevrat, İncil, Zebur ve Suhuf-u Enbiyanın, nübüvvet-i Ahmediye Aleyhissalâtü Vesselâm’a dair verdikleri haberdir. Tevrat, İncil, Zebur ve Suhuf-u Enbiyanın tasdikini, vücuduna delalet eden üç hüccet-i katıa ile isbat edeceğiz:

Birinci Hüccet: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm Kur’anın lisanıyla ve hadisin nassıyla onların kitablarında, kendisinin tasdiki ve evsafının var olduğunu söylemesidir.

İkinci Hüccet: Hem ülema-i Yehud, hem ülema-i Nasara, hem Nasrani rüesası, hem Habeş Reisi Necaşî, hem Habeş nasarası, hem Necran papazları gibi meşhur zâtlar, kitablarında evsafını görüp tasdik etmeleridir.

Üçüncü Hüccet: Tevrat, İncil, Zebur’un Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselâm’a ait âyetlerinin birkaç nümunesini göstereceğiz: Şöyle ki; Tevrat’ın yedi ayeti, Zebur’un üç ayeti ve İIncil’in onüç veya ondört ayetleri ile Eş’iya ve Mihail Peygamberlere gelen ayetler Risalet-i Ahmediyyeyi (ASM) tasdik etmektedir.

Sual: Eğer desen: “Neden Hazret-i İsa Aleyhisselâm, her nebiden ziyade müjde veriyor; başkalar yalnız haber veriyorlar, müjde sureti azdır.”

Elcevab: Çünki Ahmed Aleyhissalâtü Vesselâm, İsa Aleyhisselâm’ı Yahudilerin müdhiş tekzibinden ve müdhiş iftiralarından ve dinini müdhiş tahrifattan kurtarmakla beraber.. İsa Aleyhisselâm’ı tanımayan Benî İsrail’in suubetli şeriatına mukabil, sühuletli ve câmi’ ve ahkâmca Şeriat-ı İseviye’nin noksanını ikmal edecek bir şeriat-ı âliyeye sahibdir. İşte onun için çok defa, “Âlemin Reisi geliyor!” diye müjde veriyor.

İkinci Kısım: Zaman-ı fetrette ârif-i billahların sekiz, kâhinlerin dört, hatiflerin iki, sanemlerin iki, saneme kesilen kurbanların ve bazı taşlar üstünde ve kabirlerde ve kabirlerin mezar taşlarında yazılan ibarelerin ihbaratı ile Risalet-i Ahmediye (ASM) sabit olur.

Üçüncü Kısım: Veladeti hengamında vücuda gelen beş harika ile bi’setten evvel gerçekleşen beş hadise Risalet-i Ahmediyyeyi (ASM) tasdik etmektedir.

Veladeti ânında görünen dört-beş harika:

1. Maşrık ve mağribi aydınlatan azîm bir nur görünmesi,

2. Kâ’be’deki sanemlerin çoğunun başı aşağı düşmesi,

3. Kisra’nın eyvanının sallanıp inşikak edip ondört şerefesinin düşmesi,

4. Sava’nın takdis edilen küçük denizinin yere batması,

5. İstahr-Âbad’da bin senedir yanan ve sönmeyen, Mecusilerin mabud ittihaz ettikleri ateşin, sönmesi.

Bi’setten evvel gerçekleşen altı hadise:

1. Vak’a-i Fil,

2. Bir parça bulutun başı üstünde gölge etiğine dair üç misal,

3. Kuru ağaç dallarının birden yeşillenmesi ve onun başı üzerine eğilip kıvrılarak gölge etmesi,

4. Ebu Talib’in çoluk ve çocuğunun onunla beraber yemek yerlerse, karınlarının doyması ve acıkmaması,

5. Murdiası olan Halîme-i Sa’diye’nin malında ve keçilerinin sütünde, kabîlesinin hilafına olarak çok bereketli ve ziyade olması ve sineğin onu taciz etmemesi,

6. Yıldızların düşmesinin çoğalması işaretiyle kâhinlerin ve gaibden haber verenlerin ve cinlerin ihbaratına sed çekilmesidir.

Onyedinci İşaret: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın Kur’andan sonra en büyük mu’cizesi, kendi zâtıdır. Yani onda içtima’ etmiş ahlâk-ı âliyedir. Hem pek büyük bir mu’cizesi şeriatıdır. Hem mütevatir bir mu’cizesi arz ahalisine gösterdiği inşikak-ı kamerdir. Diğer bir mu’cize-i ekberi de semavat ahalisine gösterdiği Miractır.

Onsekizinci İşaret: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın en büyük ve ebedî ve yüzer delail-i nübüvveti câmi’ ve kırk vecihle i’cazı isbat edilmiş bir mu’cizesi dahi, Kur’an-ı Hakîm’dir. Bu işaret Kur’ân’ın mu’cizeliğini anlatan üç nükteden oluşuyor.

Birinci Nükte:  Kur’an-ı Hakîm’in her tabakaya karşı bir nevi i’cazı vardır. Mesela; Kur’ân-ı Kerimin i’câzını anlamada insanların dereceleri…

1. Ehl-i belagat ve fesahat tabakası

2. Ehl-i şiir ve hitabet tabakası

3. Kâhinler ve gaipten haber verenler tabakası

4. Ehl-i tarih ve hadisat ulemasına

5.  İçtimaiyyat-i beşeriye uleması ve Ehl-i siyaset

6.  Maarif-i İlahiye ve hakaik-i kevniyede tevaggul eden tabakaya

7.  Ehl-i tarîkat ve velayete karşı,

8.  Yalniz kulağı bulunan ve bir derece mana fehmeden avam tabakasına

9.  Manayı da fehmetmiyen cahil ami tabakaya karşı da Kur’an-ı Kerim usandırmamak suretiyle i’cazini gösterir.

10.  Hıfza çalışan çocukların tabakasına karşı kolaylıkla hafızasına yerleşmesi suretiyle i’cazını gösterir.

11.  Hastalara ve sekeratta olanlara karşı hoş ve tatlı geldiği cihetle i’cazını gösterir.

12.  Kulaksız, kalbsiz ilimsiz gözlü tabakasına karşı tevafukatla i’cazını gösterir.

13.  Ehl-i münacat ve zikir tabakasına karşı içindeki kafiyelerin ciddiyetini bozmamasıyla i’cazını gösterir.

Kırk tabakadan her tabakaya karşı bir pencere açar, i’cazını gösterir.

(Sair otuz tabaka-i âher, ehl-i velayetin muhtelif meşrebler ashabına (tarikat şeyhlerinin vird edindiği ayetler gibi) ve ulûm-u mütenevvianın ayrı ayrı ashablarına ayrı ayrı i’cazını gösterdiğini, onların ilmelyakîn, aynelyakîn, hakkalyakîn derecesinde Kur’an hak Kelâmullah olduğunu, iman-ı tahkikîleri göstermişler. Demek herbiri, ayrı ayrı bir tarzda bir vech-i i’cazını görmüşler.  Mektubat 405)

İkinci Nükte: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın zamanında Ceziret-ül Arab’da en ziyade revaçta dört şey idi: Kur’ân nazil olduğu vakit irfan sahiblerine dört cihetle meydan okudu.

Birincisi: Belâgat ve fesahat.

İkincisi: Şiir ve hitabet.

Üçüncüsü: Kâhinlik ve gaibden haber vermek.

Dördüncüsü: Hâdisat-ı maziyeyi ve vakıat-ı kevniyeyi bilmek idi.

Eğer denilse: Nasıl biliyoruz ki, kimse muaraza edemedi ve muaraza kabil değil?

Elcevab: Meşhur Câhiz’ın dediği gibi: “Muâraza-i bilhurûf mümkün olmadı, muharebe-i bissüyûfa mecbur oldular..”

İ’caz-ı Kur’anda iki mezheb var. Mezheb-i ekser ve racih odur ki, Kur’andaki letaif-i belâgat ve mezaya-yı maânî, kudret-i beşerin fevkindedir.

İkinci mercuh mezheb sarfe mezhebi der ki: Kur’anın bir suresine muaraza, kudret-i beşer dâhilindedir. Fakat Cenab-ı Hak, mu’cize-i Ahmediye (A.S.M.) olarak men’etmiş.

Üçüncü Nükte: Kur’an-ı Mu’ciz-ül Beyanıın Arabi bir tefekkürü ve mealinde altı cihetinin parlak ve nurani olduğunu gösteriyor.

Ondokuzuncu Nükteli İşaret: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın Cenab-ı Hakk’ın resulü olduğuna ve sıdk ve hakkaniyetine Onbeş Esasta işaret ediyor.

Birinci Esas: Kâinatın şehadetiyle Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, vahdaniyet-i İlahiyenin ve saadet-i ebediyenin bir bürhan-ı nâtık-ı sadıkı ve musaddakıdır.

İkinci Esas: Enbiyaların mucizeleri, evliyanın kerametleri ve kendinde görünen irhasat ve mu’cizeleri nübüvvetini tasdik ediyor.

Üçüncü Esas: Zatında, Vazifesinde ve Dininde ki kemalat ise hakkaniyetine hiç sarsılmaz bir delildir.

Dördüncü Esas: Resul-i Ekrem’in (ASM) kendi namına konuşmadığına dört gayet kuvvetli esas zikredilmiştir. Onun elinde görünen Mu’cizatı,  ona gelen Kur’anı, ahlâk-ı âliyesi ve onu dinleyen bütün ehl-i hakikattır.

Beşinci Esas; İns ve cin alemi, belki alem-i Ervah ve alem-i Melaike fevkinde ders alıyor.

Altıncı Esas: O Zat kâinatın ille-i gayesidir. Cin ve inse getirdiği hakaik-ı Kur’aniye ve envâr-ı imaniye ve zâtında görünen ahlâk-i âliye ve kemalât-ı samiye, şu hakikata şahid-i kati’dir.

Yedinci Esas: Getirdigi din ve şeriat ile bu güzel kâinatı yapan Zatın esma ve sıfatını, kâinatla beraber tarif etmiştir.

Sekizinci Esas: Alem-i şehadete müteveccih olarak alem-i gayb namına, cinn ü insin başları üstünde istikbalde gelecek asırlar arkasında duran akvama ve milletlere hitab etmiştir.

Dokuzuncu Esas: Yüksek, kuvvetli hitab ediyor ki aks-i sadâsını herbir asır işitiyor.

Onuncu Esas: En tehlikeli vakitlerde, kemal-i metanetle tereddüdsüz, telaşsız söylemesi gösteriyor ki o zât görüyor gördüğünü söylüyor.

Onbirinci Esas: Bütün kuvvetiyle öyle kuvvetli davet edip çağırır ki: yarı yeri ve nev’i beşerin beşte birini itaat ediyor.

Onikinci Esas: Ôyle esasli bir surette terbiye ediyor ki düsturlarını asırların cebhesinde nakşediyor

Onüçüncü Esas: Bütün tarih-i hayatı ve siyer-i seniyesi şehadet eder ki tebliğ ettiği ahkamın sağlamlığına güvenerek söylüyor.

Ondördüncü Esas: Nihayet itmi’nanını ve itimadını gösteren dost ve düşmanca malûm olan meşhur zühdü ve istiğnası ve dünyanın fâni müzeyyenatına adem-i tenezzülüdür.

Onbeşinci Esas: Herkesten ziyade itaatı, ubudiyeti ve takvası gösteriyor ki O, Sultan-ı Ezel ve Ebed’in mübelliğidir, elçisidir ve o Mabud-u Bilhakk’ın en hâlis abdidir ve Kelâm-ı Ezelî’nin tercümanıdır.

Bir İlâhî İkram Ve İnayetin Eseri: Birdenbire, kalbe gelen hatıra ile kuvve-i hâfızadan, yanında kütüb-ü hadîsiye ve siyer kitabları yokken, nakil suretiyle iki-üç saatte, sür’atle otuz-kırk sahife yazılması gösteriyor ki inayet var ve şu risaleye ihtiyaç var.

Mu’cizat-ı Ahmediye’nin Birinci Zeyli Ondokuzuncu Söz: Risalet-i Ahmediye’ye dair Ondört Reşhadır.

Birinci Reşha: Şahsiyet-i Maneviyyesi risaletinin hakkaniyetine bir delildir.

İkinci Reşha: Zat-ı Ahmediye öyle bir nurdur ki mazidekiler risaletinin hakkaniyetine bir delil olduğu gibi kendi zatıda büyük bir delildir.

Üçüncü Reşha: Risalet’e ait vazifeleri hakkıyla yerine getirmesi risaletinin hakkaniyetine bir delildir. Üç müşkil ve müdhiş sual-i azîme mukni ve makbul cevab vermesi vazifelerine bir örnektir.

Dördüncü Reşha: Neşrettiği ziya-yı hakikat ile kâinata, mevcudata, camidata ve bütün zevil-hayata bakıldığında risaletinin hakkaniyeti görülür.

Beşinci Reşha: Onun o nurani daire-i hakikat-ı irşadıyla kâinattaki harekâta, tenevvüata, tebeddülata, tegayyürata (hulasa hadisata) bakıldığında risaletinin hakkaniyeti görüldüğü gibi o nurani daire-i hakikat-ı irşadıyla insana bakıldığında insan bütün mahlûkat üstüne çıkıp bir halife-i zemin olmasıylada risaletinin hakkaniyeti görülür.

Altıncı Reşha: Ubudiyet ve Risalet cihetiyle bakıldığında görülen hakikatlar risaletinin hakkaniyetine bir delildir.

Yedinci Reşha: Muhtelif akvamın akıllarını, ruhlarını, kalblerini, nefislerini fetih ve teshir edip def’aten devlet kurması, diğer devletlere galib getirmesi ve manevi hizmetlerinin neticesi olarak maddî manevî hâkimiyet ile bir saltanat kurması bir şahs-ı manevi oluşturması risaletinin hakkaniyetine bir delildir.

Sekizinci Reşha: Büyük ve çok âdetleri, hem inadçı, mutaassıb büyük kavimlerden, zahirî küçük bir kuvvetle, küçük bir himmetle, az bir zamanda ref’edip yerlerine öyle secaya-yı âliyeyi ki, dem ve damarlarına karışmış derecede sabit olarak vaz’ ve tesbit eylemesi risaletinin hakkaniyetine bir delildir.

Dokuzuncu Reşha: Hakkıyla yerine getirdiği tebliğ vazifesi ve tebliğdeki usulü risaletinin hakkaniyetine bir delildir. Ve bizim içinde tebliğ hususunda bir rehber-i mutlaktır.

Onuncu Reşha: Merak-âver bir alemden, cazibedar bir inkılabdan, lüzumlu bir istikbalden, dehşetli bir saadetten haber vermesi risaletinin hakkaniyetine bir delildir. (Ders verdiği hakikatların merak-âver, cazibedar, lüzumlu ve dehşetli olması risaletinin hakkaniyetine delildir.)

Onbirinci Reşha: Kâinatın perde-i zahiriyesi altındaki acaibi yani hakaik-i uhreviyeyi ve hakaik-i kevniyeyi haber vermesi ve bu hakaiki gözüyle görerek hakikat-ı İslamiyeti o hakaikin üstüne bina edip kendi bizzat tatbik edip talim etmesi ve marziyat-ı İlahiyeyi pek sağlam olarak bize ders vermesi risaletinin hakkaniyetine bir delildir.

Onikinci Reşha: Haşrin ve saadet-i ebediyenin bütün delilleri Zât-ı Ahmediyenin (ASM) risaletinin hakkaniyetine bir delildir. Zira Zât-ı Ahmediyenin (ASM) bütün hayatında bütün davaları, vahdaniyetten sonra haşirde temerküz ediyor. Bu yüzden Peygamber (ASM) haşrin ve saadet-i ebediyenin vücuda gelmesi için Cenab-ı Hakka dua etmiştir.

Yedi kısıma ayrılan duası anlatılıyor.

1- Nasıl bir salât-ı kübrada dua ediyor.

2- Nasıl bir cemaat-ı uzmada niyaz ediyor.

3- Nasıl bir hacet-i âmme için dua ediyor.

4- Nasıl bir halet-i ruhiyede dua ediyor.

5- Nasıl bir maksad ve gaye için dua ediyor.

6- Hangi kelimelerle isteyip, yalvarıyor.

7- Nasıl bir Allahtan hacetini istiyor.

Onüçüncü Reşha: Cenab-ı Hakkın bütün esma-i kudsiyesi risaletinin hakkaniyetine bir delildir. Zira haşir ve saadet-i ebediyenin vücuda gelmesi bütün esma-i kudsiye-i İlahiyenin tecelliyatı ile mümkündür. Cenab-ı Hakkın bütün esması Peygamber’in (ASM) ubudiyetini ve duasını netice vermiştir. Bu ubudiyet ve dua ise haşir ve saadet-i ebediyeyi netice vermiştir.

Ondördüncü Reşha:

Kâinatın şehadeti ile tarifi yapılan Kur’an-ı Hakîme tercümanlık yapan Zâtın risaletinin hakkaniyetine Kur’an bir delildir. Hatta Kur’anın itiraz edildiği tekrarında ve mesail-i kevniyeyi icmal ve ibham etmesinde mu’cizeliğin bulunması da risaletinin hakkaniyetine bir delildir.

Ve Kur’andaki tekrarın hikmetini altı vecihle anlatıyor.

1. Kur’an zikir, dua, davet kitabı olduğu için tekrar müstahsendir.

2. Herkes her vakit bütün Kur’anı okuyamadığı için en mühim makasıd-ı Kur’aniye ekser uzun surelerde derc edilerek her bir sure bir küçük Kur’an hükmüne geçtiğinden tekrar müstahsendir.

3. Hem cismani ihtiyaç gibi manevi ihtiyaçta tekerrür ettiğinden tekrar müstahsendir.

4. Kur’an Müessistir. Bir Din-i Mübinin Esasatını ders verdiği için tekrar müstahsendir.

5. Öyle mesail-i azime ve hakaik-ı dakikakadan bahsediyor ki tekrar müstahsendir.

6. Herbir âyet herbir makamda ayrı bir mana ve faide ve maksadlar için zikredildiğinden tekrar müstahsendir.

Kur’anın medar-ı tenkid olmuş diğer bir i’cazı ise irşadıdır. Zira Kur’an mesail-i kevniyeyi icmal ve ibham ederek mevcudata kendileri için değil, belki Mucidi için baktırır. Kur’an-ı Hakîm şu kâinattan bahsediyor; ta Zat ve Sıfat Ve Esma-i İlahiyyeyi bildirsin.

Şakk-ı Kamer Mu’cizesine Dairdir. Ondokuzuncu ve Otuzbirinci Sözlerin Zeyli Feylesoflar ve onların muhakemesiz mukallidleri diyorlar ki: “Eğer inşikak-ı Kamer vuku bulsa idi umum âleme malûm olurdu. Bütün tarih-i beşerin nakletmesi lâzım gelirdi?”

Birinci Nokta: Kur’an-ı Hakîm’i inkâr eden o küffardan hiçbir kimse, şu âyetin tekzibine dair hiçbir şeyini nakletmemişlerdir. Yalnız “sihirdir” demişler.

İkinci Nokta: Sa’d-ı Taftazanî gibi eazım-ı muhakkikînin ekseri demişler ki: yüzer mu’cizatının delaletiyle tevatürle vücudu kat’îdir.

Üçüncü Nokta: Mu’cize; dava-yı nübüvvetin isbatı için, münkirleri ikna’ etmek içindir, icbar için değildir. Çünki “Akla kapı açmak, ihtiyarı elinden almamak” sırr-ı teklif iktiza ediyor.

Dördüncü Nokta: Şu hâdise, gece vakti herkes gaflette iken âni bir surette vuku bulduğundan etraf-ı âlemde elbette görülmeyecek.

Beşinci Nokta: Sırr-ı irşad ve sırr-ı teklif ve hikmet-i risaletin iktizasıyla, hikmet-i rububiyetin istediği insanlara ilzam-ı hüccet için gösterilmiştir.

Elhasıl: Şakk-ı Kamer’in vukuuna delalet eden çok bürhanlarından altısına işaret ederiz. Şöyle ki: sahabeler, müfessirler, muhaddisîn, evliya ve sıddıkîn, mütebahhir ülemanın tasdiki, ümmet-i Muhammediyenin (A.S.M.) o vak’ayı telakki-i bilkabul etmesi; güneş gibi inşikak-ı Kamer’i isbat eder.

Elhasıl: Buraya kadar tahkik namına ve hasmı ilzam hesabına idi. Bundan sonraki cümleler, hakikat namına ve iman hesabınadır. Hâtem-i Divan-ı Nübüvvet, nasılki Mi’rac ile âlem-i ulvî ehline rüchaniyeti ve mahbubiyeti gösterildi. Öyle de: Şakk-ı Kamer mucizesiyle arz’ın sekenesine rüchaniyetini göstermiş.

Mucizat-ı Ahmediye (A.S.M.) Zeylinin Bir Parçasıdır: Risalet-i Ahmediye (A.S.M.) delaili hakkında olup, Mi’rac Risalesinin Üçüncü Esasının nihayetindeki üç mühim müşkilden birinci müşkile ait sual: Şu Mi’rac-ı Azîm, ne için Muhammed-i Arabî Aleyhissalâtü Vesselâm’a mahsustur?

Elcevap: Yedi kısımda sair peygamberlerden rüchaniyeti izah edilmiştir.

1. Bütün peygamberler ve kitapların tasdiki

2. Kahinlerin ihbarı

3. İrhasat

4. Keyfiyet, külliyet, her nev’i mu’cizeleri

5. Zatı (İslamiyet ve şeriatı)

6. Onuncu Söz’ün İkinci İşaretinde işaret edildiği gibi: Peygamberlerin esasat olan dokuz vazifesini nihayet derece yapmasıdır.

7. Onsekizinci Söz işaret edildiği gibi: İnsanda ve Kâinatta görünen güzelliklerin tarif edicisi ve Daire-i Rububiyyete karşı Ubudiyetle mukabele eden Zat-ı Ahmediye Aleyhissalâtü Vesselâm’ın sünnet-i seniyyesillimmnin esası ders veriliyor.

Haşiye Külliyet-i hukuk Kongresinde düşmanlarının dahi Onun (ASM) faziletini tasdik etmesidir.

Ayetü’l-Kübra Risalesi’nin Risale-i Ahmediyeden bahseden On Altıncı Mertebesi makam münasebetiyle buraya ilhak edilmiştir.

Muhammed-i Arabî Aleyhissalâtü Vesselâm’ın vahdaniyete şehadetinden evvel, bu fevkalade Zâtın (ASM) bir derece kıymetini ve sözlerinin hakkaniyetini dokuz külli delille izah ediyor.

Birincisi: Bu zâtta yüzer mu’cizatın onun elinde zahir olmasıdır.

İkincisi: Elinde ayn-ı hak ve hakikat olan Kur’an-ı Azîmüşşan’ın olmasıdır.

Üçüncüsü: O zât’ın (A.S.M.) emsalsiz bir şeriat ve misilsiz bir İslâmiyet ve hârika bir ubudiyet ve fevkalâde bir dua ve cihanpesendane bir davet ve mu’cizane bir imana sahib olmasıdır.

Dördüncüsü: Enbiyaların lisan-ı kal ve icma’ ile ve lisan-ı hal ve ittifakla bu zâtın doğruluğuna ve risaletine gayet sağlam bir şehad etmeleridir.

Beşincisi: Hakka, hakikata, kemalâta, keramata, keşfiyata, müşahedata yetişen binler evliya üstadları olan bu zâtın sadıkıyetine ve risaletine icma’ ve ittifak ile şehad etmeleridir.

Altıncısı: Mertebe-i ilmiyede en yüksek makama yetişen milyonlar asfiya-i müdakkikîn ve sıddıkîn-i muhakkikîn ve dâhî hükema-i mü’minîn, bu zâtın hakkaniyetine ve sözlerinin hakikat olduğuna ittifakla şehad etmeleridir.

Yedincisi: Âl ve Ashab’ın bu zâtın bütün gizli ve aşikâr hallerini ve fikirlerini ve vaziyetlerini taharri ve teftiş ve tedkik etmeleri neticesinde, bu zâtın sözlerinin hak ve hakikat olduğuna ittifakla şehad etmeleridir.

Sekizincisi: Kâinatın hilkatindeki, tahavvülâtındaki, harekâtındaki, mahiyetindeki ve içindeki mevcudatın manaları bilen ve ilan eden bu zâtın hakkaniyetine ve bu kâinat Hâlıkının en yüksek ve sadık bir memuru olduğuna kâinat şehadet ediyor.

Dokuzuncusu: Muhammed-i Kureyşî’nin (A.S.M.), hakkaniyet ve adaletini göstermek isteyen zâtın yanında en sevgili mahlûku ve en doğru abdi; olduğuna delil; o gaybî zâtın maksadlarına tam hizmet etmesi, hilkat-i kâinatın tılsımını ve muammasını hall ve keşfetmesi ve daima o Hâlıkının namına hareket etmesi ve ondan istimdad etmesi ve muvaffakıyet istemesi ve onun tarafından imdada ve tevfike mazhar olmasıdır.

Bu hârika zâtın bütün davalarının esası ve bütün hayatının gayesi, Vâcib-ül Vücud’un vücuduna ve vahdetine ve sıfâtına ve esmasına delalet ve şehadet ve o Vâcib-ül Vücud’u isbat ve ilân ve i’lam etmektir.

Habibullah’ın şehadetini teyid ve tasdik ve imza eden, aldanmaz ve aldatmaz üç büyük icma’ var:

Birincisi: Binler aktab ve evliya-i azîmeyi câmi’ ve Âl-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm namıyla şöhret-şiar-ı âlem olan cemaat-ı nuraniyenin icma’ ile tasdikleridir.

İkincisi: Sahabe namıyla dünyada namdar olan cemaat-ı meşhurenin ittifak ile; can ve mallarını, peder ve aşiretlerini feda ettiren bir kuvvetli iman ile tasdikleridir.

Üçüncüsü: ümmetinde yetişen hadsiz muhakkik ve mütebahhir ülemasının cemaat-ı uzmasının tevafuk ile ve ilmelyakîn derecesinde tasdikleridir.

 

Yirminci Mektub (Ondokuzuncu Mektub’un Yirminci Mektubla münasebeti: Mu’cizat-ı Ahmediye’nin (A.S.M.) tevhid’in en büyük bir delili olmasıdır. Ateşin dumana olan delaleti gibi, müessirden esere yapılan istidlale “bürhan-ı limmî” denildiği gibi; dumanın ateşe olan delaleti gibi, eserden müessire olan istidlale de “bürhan-ı innî” denir. Bürhan-ı innî, şübhelerden daha sâlimdir.. İşarat-ül İ’caz 86)

(Ondokuzuncu Mektub olan Risale-i Ahmediye (A.S.M.) kelime-i şehadetin ikinci kelâmı olan اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللّٰهِ hükmünü ne derece kat’î ve kuvvetli isbat etmiştir; öyle de bu Yirminci Mektub, kelime-i şehadetin birinci kelâmı olan اَشْهَدُ اَنْ لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّٰهُ hükmünü, o kat’iyyet ve kuvvetle isbat ediyor.)

Cümle-i tevhidiyenin onbir kelimesinin herbir kelimesinde

· hem birer müjde ve beşaret,

· hem birer mertebe-i tevhid-i rububiyet,

· hem bir ism-i a’zam noktasında bir kibriya-i vahdet ve bir kemal-i vahdaniyet vardır.

Mukaddime iman-ı billah, marifetullah, muhabbetullah, lezzet-i ruhaniye

Birinci Makam Şu kelâm-ı tevhidînin, onbir kelimesinin her birinde birer müjde var. Ve o müjdede birer şifa ve o şifada birer lezzet-i maneviye bulunur.

Birinci Kelime: لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّٰهُ da hadsiz hacata karşı nokta-i istimdad olan rahmeti, nihayetsiz a’daya karşı nokta-i istinad olan kudreti göstererek müjde verir.

İkinci Kelime: وَحْدَهُ da herşey’in anahtarı yanında, her şey’in dizgini elinde, herşey emriyle halledilen bir olan Allahı göstererek müjde verir.

Üçüncü Kelime: لاَ شَرِيكَ لَهُ de Ezel, Ebed Sultanı olan Cenab-ı Hak, saltanatında şeriki olmadığı gibi; icraat-ı rububiyetinde dahi muinlere, şeriklere muhtaç olmadığını göstererek müjde verir.

Dördüncü Kelime: لَهُ الْمُلْكُ de kendini idare edemeyen, sevdiği ve alâkadar olduğu kâinatı ıslah edemeyen insana umumen mülkün sahibi olan Kadîr, Rahîm ve Hakîm olan Mâlik’ini göstermekle müjde verir.

Beşinci Kelime: وَ لَهُ الْحَمْدُ de nimetin zevalinden elem çeken insana, nimetin lezzeti içinde Hamd ü senaya, medih ve minnete layık olan Mün’imin rahmetinin iltifatını ve şefkatinin teveccühünü ve in’amının devamını göstererek müjde verir.

Altıncı Kelime: يُحْيِى de hayatın ağır tekâlifi altında ezilen insana hayatı veren ve hayatı rızık ile idame eden ve levazımat-ı hayatı da ihzar eden ve hayatın âlî gayeleri ona ait olan ve mühim neticeleri ona bakan Hayy-u Kayyum’un Kerim ve Rahîm olduğunu ve bir hayat-ı bâkiyeyi temin edeceğini göstererek müjde verir.

Yedinci Kelime: وَ يُمِيتُ de Mevti i’dam, hiçlik, fena, inkıraz, sönmek, firak-ı ebedî, adem, tesadüf, fâilsiz bir in’idam zanneden insana bir Fâil-i Hakîm-i Rahîm tarafından bir terhis, bir tebdil-i mekân, Saadet-i Ebediye tarafına, vatan-ı aslîlerine bir sevkiyat, yüzde doksandokuz ahbabın mecma’ı olan âlem-i berzaha bir visal kapısı göstererek müjde verir.

Sekizinci Kelime: وَ هُوَ حَىٌّ لاَ يَمُوتُ de İnsanın mahbublarının nihayetsiz firaklarından neş’et eden yaralarına merhem sürecek olan bir Mahbub-u Bâki’nin var olduğunu ve bütün kâinatın mevcudatında görünen ve vesile-i muhabbet olan kemal ve hüsün ve ihsanın O Mabud-u Lemyezel ve Mahbub-u Lâyezal’in birtek cilvesi olduğunu göstermekle müjde verir.

Dokuzuncu Kelime: بِيَدِهِ الْخَيْرُ de malının harab olup, sa’yinin heba olmasından feryad edip me’yus olan cinn ü inse netaic-i hayatlarıını muhafaza eden hizmetlerinin mükâfatını verecek ve her hayır elinde ve her hayrı yapabilecek bir Zât-ı Zülcelal’i göstermekle müjde verir.

Onuncu Kelime: وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ de Yaptığı hizmete ettiği ubudiyete mukabil  bir dâr-ı mükâfat, bir mahall-i saadet isteyen insana kudretinde hiçbir cihetle noksaniyet olmayan va’dini yerine getirmeye muktedir olan Kadîr-i Zülcelal’i, Hakîm-i Zülkemal’i, Rahîm-i Zülcemal’i göstermekle müjde verir.

Onbirinci Kelime: وَ اِلَيْهِ الْمَصِيرُ de Fenaya, ademe, hiçliğe, zulümata, nisyana, çürümeye, dağılmaya ve kesrette boğulmaya gittiğini tevehhüm eden insana bekaya, vücud-u daimîye, âlem-i nura, Sahib ve Mâlik-i Hakikî’nin tarafına ve Sultan-ı Ezelî’nin payitahtına döneceğini  göstermekle müjde verir.

İkinci Makam İsm-i A’zam noktasında, tevhidin isbatına muhtasar bir işarettir.

Birinci Kelime: لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّٰهُ da, bir tevhid-i uluhiyet ve mabudiyet vardır. Şu kâinat yüzünde, hususan zeminin sahifesinde, görünen faaliyet, hallakıyet, fettahiyet ve vehhabiyet bu işleri yapan Faal, Hallak, Fettah, Vehhab bir Zât-ı Zülcelal’in bir Vâhid-i Ehad’in vücub-u vücudunun ve vahdetinin ve uluhiyet ve mabudiyetinin gayet kuvvetli bir bürhanıdır. Şahid-i Ezelî bütün kütüb ve suhufuyla ve ehl-i şuhud bütün tahkikat ve küşûfuyla ve âlem-i şehadet bütün muntazam ahval ve hakîmane şuunatıyla o mertebe-i tevhidde bil’icma’ ittifak ediyorlar.

İkinci Kelime: وَحْدَهُ de bir mertebe-i tevhid vardır. Şu kâinat ve şu mevcudattaki nizam ve mizana ve tanzim ve tevzine baktıkça; birtek, yekta, Vâhid, Ehad, Kadîr, Mürîd, Alîm, Hakîm bir zât vahdaniyet mertebesinde görünür. Hem herşey’in evveline ve âhirine, zahirine ve bâtınına baktıkça; bir Kadîr-i Mürid, bir Rahman-ı Rahîm ve bir Hannan-ı Mennan görünür. Evet her şeyde bir birlik var. Aynı maksada ve gayeye hizmet etmekteki vazifede birlik ise, biri gösterir.

Üçüncü Kelime: لاَ شَرِيكَ لَهُ deki vahdaniyet, Otuzikinci Söz’ün Birinci Makamında gayet kuvvetli ve şaşaalı bir surette isbat ettiğinden, ona havale ederiz.

Dördüncü Kelime: لَهُ الْمُلْكُ de, mâlikiyet mertebe-i uzması, tevhid-i a’zam suretinde vardır.  Şu mertebe-i uzma-i mâlikiyet ve makam-ı a’zam-ı tevhidin bir hüccet-i kübrası, gelecek arabî ibarede izah edilecektir.

Birinci Fıkra: Şu kâinat denilen âlem-i ekber ve insan denilen onun misal-i musaggarı olan âlem-i asgar, kudret ve kader kalemiyle yazılan âfâkî ve enfüsî vahdaniyet delailini gösteriyorlar.

İkinci Fıkra: Sâni’-i Hakîm, kâinatı bir mescid-i kebir şekline döndürmüş ve insanı dahi o mescid-i kebirde bir abd-i sâcid fıtratında yaratmıştır.

Üçüncü Fıkra: O Mâlik-ül Mülk-i Zülcelal, âlem-i ekberi, bir tarla hükmünde yaratıp eker, biçer, mahsulât alır. Ve bir model hükmünde inşa ederek, mensucat-ı san’atını onlara giydirir; cilve-i esmasını, mu’cizat-ı kudretini izhar eder. Ve bir sahife hükmünde inşa ederek manidar mektubatını yazar; hikmetinin âyâtını izhar eder, zîşuurlara okutturur. Şu âlem-i ekberi, mülk şeklinde inşa etmekle beraber; şu insanı dahi öyle bir surette halketmiştir ki; o geniş mülkünde, bütün mülke muhtaç bir memluk hükmüne getirmiştir.

Dördüncü Fıkra: Sâni’-i Zülcelal’in âlem-i ekberdeki san’atı kemal-i intizamından kitab şekline girdiği gibi insandaki sıbgatı ve nakş-ı hikmeti dahi, hitab çiçeğini açtı. Kitab derecesine gelen bütün mevcudattaki san’ata ve hitab makamına gelen insandaki o sıbgata, Vâhid-i Ehad’den başkası karışabilsin? Hâşâ!..

Beşinci Fıkra: Kudret-i İlahiye âlem-i ekberde, haşmet-i rububiyetini gösteriyor. Rahmet-i Rabbaniye ise âlem-i asgar olan insanda, nimetleri tanzim ediyor.

Altıncı Fıkra: Kâinatın heyet-i mecmuasında tezahür eden celal ve haşmet-i rububiyet, vahdaniyet-i İlahiyeyi isbat edip gösterdiği gibi;

Zîhayatların cüz’iyatlarına mukannen erzaklarını veren nimet-i Rabbaniye ve ihsan dahi, cemal ve rahmet noktasında ehadiyet-i İlahiyeyi isbat edip gösterir.

Yedinci Fıkra: Sâni’-i Zülcelal âlem-i ekberin heyet-i mecmuasında bir sikke-i kübrası olduğu gibi, bütün eczasında ve enva’ında dahi birer sikke-i vahdet koymuştur.

Âlem-i asgar olan insanın cisminde ve yüzünde birer hâtem-i vahdaniyet bastığı gibi, herbir azasında dahi, birer mühr-ü vahdeti vardır.

Beşinci Kelime: لَهُ الْحَمْدُ de Bağistan-ı kâinattaki ecram ve mevcudatta, Küre-i Arz bahçesindeki nebatat ve hayvanatta ve Eşcar ve nebatatın başlarındaki ezhar ve semeratta görünen sebeb-i medh olan nimet ve ihsan ve kemal ve cemal ve medar-ı hamd olan herşey onundur, ona aittir. Şu kâinat ağacının zîşuur ve en mükemmel meyvesi ve en mühim neticesi ve makasıd-ı Rabbaniyenin medarı olan insana ilim, hikmet ve kudretiyle kainatı hizmetkar eden Mabud-u Bilhak ve Mahmud-u Bil’ıtlak o zîşuur meyvelerin meyveleri olan hamd ve ibadeti, şükür ve muhabbeti başkalara verip hikmet-i bahiresini hiçe indirmez veyahut kudret-i mutlakasını acze kalbettirmez veyahut ilm-i muhitini cehle çevirmez. Evet âyât-ı Kur’aniyenin işaratıyla, bütün mevcudattan daimî bir surette dergâh-ı İlahiyeye giden bir ubudiyettir, bir tesbihtir, bir secdedir, bir duadır ve bir hamd ü senadır ki; daimî o dergâha gidiyor.

Altıncı Kelime: يُحْيِى de Hayatı verenin yalnız Hayy u Kayyum olduğunu üçyüzbinden ziyade milletlerden oluşan mevcudat ordusuna, ayrı ayrı techizat-ı hayatiyesini vermesi ve idare ve terbiye ve iaşe etmesiyle anlıyoruz. Çünkü o orduyu bütün şuunatıyla ihata eden bir ilm-i muhitin ve o orduyu bütün levazımatıyla idare eden bir kudret-i mutlakanın sahibinden başkası olamaz.

Yedinci Kelime: وَ يُمِيتُ de Mevti verenin bir Kadîr-i Zülcelal, bir Hakîm-i Zülkemal olduğunu mütemadiyen tavaif-i mevcudatı ve her taife içindeki cüz’iyatı ve o taifelerden teşekkül eden âlemleri, kudretiyle hayat verip tavzif etmesiyle, sonra hikmetiyle terhis edip, mevte mazhar ederek âlem-i gayba göndermesiyle anlıyoruz.

Sekizinci Kelime: وَ هُوَ حَىٌّ لاَ يَمُوتُ de Hayatı daimîdir, ezelî ve ebedîdir. Mevt ve fena, adem ve zeval ona ârız olamamasından O Hayy-ı Lâyemut’un ezelî ve ebedî, Kadîm ve bâki, Vâcib-ül Vücud vesermedî ve hayatının zâtî olduğunu anlıyoruz. Şu hakikata şahid-i katı’, şu kâinatın zeval ve fenasına karşılık bütün mevcudatın, küllî ve cüz’î herbirisinin birer Veysel Karanî gibi, bir münacat-ı maneviye suretinde acz ve fakr ve kusurlarıyla, zıddıyet itibariyle kudret ve kemal-i İlahîyeye esma adedince âyine olmasıdır.

Dokuzuncu Kelime: بِيَدِهِ الْخَيْرُ de Bütün hayrat elinde, bütün hasenat defterinde, bütün ihsanat hazinesinden çıkan Alîm-i Zülcelal’in muhit bir ilmi vardır. Ve herşey’i bütün şuunatıyla bilir, sonra yapar. Madem şu kâinat sahibinin böyle bir ilmi vardır; elbette insanları ve insanların amellerini görür ve insanlar neye lâyık ve müstehak olduklarını bilir, hikmet ve rahmetin muktezasına göre onlarla muamele eder ve edecek.

Şu hakikata işaret eden kâinatın hadd ü hesaba gelmez alâmetleri, âyetleri vardır. Onuna işaret edeceğiz. Bütün mevcudatta görünen bütün hikmetler, inayetler, tezyinatlar, intizamlı mevcudat, mizanlı ve ölçülü hey’at, muntazam miktarlar, şekiller, suretler, bütün zîhayata, herbirisine lâyık bir tarzda, münasib vakitte, ummadığı yerde rızıklarını vermek; umum zîhayatın, ibham ünvanı altında bir kanun-u taayyüne bağlı olan ecelleri, bütün mevcudata şamil, herbir mevcuda lâyık bir surette rahmetin taltifatı; bütün eşyanın san’atındaki ihtimamat ve san’atkârane tasvirat ve mahirane tezyinat, icad ve ibda’-ı eşyada kemal-i sühulet, bir ilm-i ekmele delalet eder.

Eğer denilse: Yalnız ilim kâfi değildir, irade dahi lâzımdır. İrade olmazsa, ilim kâfi gelmez?

Elcevab: Bütün mevcudat, ilm-i muhit sahibinin irade-i külliyesine delalet eder. Buna dair iki külli delil nazara verilecektir. Birincisi hadsiz vaziyetler içinde bir vaziyeti intihab etmek; ikincisi hayvanatın ayrı ayrı teşahhusları ve sîmalarındaki başka başka hikmetli taayyün ve temeyyüzleri bir irade-i külliyenin eseri olduğunu gösterir.

Onuncu Kelime: وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ de Kadîr-i Zülcelal’in kudretine karşı eşyanın nihayet derecede müsahhariyet ve itaatinin ve o kudretin nihayet derecede külfetsiz ve sühuletle iş görmesinin hadsiz esrarından beş sırrını beş nüktede beyan edeceğiz:

Birincisi: Kudret-i İlahiyenin nisbeti kanunîdir. Kudret-i İlahiyeye nisbeten yıldızlar, zerreler gibi kolaydır; hadsiz efrad bir ferd kadar külfetsiz ve rahatça icad edilmesi “nuraniyet sırrı”, “şeffafiyet sırrı”, “mukabele sırrı”, “müvazene sırrı”, “intizam sırrı”, “itaat sırrı”, ile isbat edilerek gösterilmiştir.

İkincisi: Sehavet ve kesret içinde itkan ve hüsn-ü san’at, karışıklık ve ihtilat içinde imtiyaz ve tefrik, mebzuliyet ve vüs’at içinde san’atça kıymetdarlık ve hilkatça güzellik, Şu ef’alin menba’ı olan kudrete nisbeten; en büyük şey, en küçük şey kadar kolaydır ve hadsiz efradın icadı ve idareleri, bir ferd kadar rahatça icad ve idare edilir.

Üçüncüsü: Şu kâinatta, şu görünen tasarrufat ve ef’al ile hükmeden Sâni’-i Kadîr’in kudretine nisbeten, en büyük küll en küçük cüz’ kadar kolay gelir. Efradça kesretli bir küllînin icadı, bir tek cüz’înin icadı kadar sühuletlidir. Ve en âdi bir cüz’îde, en yüksek bir kıymet-i san’at gösterilebilir. Şu hakikatın sırr-ı hikmeti üç menba’dan çıkar:

Evvelâ: İmdad-ı vâhidiyetten. Yani herşey ve bütün eşya, bir tek zâtın mülkü olsa; o vakit vâhidiyet cihetiyle herbir şey’in arkasında, bütün eşyanın kuvvetini tahşid edebilir. Ve bütün eşya, birtek şey gibi kolayca idare edilir. Bu sırr bir tek zatın arkasına ordular tahşid edilmesi temsili ile izah edilmiştir. Bu sırrın delili şu kâinatta nihayet derecede mebzuliyet ve ucuzluk içinde, nihayet derecede san’atça ve kıymetçe yüksek ve âlî bir keyfiyet görünmesidir.

Sâniyen: Yüsr-ü vahdetten. Yani birlik usûlüyle bir merkezde, bir elden, bir kanunla olan işler; gayet derecede kolaylık veriyor. Müteaddid merkezlere, müteaddid kanuna, müteaddid ellere dağılsa müşkilât peyda eder. Hem birtek şeyi, san’atça bütün eşya kadar kıymetli yapabilir. Ve hadsiz efradı, gayet kıymetdar bir surette icad ederek; şu görünen hadsiz mebzuliyet ve nihayetsiz ucuzluk lisanıyla, cûd-u mutlakını gösterir ve hadsiz sehavetini ve nihayetsiz hallakıyetini izhar eder. Bu sırr ordunun teçhiz edilmesi ve ağaca takılı duran meyvenin tek kökten yetişmesi temsili ile izah edilmiştir.

Sâlisen: Tecelli-i ehadiyetten. Yani Sâni’-i Zülcelal’inin nur olan bütün sıfâtıyla ve nuranî olan bütün esmasıyla, teveccüh-ü ehadiyet sırrıyla öyle bir tecellisi var ki; hiçbir yerde olmadığı halde, heryerde hazır ve nâzırdır. Teveccühünde inkısam olmaz. Aynı anda, her yerde, külfetsiz, müzahamesiz her işi yapar. Onun içindir ki; bir çekirdekte koca bir ağacı manen dercettiği gibi, bir âlemi birtek ferdde dercedebilir. Bu sırr bir tek güneşin hadsiz eşyaya bir anda tecezzi etmeksizin o şeyin kabiliyetine göre tecelli etmesi temsili ile izah edilmiştir.

Dördüncüsü: Şu kâinatta şu görünen ef’al ile tasarruf eden Zât-ı Kadîr’in kudretine nisbeten Cennet’in icadı, bir bahar kadar kolay ve bir baharın icadı, bir çiçek kadar kolaydır. Ve bir çiçeğin mehasin-i san’atı ve letaif-i hilkati, bir bahar kadar letafetli ve kıymetli olabilir. Şu hakikatın sırrı üç şeydir:

Birincisi: Sâni’deki vücub ile tecerrüd. Yani şu kâinatın Sâni’-i Zülcelali, Vâcib-ül Vücud’dur. Yani: Onun vücudu zâtîdir, ezelîdir, ebedîdir, ademi mümteni’dir, zevali muhaldir ve tabakat-ı vücudun en rasihi, en esaslısı, en kuvvetlisi, en mükemmelidir. Sair tabakat-ı vücud, onun vücuduna nisbeten gayet zaîf bir gölge hükmündedir. Ve o derece vücud-u Vâcib rasih ve hakikatlı ve vücud-u mümkinat o derece hafif ve zaîftir ki; Cennet’in icadı, bir bahar kadar kolay ve bir baharın icadı, bir çiçek kadar kolaydır. Ve bir çiçeğin mehasin-i san’atı ve letaif-i hilkati, bir bahar kadar letafetli ve kıymetli olabilir. Hususan vücud rüsuh-u tam kazandıktan sonra, maddeden mücerred ise, kayıd altına girmezse; o vakit cüz’î bir cilvesi, sair hafif tabakat-ı vücudun çok âlemlerini çevirebilir. Bu sırrı izah için misal olarak âyine ve hâfıza verilmiştir.

İkincisi: Mahiyetinin mübayenetiyle adem-i takayyüd. Yani Sâni’-i Kâinat, elbette kâinat cinsinden değildir. Mahiyet-i mukaddesesi hem Vâcib-ül Vücud’dur, hem maddeden mücerreddir, hem bütün mahiyata muhaliftir; misli, misali, mesîli yoktur. Elbette o Zât-ı Zülcelal’in o kudret-i ezeliyesine nisbeten bütün kâinatın idaresi ve terbiyesi; bir bahar, belki bir ağaç kadar kolaydır. Haşr-i a’zam ve dâr-ı âhiret, Cennet ve Cehennem’in icadı; bir güz mevsiminde ölmüş ağaçların yeniden bir baharda ihyaları kadar kolaydır. Bu sırrı izah için iki misal verilmiştir. Biri kemerli kubbelerdeki ustalık san’atının bir ustaya verilmesi diğeri taburun idaresinin bir zabite  verilmesidir.

Üçüncüsü: Adem-i tahayyüz ile adem-i tecezzidir. Yani mekândan münezzehiyetiyle beraber her mekânda hazır olması ve tecezzi ve inkısam olmaması ile birlikte her şeye karşı, bütün esmasıyla müteveccih olması nihayet derecede kolaylığa sebebiyet verir.

Elhasıl: Sâni’-i Kadîr külfetsiz, mualecesiz, sür’atle, sühuletle herşey’i o şey’e lâyık bir surette halkeder. Külliyatı, cüz’iyat kadar kolay icad eder. Cüz’iyatı, külliyat kadar san’atlı halkeder.

Beşincisi: Şu nihayetsiz sür’at ve hadsiz sühuletle vücud-u eşya, ehl-i hidayet için kudret-i Sâni’in kemaline ve herşey ona nisbeten kolay olduğuna delil-i kat’î ve bürhan-ı yakînî olduğu halde; ehl-i dalaletin ise nihayetsiz bir kudretin delilini, onun ademine delil yapar; nihayetsiz muhalât kapısını açar.

Onbirinci Kelime: وَ اِلَيْهِ الْمَصِيرُ de Dâr-ı fâniden dâr-ı bâkiye ve saadet-i ebediye ile Cennet’e dönüleceğinin isbatını Onuncu Söz’ün oniki bürhanına ve Yirmidokuzuncu Söz’ün altı esasına havale ederiz. Bu Onbirinci kelimede o Kadîr-i Mutlak ve Alîm-i Külli Şey’in bütün semavî kitabları ve fermanlarıyla va’dettiği Cennet’i ve saadet-i ebediyeyi nev’-i beşerin ehl-i imanına vereceğini  isbat ediyor.  Çünki va’dini îfa etmemek, ya cehilden veya aczden ileri gelir. Hâlbuki Yirminci Mektub’un ilk on kelimesinde şu kâinatın Sâni’-i Hakîm’inin ve şu insanların Hâlık-ı Rahîm’inin nihayetsiz bir ilm-i muhit ve hadsiz bir irade-i külliye ve nihayetsiz bir kudret-i mutlaka sahibi olduğu isbat edildikten sonra Kadîm-i Bâki’nin makarr-ı saltanat-ı ebediyesine gidileceğine zerre miktar şübhe yeri kalmaz. Hem başta Fahr-i Âlem Aleyhissalâtü Vesselâm olarak bütün insanlığın istediği, kâinatta tecelli eden bütün esma-i hüsnanın iktiza ettiği, bütün mevcudatın bütün hakaikıyla işaret ettiği, Kur’an-ı Hakîm binler âyât u beyyinatıyla gösterdiği ve Habib-i Ekrem binler mu’cizat-ı bahiresine istinad ederek ders verdiği saadet-i ebediyeye gidilecektir. Saadet-i ebediyyenin vukuu için merciimiz onun dergâhıdır, melceimiz onun rahmetidir ve hâkeza…

Yirminci Mektub’un Onuncu Kelimesine Zeyldir

Sual: Zerreler memur-u İlahî de olsalar, yine herbir zerrede, ya bir ilm-i muhit veya bir kudret-i mutlaka veya hadsiz manevî makinalar, matbaalar bulunmak lâzım gelir. tâ hadsiz muntazam vazifelerini yapabilsinler. Bunun hallini isterim.

Elcevab: Bütün mevcudat birtek Sâni’a verilse, birtek mevcud gibi kolay ve sühuletli olur. Bu hakikata karşı nefsin itminanını temin edecek üç temsil beyan edeceğiz:

Birinci Temsil: Şeffaf parlak bir zerrecik, Güneş’e intisab edip ona karşı gözünü açıp baksa; o vakit o koca Güneş’i ziyasıyla, elvan-ı seb’asıyla, hararetiyle hattâ mesafesiyle içine alabilir ve bir nevi tecelli-i a’zamına mazhar olur. Aynen öyle de, eğer zerreler Vâhid-i Ehad’e isnad edilse; o vakit her bir masnu, herbir zerre ona mensub olur, onun memuru hükmüne geçer. Şu intisabı onu tecelliye mazhar eder. Bu mazhariyet ve intisabla, nihayetsiz bir ilim ve kudrete istinad eder.

İkinci Temsil: İki kardeş var. Hamiyetli, milliyet-perver kardeş, padişaha intisab etti, askere kaydedildi. O intisab ile, koca bir ordu ona nokta-i istinad oldu. Ve o istinad ile arkasında, padişahın himmetiyle bir ordunun manevî kuvveti tahşid edilebilir bir kuvve-i maneviye ile harbe atıldı. Aynen öyle de, eğer her mahluk, her zerre doğrudan doğruya Vâhid-i Ehad’e isnad edilse ve onlar ona intisab etseler; o vakit o intisab kuvvetiyle ve seyyidinin havliyle, emriyle; yüzbin defa esbab-ı tabiiyenin fevkinde mu’cizat-ı san’ata mazhar olabilir.

Üçüncü Temsil: Meselâ iki arkadaş var. Hiç görmedikleri bir memleketin ahvaline dair istatistikli bir nevi coğrafya yazmak istiyorlar. Birisi, o memleketin padişahına intisab edip, telgraf ve telefon dairesine girer. On paralık bir tel ile, kendi telefon makinasını devletin teline rabteder. Her yer ile görüşür, muhabere eder, malûmat alır. Gayet muntazam ve mükemmel coğrafya istatistiğine ait san’atkârane bir eser yapar. Aynen öyle de, eğer hadsiz eşya ve mahlukat Vâhid-i Ehad’e verilse, o vakit o irtibat ile herşey birer mazhar olur. O Şems-i Ezelî’nin tecellisine mazhariyetle, kavanin-i hikmetine ve desatir-i ilmiyesine ve nevamis-i kudretine irtibat peyda eder. O vakit havl ve kuvvet-i İlahiye ile herşey’i görür bir gözü ve her yere bakar bir yüzü ve her işe geçer bir sözü hükmünde bir cilve-i Rabbaniyeye mazhar olur.

Elhasıl: Vahdet ve iman yolunda, vücub derecesinde bir sühulet ve kolaylık var. Şirk ve esbabda, imtina derecesinde müşkilât ve suubet var. Çünki bir vâhid, külfetsiz olarak kesîr eşyaya bir vaziyet verir ve bir neticeyi istihsal eder. Eğer o vaziyeti almayı ve o neticeyi istihsal etmeyi, o eşya-yı kesîreye havale edilse; o vakit pek çok külfetle ve pek çok hareketlerle ancak o vaziyet alınır ve o netice istihsal edilir. Meselâ Üçüncü Mektub’da denildiği gibi: gece gündüzün münavebesi ve mevsimlerin değişmesi gibi büyük maslahatların vücud bulması demek olan o ulvî, hikmetli netice-i Arziye, , eğer vahdete verilse; o Sultan-ı Ezel kolayca Küre-i Arz gibi bir neferi, o vaziyet ve o netice için ecram-ı ulviyeye kumandan tayin eder. O vakit Arz, emir aldıktan sonra, memuriyet neş’esinden mevlevî gibi zikr ü semaa kalkar; az bir masrafla o güzel vaziyet hasıl olur, o mühim netice vücud bulur.

Netice-i Meram: Bütün eşyanın vâhidden sudûru, bir vâhidin hadsiz eşyadan sudûrundan çok derece eshel ve kolaydır. Nasılki bir zabit, bin neferin tedbirini, bir nefer gibi kolay yapar ve bir neferin tedbiri, bin zabite havale edilse; bin nefer kadar müşkilâtlı olur, keşmekeşe sebebiyet verir.

Yirmibirinci Mektub (Yirminci Mektubda tevhid-i hakiki ders verildiği gibi Yirmibirinci mektubda da tevhid-i hakikiyi ders alan bir insanın ihtiyar vâlideynine veya akrabasına veya müslüman kardeşlerine şefkatle muamele etmesi gerektiğinin dersi verilmiştir.)

(Yirmialtıncı Lem’anın Zeylidir.)

Âyeti, beş ayrı ayrı surette ihtiyar vâlideyne şefkati celbettiğinin sırrı;

Evvela dünyada en yüksek hakikat, hayatını evlâdlarının hayatına feda eden peder ve vâlidelerin evlâdlarına karşı şefkatleri olduğu gibi en âlî hukuk dahi, onların o şefkatlerine mukabil hürmet haklarıdır.

Saniyen Rahman, Rahîm ve Latif ve Kerim olan Hâlık-ı Zülcelali Vel’ikram, çocuk hükmüne gelen ve çocuklardan daha ziyade merhamete lâyık ve şefkate muhtaç olan ihtiyarların rızıklarını, bereket suretinde gönderip onların iaşelerini, tama’kâr ve bahil insanlara yükletmediğinden hürmet haklarıdır.

Salisen ihtiyarlık halinde bir hanede bulunan peder ve vâlide o hane için vesile-i bereketi olduğundan hürmet haklarıdır.

Rabian ihtiyarlık halinde bir hanede bulunan peder ve vâlide o hane için vasıta-i rahmet olduğundan hürmet haklarıdır.

Hamisen ihtiyarlık halinde bir hanede bulunan peder ve vâlide o hane için sebeb-i def’-i musibet olduğundan hürmet haklarıdır.

Yirmiikinci Mektub Şu Mektub, iki mebhastır. Birinci Mebhas, ehl-i imanı uhuvvete ve muhabbete davet eder. (Yirminci Mektubda tevhid-i hakiki ders verildiği gibi bu birinci mebhasda da ehl-i iman arasındaki vahdet bağlarının bilinmemesinden ileri gelen kin ve adavet ve tarafgirliğin kaldırılması için uhuvvet düsturları gösterilmiştir.)

Birinci Mebhas Mü’minlerde nifak ve şikak, kin ve adavete sebebiyet veren tarafgirlik ve inad ve hased; altı vecih ile çirkin ve merduddur, muzır ve zulümdür ve hayat-ı beşeriye için zehirdir.

Birinci Vecih: Hakikat nazarında zulümdür. Bir mü’minin vücudunda iman ve İslâmiyet ve komşuluk gibi yirmi sıfât-ı masume varken; câni sıfatı yüzünden ona kin ve adavet bağlamak bir zulümdür. Uhuvveti iktiza eden hakikatler çokken az olan sıfatlar yüzünden adavet etmek zulümdür.

İkinci Vecih: Hem hikmet nazarında dahi zulümdür. Zira adavet ve muhabbet, nur ve zulmet gibi zıddırlar. İkisi, mana-yı hakikîsinde olarak beraber cem’ olamazlar.

Üçüncü Vecih: Hakikat ve şeriat ve hikmet-i İslâmiye nazarında bir mü’minde bulunan câni bir sıfat yüzünden sair masum sıfatlarını mahkûm etmek adalet-i mahzayı ifade eden

 وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ اُخْرَى sırrına göre zulümdür.

Dördüncü Vecih: Hayat-ı şahsiye nazarında zulüm olduğunu gösteren dört düsturdur.

Birincisi: “Mesleğim haktır veya daha güzeldir” demeye hakkın var. Fakat “Yalnız hak benim mesleğimdir” demeye hakkın yoktur.

İkinci Düstur: Senin üzerine haktır ki: Her söylediğin hak olsun. Fakat her hakkı söylemeğe senin hakkın yoktur.

Üçüncü Düstur: Adavet etmek istersen, kalbindeki adavete adavet et; onun ref’ine çalış. Hem hasmını mağlub etmek istersen, fenalığına karşı iyilikle mukabele et.

Dördüncü Düstur: Ehl-i kin ve adavet

1. Hem nefsine, Hasmına gelen nimetlerden azabı ve korkusundan gelen elemi nefsine çektirir, nefsine zulmeder.

2. Hem mü’min kardeşine, mü’min kardeşinden sana gelen bir fenalığı, bütün bütün ona verip, onu mahkûm etmekle mü’min kardeşine zulmeder.

3. Hem rahmet-i İlahiyeye zulmeder, tecavüz eder. Hem ona gelen musibetlerden memnun ve nimetlerden mahzun olup kader ve rahmet-i İlahiyeye, onun hakkında ettiği iyiliklerden küsüyor. Âdeta kaderi tenkid ve rahmete itiraz ediyor.

Eğer dersen: “İhtiyar benim elimde değil; fıtratımda adavet var. Hem damarıma dokundurmuşlar, vazgeçemiyorum.”

Elcevab: Sû’-i hulk ve fena haslet eseri gösterilmezse ve gıybet gibi şeylerle ve muktezasıyla amel edilmezse; kusurunu da anlasa zarar vermez.

Cây-ı dikkat bir hâdise: Mütedeyyin bir ehl-i ilim, fikr-i siyasîsine muhalif bir âlim-i sâlihi, tekfir derecesinde tezyif edip kendi fikrinde olan bir münafığı, hürmetkârane medh etmesi tarafgirliğin neticesidir.

Beşinci Vecih: Hayat-ı içtimaiyece, inad ve tarafgirlik, gayet muzır olduğunu beyan eder.

Birinci sual ve cevabdan çıkan hükümler: İhtilaf ikidir. Biri müsbet diğeri menfidir. Hadiste rahmet olan ihtilaf ise müsbet olan ihtilaftır.

İkinci sual ve cevabdan çıkan hükümler: Tarafgirlik ikidir. Biri hak namına diğeri nefis hesabınadır. Mazlum avamı, zalim havassın şerrinden kurtaran tarafgirlik ise hak namına olandır.

Üçüncü sual ve cevabdan çıkan hükümler: Tesadüm-ü efkâr ikidir. Biri hak namına diğeri, firavunlaşmış nefs-i emmare hesabınadır. Hak namına, hakikat hesabına olan tesadüm-ü efkâr ise; maksadda ve esasta ittifak ile beraber, vesailde ihtilaf eder.

Elhasıl: Allah namına sev, Allah namına buğz et ve Allah namına hükmet vesselam..

Cây-ı ibret bir hâdise’de İmam-ı Ali Radıyallahü Anh’ın nefis hesabına hükmetmeyip Allah namına hükmetmek için kılıncını çekip keseceği zaman, kendisine tüküren kâfiri bırakmış, kesmemiş.

Hem medar-ı dikkat bir vakıa‘da bir hâkim, bir hırsızın elini şeriat namına, kanun-u İlahî hesabına kesemeyip nefsine o hükümden bir hisse çıkardığı için , adaletle iş görmemiş.

Cây-ı teessüf bir halet-i içtimaiye: “Haricî düşmanların zuhur ve tehacümünde dâhilî adavetleri unutmak ve bırakmak”

Kalb-i İslâmı ağlatacak müdhiş bir maraz-ı hayat-ı içtimaî: Birbiri arkasında tehacüm vaziyetini alan hadsiz düşmanlar varken, cüz’î adavetleri unutmayıp, düşmanların hücumuna zemin hazır etmek hayat-ı içtimaiye-i İslâmiyeye bir hıyanettir.

Medar-ı ibret bir hikâye: Hasenan aşiretinin birbirine düşman iki kabîlesinin Sipkan veya Hayderan aşireti gibi bir kabîle karşılarına çıktığı vakit; haricî düşman aşireti def’edinceye kadar, dâhilî adaveti hatırlarına getirmezlerdi.

İşte ey mü’minler! Ehl-i iman aşiretine karşı tecavüz vaziyetini alan ehl-i dalalet ve ilhad ve ehl-i küfre karşı uhuvvet düsturları ile hareket etmek iktiza eder. Zira ehadîs-i şerifte Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselam, Âhirzamanın Süfyan ve Deccal gibi nifak ve zındıka başına geçecek eşhas-ı müdhişe-i muzırraları, İslâm’ın ve beşerin hırs ve şikakından istifade ederek az bir kuvvetle nev’-i beşeri herc ü merc edip ve koca Âlem-i İslâmı esaret altına alacağına işaret etmiştir. Bu vaziyete karşı çare-i necat ise uhuvvet düsturlarını ders veren Hazret-i Mehdi’ye iktida etmektir.

Altıncı Vecih: Hayat-ı maneviye ve sıhhat-ı ubudiyet, adavet ve inad ile sarsılır. Zira tarafgir bir muannid, kendi a’mal-i hayriyesinde hasmına tefevvuk ister. Livechillah için a’mel etmeyip tefevvuk için amel eder. Hem hüküm ve muamelâtında tarafgirini tercih ederek adalet edemez.

İkinci Mebhas (Yirminci Mektubda tevhid-i hakiki ders verildiği gibi bu ikinci makamda hırsla rızkı aramanın Tevhid-i hakikiye münafi olduğu gösterilmiştir.)

Hayat-ı İslâmiyeye en müdhiş bir maraz-ı muzır olan hırs, sebeb-i haybettir ve illet ve zillettir ve mahrumiyet ve sefaleti getirir.

Evet hırs, zîhayat âleminde nebatat ve hayvanattan tut, yavrular ve canavarlara kadar, milletler içinde Yahudi milletinden tut,  en cüz’î bir ferd-i insana kadar sû’-i tesirini gösterir. Tevekkülvari taleb-i rızk ise, bilakis medar-ı rahattır ve her yerde hüsn-ü tesirini gösterir. Bu hakikatı te’yid eden divanhane temsili verilmiştir.

Hem en cüz’î işlerde de herkesin hırsın sû’-i tesirini hissettiğine  üç misal verilmiştir. (Dilenci, uyku ve bekleme misalleri) Kişinin hırs göstermediğinin delili tertib-i eşyada teenni-i hikmet ile hareket etmesidir.

Hem hırs yolunda erkân-ı İslâmiyenin mühim bir rüknü olan zekatı, terketmekle hem kişiler hemde devletler zarara düşer. Zira zekat, her şahıs ve her devlet için sebeb-i bereket ve dâfi-i beliyyattır. Hakikatlı bir rü’ya-yı hayaliyede, Birinci Harb-i Umumî’deki vaziyetimiz buna bir delildir.

Beşerin hayat-ı içtimaîsinde bütün ahlâksızlığın ve bütün ihtilalatın menşe’i iki kelimedir:

Birisi: “Ben tok olduktan sonra, başkası açlıktan ölse bana ne?”

İkincisi: “Sen çalış, ben yiyeyim.”

Bu iki kelimeyi de idame eden, cereyan-ı riba ve terk-i zekattır. Bu iki müdhiş maraz-ı içtimaîyi tedavi edecek tek çare, vücub-u zekat ve hurmet-i ribadır.

(Hırs göstermek ve zekâtı vermemek mülk umumen Allah’ındır manasına muhaliftir. Ve zekât vermemek müminler arasında adavete sebeb oluyor. Namaz kul ile Allah arasında bir bağ olduğu gibi zekâtta fakirle zengin arasında bir köprüdür. Hırs gösteren zekat vermeyerek müminlerle olan manevi bağlarını koparmış olur. İnsanın dini ne kadar anladığının bir ölçüsü Allah’a olan bağlılığını gösteren kişinin kıldığı namazı diğer bir ölçüsü de müminlerle olan muamelatıdır.)

İhsanlar zekat namına olmazsa, üç zararı hem riya ve şöhreti, hem kendisine minnet edilme beklentisini hem kendini tevziat memuru makamından tezlil etmeyi kazanıyorsun.

Zekat namına olsa hem farzı eda etmeyi, hem sevabı, hem ihlası, hem makbul bir duayı kazanıyorsun.

Hâtime Gıybet hakkındadır. (Yirminci Mektubda tevhid-i hakiki ders verildiği gibi bu hâtimede gıybet etmenin Tevhid-i hakikiye münafi olduğu gösterilmiştir. Gıybetin en tehlikeli şekli âyetin de işaret ettiği; din noktasında herkesin istifade ettiği bir Zâtı, halk arasında küçük düşürmek için yapılan gıybettir. İkinci sırada tehlikeli olan gıybet ise kazf-ı muhsanat nev’idir. Yani gözüyle görmüş dört şahidi gösteremeyen bir insan, bir erkek veya kadın hakkında zina isnad etmek; en şeni’ bir günah-ı kebair ve en zalimane bir cinayettir, hayat-ı içtimaiye-i ehl-i imanı zehirlendirir bir hıyanettir, mes’ud bir ailenin hayatını mahveden bir gadirdir. Barla Lahikası 267)

Yirmibeşinci Söz’ün Birinci Şu’lesinin Birinci Şuaının Beşinci Noktasının makam-ı zemm ve zecrin misallerinden olan birtek âyetin ifadesiyle ve kelimelerin ayrı ayrı delaletiyle: Zemm ve gıybet, aklen ve kalben ve insaniyeten ve vicdanen ve fıtraten ve milliyeten mezmumdur.

Gıybet, ehl-i adavet ve hased ve inadın en çok istimal ettikleri alçak bir silâhtır. İzzet-i nefis sahibi, bu pis silâha tenezzül edip istimal etmez.

Gıybet odur ki: Gıybet edilen adam hazır olsa idi ve işitse idi, kerahet edip darılacaktı. Eğer doğru dese, zâten gıybettir. Eğer yalan dese; hem gıybet, hem iftiradır. İki katlı çirkin bir günahtır.

Gıybet, mahsus birkaç maddede caiz olabilir: Birisi: Vazifedar adama şikayet maksadıyla Birisi de: meşveretin hakkını vermek maksadıyla Birisi de: tarif ve tanıttırmak maksadıyla

Birisi de: fısktan sakındırmak maksadıyladır

Eğer gıybet etti veyahut isteyerek dinledi; o vakit اَللّٰهُمَّ اغْفِرْلَنَا وَ لِمَنِ اغْتَبْنَاهُ demeli, sonra gıybet edilen adama ne vakit rast gelse, “Beni helâl et” demeli.

Yirmiüçüncü Mektub (Yirmiikinci Mektub da mü’minler arasındaki uhuvveti temin eden esaslar gösterilmişti. Yirmiüçüncü Mektubta ise mü’minler arasındaki münasebetlerin ölçüsü gösterilecektir.  Şöyle ki:

Birinci sualde mü’minin mü’mine en büyük yardımı dua iledir. Bu yüzden bu sualde mü’minin mü’mine en iyi duasının nasıl olması gerektiğini izah ediyor.

İkinci sualde Sahabe-i Kiram Hazeratına Radıyallahü Anh denildiği gibi Tâbiîn ve Tebe-i Tâbiîne, Rahimehullah; onlardan sonrakilere, Gaferehullah; ve Evliyaya, Kuddise Sırruhu diyerek dua etmemiz gerekmektedir.

Üçüncü sualde âlem-i İslamdaki büyük Zevatın efdaliyet sırası gösterilmiştir. Şöyle ki umum müçtehidîn, aktabdan daha efdaldir denilmez. Fakat Eimme-i Erbaa, Sahabeden ve Mehdi’den sonra en efdallerdir.

Dördüncü sualde insanın üç sabırla mükellef olduğu üzerine durulmuştur. Allah Uhuvvet noktasında kardeşinden gelen sıkıntılara sabredenlerle beraberdir.

Beşinci sualde sinn-i mükellefiyet onbeş sene kabul edildiğinden sinn-i mükellefiyetten evvel ibadet etmeyen çocuklara karşı uhuvvetle mukabele etmemiz gerektiğine işaret ediyor.

Altıncı sualde meşakkatli ve musibetli olan ihtiyarlık halletine giren mü’minlere uhuvvetle mukabele etmemiz gerektiğine işaret ediyor.

Yedinci sualde ahireti esas alan bir gencin uhuvvet düsturlarını kırmayıp mü’minlerle ahiretteki beraberliğini düşünerek muamele etmesi gerektiğine işaret ediyor.

Sekizinci sualde mü’min kardeşinden sana gelen zarar, velev nesebi kardeşlerinin Yusuf’a AS yaptıklar nev’inden olsa dahi uhuvvet düsturlarını kırmayıp mü’minlerle ahiretteki beraberliğini düşünerek muamele etmek gerektiğine işaret ediyor. Hem ahireti esas alan birisi dünyevi zararlara ehemmiyet vermez. Dünyevi en büyük zarar olan ölümü ahirete gitmeye vesile bilir. Daha ölüm gelmeden evvel ölmek ister.)

Birinci Sualiniz: Mü’minin mü’mine en iyi duası nasıl olmalıdır?

Elcevab: Esbab-ı kabul dairesinde olmalı. Dua edileceği vakit, istiğfar ile manevî temizlenmeli, sonra makbul bir dua olan salavat-ı şerifeyi şefaatçı gibi zikretmeli ve âhirde yine salavat getirmeli. Hem gıyaben ona dua etmek. Hem hadîste ve Kur’anda gelen me’sur dualarla dua etmek. Hem hulûs ve huşu’ ve huzur-u kalb ile dua etmek. Hem mevâki’-i mübareke ve mevakit-i mübarekede dua etmek.

İkinci Sualiniz: Sahabe-i Kiram Hazeratına Radıyallahü Anh denildiğine binaen, başkalara da bu manada söylemek muvafık mıdır?

Elcevab: Evet denilir. Fakat örf-ü ülemada Sahabeye, Radıyallahü Anh; Tâbiîn ve Tebe-i Tâbiîne, Rahimehullah; onlardan sonrakilere, Gaferehullah; ve Evliyaya, Kuddise Sırruhu denilir.

Üçüncü Sualiniz: Başta müçtehidîn-i izam imamları mı efdal, yoksa hak tarîkatların şahları, aktabları mı efdaldir?

Elcevab: Umum müçtehidîn, aktabdan daha efdaldir denilmez. Fakat Eimme-i Erbaa, Sahabeden ve Mehdi’den sonra en efdallerdir denilir.

Dördüncü Sualiniz: Allah sabredenlerle beraberdir ayetin de hikmet ve gaye nedir?

Elcevab: Cenab-ı Hakk’ın inayet ve tevfiki, teenni ile hareket eden sabırlı ve tevekküllü adamlarla beraberdir. Çünki sabır üçtür:

Biri: Masiyetten kendini çekip sabretmektir. Şu sabır takvadır.

İkincisi: Musibetlere karşı sabırdır ki, tevekkül ve teslimdir.

Üçüncü Sabır: İbadet üzerine sabırdır ki, şu sabır onu makam-ı mahbubiyete kadar çıkarıyor.

Beşinci Sualiniz: Sinn-i mükellefiyet onbeş sene kabul ediliyor. Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm, nübüvvetten evvel nasıl ibadet ederdi?

Elcevab: Hazret-i İbrahim Aleyhisselâm’ın, bakiyye-i dini ile; fakat farziyet ve mecburiyet suretiyle değil, belki ihtiyarıyla ve mendubiyet suretiyle ibadet ederdi.

Altıncı Sualiniz: Sinn-i kemal itibar olunan kırk yaşında nübüvvetin gelmesi ve ömr-ü saadetlerinin altmışüç olmasındaki hikmet nedir?

Elcevab: Melekât-ı akliye ve istidadat-ı kalbiyenin inkişafı ve tekemmülü ile hevesat-ı nefsaniyenin  tevakkuf zamanı ise kırk yaşıdır.

Amma ömr-ü saadetinin altmışüç olmasının hikmeti ise, meşakkatli ve musibetli olan ihtiyarlık hallerini göstermeyerek ümmetinin muhabbetinin devam etmesi ve ümmetinin ömr-ü galibine işaret içindir.

Yedinci Sualiniz: “En hayırlı genç odur ki; ihtiyarlara benzeyenlerdir. Ve ihtiyarlarınızın en kötüsü gençlere benzemek isteyenlerdir.” hadîs midir; bundan murad nedir?

Elcevab: Hadîs olarak işitmişim.

Senin levhanda gördüğün ikinci parçanın sahih sureti şudur ki; Dost istersen Allah yeter. Yârân istersen Kur’an yeter. Mal istersen kanaat yeter. Düşman istersen nefis yeter. Nasihat istersen ölüm yeter.

Yedinci mes’elenize bir sekizinciyi ben ilâve ediyorum. En güzel bir kıssanın güzel bir nüktesidir. Ahsen-ül kasas olan Kıssa-i Yusuf Aleyhisselâm hâtimesi Hazret-i Yusuf’un mevtini haber veriyor ve diyor ki: Şu ferahlı ve saadetli vaziyetten daha saadetli, daha parlak bir vaziyete mazhar olmak için, Hazret-i Yusuf kendisi Cenab-ı Hak’tan vefatını istedi ve vefat etti; o saadete mazhar oldu.

 

Yirmidördüncü Mektub (Yirmiüçüncü Mektubun ahirinde Yusuf’un AS ölümü istemesi ile kâinattaki zeval ve firak ihtar ediliyor. Yirmidördüncü Mektubta ise kâinattaki umum zeval ve firakın hikmetleri anlatılmıştır. Aynı mana Onyedinci Mektubta da vardır. Şöyle ki çocuğun vefatı kâinattaki zeval ve firakı ihtar ettiği gibi Onsekizinci Mektubun üçüncü sualinde de kâinattaki zeval ve firakın hikmetinin gösterilmiştir.)

Sual: Eazım-ı Esma-i İlahiyeden olan Rahîm ve Hakîm ve Vedud’un iktiza ettikleri şefkatperverane terbiye ve maslahatkârane tedbir ve muhabbetdarane taltif, nasıl ve ne suretle, müdhiş ve muvahhiş olan mevt ve adem ile, zeval ve firak ile, musibet ve meşakkat ile tevfik edilebilir?

Elcevab: Dâî ve muktezîyi gösteren beş remiz ile ve gayeleri ve faideleri gösteren beş işaretle tevfik edilebilir.

Birinci Makam: Vücuda gelen mevcudatın durmadan fenaya gitmesinin vech-i tevfikini, dâî ve muktazileri gösteren beş remiz ile izah etmiştir. Şöyle ki;

Birinci Remiz: Herbir nevi mevcudatın mahiyetinin tebarüz etmesi ve nukuş-u esmasıyla kemalât-ı san’atını göstermek için; vücuda gelen mevcudat durmadan fenaya gidiyor. Hem herbir mevcuda dahi, ona lâyık bir tarzda bir ücret olarak; bir kemal, bir lezzet, bir feyz veriyor.

İkinci Remiz: Zât-ı Rahman ve Rahîm’in şuunatı hadsiz bir surette, hadsiz bir faaliyeti iktiza ediyor. Ve o hadsiz faaliyet dahi, hadsiz bir tebdil ve tağyir ve tahvil ve tahribi dahi iktiza ediyor. Ve o hadsiz tağyir ve tebdil dahi; mevt ve ademi, zeval ve firakı iktiza ediyor. Şuunatları sırasıyla sayarasak muhabbet ve rahmet şuunatı altında şefkat-i mukaddeseden ve muhabbet-i münezzeheden ve şevk-i mukaddese ve sürur-u mukaddese ve lezzet-i mukaddese ve memnuniyet-i mukaddese ve hadsiz iftihar-ı mukaddes şuunatları vardır.

Üçüncü Remiz: Eşyanın zeval ve fenası Baki ve sermedi bir Zatın cemal ve kemalini farklı nakışlarda gösterdiği için eşyanın zeval ve fenaya gitmesi iktiza ediyor. Bu hikmete binaen eşyayı bir manevî beka içinde teceddüd eder; tahrib ve fena, i’dam ve zeval değildirler. Eşya, zîruh değilse esma-i İlahiyeye bir âyine olur. Zîruh olup, zevil-ukûlden değilse ervah-ı bâkiyeleri birer esma-i İlahiyeye istinad ederek devam eder, belki kendine lâyık bir saadete gider. Zîruh ve zevil- ukûlden ise olanlar için kemalâta kavuşmaktır.

Dördüncü Remiz: Her kemal ve cemal sahibi, fıtraten cemal ve kemalini görmek ve göstermek istemesi sırrınca; Zât-ı Akdes’in, her esmasındaki daimi ve sermedi olan Cemal ve Kemalinin ayrı ayrı nakışlarının görünmesi için, mevcudatın ânen fe-ânen tazelendirilmesi iktiza eder.

Beşinci Remiz: İki nüktedir.

Birinci Nükte: İmanın ne kadar kıymetdar olduğunun anlaşılması eşyanın zeval ve fenaya gitmesini iktiza eder. Zira herbir şey, Vâcib-ül Vücud’a intisab noktasında bütün mevcudatla münasebetdar olur. Firaklar, zevaller, o noktada yoktur. Bir ân-ı seyyale yaşamak, hadsiz envâr-ı vücuda medardır.

İkinci Nükte: Dünyanın ve eşyanın üç tane yüzü var.

Birinci Yüzü: Esma-i İlahiyeye bakar, onların âyineleridir. Dünyanın Esma-i İlahiyeye bakan yüzünün ne kadar kıymetdar olduğunun anlaşılması eşyanın zeval ve fenaya gitmesini iktiza eder.

İkinci Yüzü: Âhirete bakar, âlem-i bekaya nazar eder, onun tarlası hükmündedir. Dünyanın âhirete bakan yüzünün ne kadar kıymetdar olduğunun anlaşılması eşyanın zeval ve fenaya gitmesini iktiza eder.

Üçüncü Yüzü: Fânilere, yani bizlere bakar ki; fânilerin ve ehl-i hevesatın maşukası ve ehl-i şuurun ticaretgâhı ve vazifedarların meydan-ı imtihanlarıdır. Dünyanın ilk iki yüzüne bakmayan fanilere ve ehl-i hevesata bakan yüzünün ne kadar kıymetsiz olduğunun anlaşılması eşyanın zeval ve fenaya gitmesini iktiza eder.

Elhasıl: Şu mevcudat-ı seyyale, şu mahlukat-ı seyyare, Vâcib-ül Vücud’un envâr-ı icad ve vücudunu tazelendirmek için müteharrik âyineler ve değişen mazharlardır.

İkinci Makam Bir mukaddime, beş işarettir. Mukaddime iki mebhastır.

Birinci Mebhas: Şuunat-ı rububiyeti gösteren gelecek beş işaretteki temsiller hakkındadır.

Bu temsiller; şuunat-ı rububiyetin hakikatını tutamaz, ihata edemez, mikyas olamaz fakat baktırabilir. O gelecek temsilâtta ve geçen remizlerde, Zât-ı Akdes’in şuunatına münasib olmayan tabirat, temsilin kusuruna aittir.

Hem dahi şu temsiller; muhit, azîm bir kanun-u rububiyetin küçük bir misalde ucunu göstermekle, rububiyetin şuunatında o kanunun hakikatını isbat ediyor. Mes’ela kanun-u rububiyetin icraatından olan vücuddan göndermek, libasını değiştirmek, tahrik etmek, tazelendirmek, ihya etmek gibi. Ve hâkeza kıyas et. Bunlar gibi çok kavanin-i rububiyet vardır ki, zerreden tâ mecmu’-u âleme kadar cereyan ediyor.

İkinci Mebhas: Her bir şeyin üç kısım hikmetleri vardır.

· Bir kısmı Sâni’a bakar, esmasının nakışlarını gösterir.

· Bir kısmı zîşuurlara bakar ki, onların nazarlarında kıymetdar mektubat ve manidar kelimattır.

· Bir kısmı kendi nefsine ve hayatına ve bekasına bakar ve insana faideli ise insanın menfaatine göre hikmetleri vardır.

Herbir zîhayatın, beş tabaka muhtelif gayeleri bulunur ve hikmetleri vardır. Bu gaye ve hikmetler ile bakılınca mevcudatın zeval ve fenaya gitmesi Rahîm ve Hakîm ve Vedud isimlerine münafi değildir.

Birinci İşaret: Bir mevcud vücuddan gittikten sonra, zahiren kendisi ademe, fenaya gider; fakat ifade ettiği manalar bâki kalır, mahfuz olur. Hüviyet-i misaliyesi ve sureti ve mahiyeti dahi âlem-i misalde ve âlem-i misalin nümuneleri olan elvah-ı mahfuzada ve elvah-ı mahfuzanın nümuneleri olan kuvve-i hâfızalarda kalır. Demek bir vücud-u surî kaybeder, yüzer vücud-u manevî ve ilmî kazanır. Öyle ise mevcudatın zahiren fenaya gitmesinde abesiyet yoktur. Birinci İşaret vücud sahiblerine bakar.

İkinci İşaret: Herbir şey -cüz’î olsun küllî olsun- vücuddan gittikten sonra (hususan zîhayat olsa) çok hakaik-i gaybiye netice vermekle beraber; âlem-i misalin defterlerinde olan levh-i misalî üstünde, etvar-ı hayatı adedince suretleri bırakıp, o suretlerden, manidar olan ve mukadderat-ı hayatiye denilen sergüzeşt-i hayatiyeleri yazılır ve ruhaniyata bir mütalaagâh olur. Demek çok hakaik-i gaybiyeyi netice veren bir vücudu kaybeder, sergüzeşt-i hayatiyeleri adedince ruhaniyata bir mütalaagâh olur. Öyle ise mevcudatın zahiren fenaya gitmesinde abesiyet yoktur. İkinci İşaret gaybi hakikatlarının ruhaniyata mütalaagâh olmasına bakar.

Üçüncü İşaret: Dünya bir destgâh ve bir mezraadır, âhiret pazarına münasib olan mahsulâtı yetiştirir. Demek bu güzel mevcudatın bir an görünmesiyle kaybolması ve birbiri arkasından gelip geçmesi, menazır-ı sermediyeyi teşkil etmek için, bir fabrika destgâhları hükmündedir. Öyle ise mevcudatın zeval ve fenaya gitmesi mukteza-yı ism-i Hakîm ve Rahîm ve Vedud’dur. (Bu işaret hem dai ve muktazi hemde gaye ve hikmettir. Evvelinde ahirette alınacak mahsul düşünülmüş muktazi budur. Neticesinde mahlûkata vücud verilerek ahiretteki gaye ve hikmetler takib ediliyor olması eşyanın zeval ve fenasını abesiyetten kurtarıyor.)

Dördüncü İşaret: Mevcudat etvar-ı hayatıyla, müteaddid enva’-ı tesbihat-ı Rabbaniyeyi yapıyor. Hem esma-i İlahiyenin iktiza ve istilzam ettikleri hâlâtı gösteriyor. (Bu işaretteki esma-i İlahiyenin iktiza ve istilzam ettikleri hâlât, Dördüncü remizde herbir esmanın farklı farklı kemalini göstermesi şeklinde izah edilmiştir. Bu işarette hem dai ve muktazi hemde gaye ve hikmettir. Evvelinde Dördüncü Remizde izah edilen herbir esmanın farklı farklı kemalinin görünmesi düşünülmüş muktazi budur. Neticesinde mevcudatta görünen pek çok esma-i İlahiyenin de nukuşlarını ve mukteziyatını o esmanın ellerine bırakmasıyla gaye ve hikmetler takib ediliyor olması eşyanın zeval ve fenasını abesiyetten kurtarıyor.) Demek mevcudat zeval perdesinde saklandıkları vakit; onların yerinde herbirisinin pek çok tesbihatı bâki kalmakla beraber, pek çok esma-i İlahiyenin de nukuşlarını ve mukteziyatını o esmanın ellerine bırakıyor. Öyle ise Rahîm, Hakîm ve Vedud isimleri; zevale ve firaka muarız değiller, belki istilzam edip iktiza ediyorlar.

Beşinci İşaret: “Mevcudat -hususan zîhayat olanlar- vücud-u surîden gittikten sonra Vâcib-ül Vücud’un bâki şuunatının tezahürüne bâki birer medar olacak manaları, keyfiyetleri, haletleri vücudda bırakıp öyle gidiyorlar. Hem o mevcud, bütün müddet-i hayatında geçirdiği etvar ve ahvali, ilm-i ezelînin ünvanları olan İmam-ı Mübin, Kitab-ı Mübin, Levh-i Mahfuz gibi vücud-u ilmî dairelerinde vücud-u haricîsini temsil eden mufassal bir vücud dahi bırakıp öyle giderler. Öyle ise her fâni; bir vücudu terkeder, binler bâki vücudları kazanır, kazandırır. (Bu işarette hem dai ve muktazi hemde gaye ve hikmettir. Evvelinde İkinci remizde izah edilen Zât-ı Rahman ve Rahîm’in şuunatı hadsiz bir surette, hadsiz bir faaliyeti iktiza ettiği düşünülmüş muktazi budur. Neticesinde mevcudatın Vâcib-ül Vücud’un bâki şuunatının tezahürüne bâki birer medar olacak manaları, keyfiyetleri, haletleri vücudda bırakmasıyla gaye ve hikmetler takib ediliyor olması eşyanın zeval ve fenasını abesiyetten kurtarıyor.)

(Yirmidördüncü Mektub’un Birinci Makamında dai ve mukteziyi gösteren Beş Remizden Birinci Remzinde geçtiği gibi mahlukatın mahiyetinin tezahürü için mahlukat zeval ve fenaya maruz bir surette yaratılıp vazifesini görüp geçip gidiyor. Yirmidördüncü Mektub’un Birinci Zeylinde ise mahlûkatın mahiyetlerinin tezahürü için ettikleri üç nev’i duadan bahsederek dai ve muktezi ile olan münasebetini gösterir.

Hem Yirmidördüncü Mektub’un İkinci Makamda gayeleri ve faideleri gösteren Beş İşarette geçtiği gibi eşyanın hüviyeti misaline, ruhanilere, ahiret ticaretine, mevcudatın tesbihatına ve şuunata bakan gayeler ve faideler için eşya vücuda gelir. Bu vücuda gelmekte üç nev’i duanın kabul edilip eşyanın ademden vücuda çıkması ile olur. Yirmidördüncü Mektub’un İkinci Zeylinde ise mahlûkat içinde bütün mahlukatın mahiyetlerini içinde bulunduran kainat ağacının hem çekirdeği hemde meyvesi hükmünde olan Zât-ı Ahmediyenin Aleyhissalatü Vesselamın velayetinin keramet-i kübrası olan miracından bahsedilmiştir. Birinci zeyilde mi’racın mebdeini ikinci zeyilde ise mi’racın müntehasını gösteriyor. Aynı mana Onsekizinci Mektubun üçüncü sualinde de kâinattaki zeval ve firakın hikmeti gösterildikten sonra Ondokuzuncu Mektubda İsm-i A’zam’a mazhar Resul-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın risaletinin ve velayetinin sair velayetlerin fevkinde olduğunun delili keyfiyetli, kesretli ve her nevden olan mu’cizeleri ile gösterilmiştir.)

Yirmidördüncü Mektub’un Birinci Zeyli Ey insanlar! Duanız olmazsa ne ehemmiyetiniz var.” mealindeki âyet beş nüktede izah edilmiştir.

Birinci Nükte: Dua bir sırr-ı azîm-i ubudiyettir. Belki ubudiyetin ruhu hükmündedir. Çok yerlerde zikrettiğimiz gibi, dua üç nevidir:

Birinci nevi dua: İstidad lisanıyladır. Hem esbabın içtimaı, müsebbebin icadına bir duadır.

İkinci nevi dua: İhtiyac-ı fıtrî lisanıyladır.

Üçüncü nevi dua: İhtiyaç dairesinde zîşuurların duasıdır ki, bu da iki kısımdır:

Birinci kısım: Dua, ızdırar derecesine gelse veya ihtiyac-ı fıtrîye tam münasebetdar ise veya lisan-ı istidada yakınlaşmış ise veya safi, hâlis kalbin lisanıyla ise, ekseriyet-i mutlaka ile makbuldür.

İkinci kısım: Meşhur duadır. O da iki nevidir. Biri fiilî, biri kavlî. Sair kısımların tafsilâtını tayyedip, yalnız kavlî duanın bir-iki sırlarını gelecek iki-üç nüktede söyleyeceğiz.

İkinci Nükte: Dua külliyet kesbederek devam etse; netice vermesi galibdir, belki daimîdir. Hattâ denilebilir ki: Sebeb-i hilkat-ı âlemin birisi de duadır. Hem bin üçyüz elli senede, her vakitte, nev’-i beşerden üçyüz milyon, cinn ve ins ve melek ve ruhaniyattan hadd ü hesaba gelmez mübarek zâtlar bil’ittifak Zât-ı Muhammedî Aleyhissalâtü Vesselâm hakkında, rahmet-i uzma-yı İlahiye ve saadet-i ebediye ve husul-ü maksud için duaları külliyet ve vüs’at ve devam kesbedip lisan-ı istidad ve ihtiyac-ı fıtrî derecesine geldiğinden elbette o Zât-ı Muhammed-i Arabî Aleyhissalâtü Vesselâm, dua neticesi olarak öyle bir makam ve mertebededir.

Eğer desen: Madem o Habibullahtır. Bu kadar salavat ve duaya ne ihtiyacı var?

Elcevab: Umum ümmetinin saadetiyle alâkadar ve hadsiz enva’-ı şekavetlerinden müteessir olan bir zât (A.S.M.), elbette hadsiz salavat ve dua ve rahmete lâyıktır ve muhtaçtır.

Eğer desen: Bazan kat’î olacak işler için hem bazan hiç olmayacak şeyler için dua edilir?

Elcevab: Dua bir ibadettir. Abd, kendi aczini ve fakrını dua ile ilân eder. Zahirî maksadlar ise; o duanın ve o ibadet-i duaiyenin vakitleridir, hakikî faideleri değil.

Üçüncü Nükte: Dua-yı kavlî-i ihtiyarînin makbuliyeti, iki cihetledir. Ya aynı matlubu ile makbul olur veyahud daha evlâsı verilir.

Dördüncü Nükte: Duanın en güzel, en latif, en leziz, en hazır meyvesi, neticesi şudur ki: Dua eden adam bilir ki, birisi var ki; onun sesini dinler, derdine derman yetiştirir, ona merhamet eder.

Beşinci Nükte: Dua, ubudiyetin ruhudur ve hâlis bir imanın neticesidir.

Yirmidördüncü Mektub’un İkinci Zeyli (Mevlid-i Nebevînin Mi’raciye kısmında beş nükteyi beyan edeceğiz.)

Birinci Nükte: Cennet’ten getirilen Burak’a dair, Mevlid yazan Süleyman Efendi’nin beyan ettiği hazîn aşk macerasının hakikatı şu olmak gerektir ki: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın getirdiği nurla cennet’in ins ve cin ile şenlenecek olmasından Âlem-i bekanın mahlûkatı, o zâta karşı pek alâkadardırlar. Bu alâkaları, bindiği Burak’ın hissiyat-ı âşıkanesiyle ifade edilmiştir.

İkinci Nükte: Süleyman Efendi’nin mevlidinde, Cenab-ı Hakk’ın Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’a karşı muhabbet-i münezzehesini, “Sana âşık olmuşum” tabiriyle ifade etmiştir. O tabirin hakikatı şudur ki: her cemal ve kemal sahibi, bilbedahe cemal ve kemalini sevmesi gibi, Zât-ı Vâcib-ül Vücud dahi

1. San’at-ını bir velvele-i zikr ü tesbih ile teşhir eden ve istihsan edeni sever.

2. Hem esmasındaki cemal ve kemal hazinelerini, lisan-ı Kur’an ile açanı sever.

3. Hem kâinatın âyât-ı tekviniyesinin, Sâni’inin kemaline delaletlerini, parlak ve kat’î bir surette lisan-ı Kur’anla beyan edeni sever.

4. Hem küllî ubudiyetiyle, rububiyetine âyinedarlık edeni sever.

5. Hem mahiyetinin câmiiyetiyle bütün esmasına bir mazhar-ı etemm olan Muhammed-i Arabî Aleyhissalâtü Vesselâm’ı sever.

İşte bu mezkûr beş vech-i muhabbetin herbir vechinde en yüksek makam-ı mahbubiyet Muhammed-i Arabî Aleyhissalâtü Vesselâm’a mahsustur ki, bu hakikatı Süleyman Efendi mevlidinde “Ben sana âşık olmuşum” tabiriyle ifade etmiştir. Hâlbuki şu tabir yerine şe’n-i rububiyete en münasib olan “Ben senden razı olmuşum” denilmeli idi.

Üçüncü Nükte: “Ben sana âşık olmuşum” tabiratını, müteşabihat nev’inden tutup deriz ki: Zât-ı Vâcib-ül Vücud’un vücub-u vücuduna ve kudsiyetine münasib bir tarzda ve istiğna-i zâtîsine ve kemal-i mutlakına muvafık bir surette, muhabbeti gibi bazı şuunatı var ki, Mi’raciye macerasıyla onu ihtar ediyor. Mi’rac-ı Nebeviyeye dair Otuzbirinci Söz, hakaik-i Mi’raciyeyi usûl-ü imaniye dairesinde izah etmiştir.

Dördüncü Nükte: “Yetmiş bin perde arkasında Cenab-ı Hakk’ı görmüş” tabiri Otuzbirinci Söz’de mufassalan, bürhanlar ile o hakikat beyan edilmesine binaen burada yalnız şu kadar deriz ki: Şems-i Ezelî, her şey’e herşeyden daha yakındır. Çünki Vâcib-ül Vücud’dur, mekândan münezzehtir. Hiçbir şey ona perde olamaz. Fakat herşey nihayet derecede ondan uzaktır. Ona yakınlaşmak ise en a’zam mertebede Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın velayetinin keramet-i kübrası olan Mi’rac merdiveniyle Arş’a çıkıp “Kab-ı Kavseyn” makamında hakaik-i imaniyenin en büyüğü olan İman-ı Billah ve İman-ı Bil’âhireti aynelyakîn gözüyle, hem kalbiyle, hem ruhu ile, hem cismiyle, hem havassıyla, hem letaifiyle, müşahede etmek ile olur. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın o Mi’racın kapısıyla açtığı cadde-i kübrayı açık bırakmış, bütün evliya-yı ümmeti seyr ü sülûk ile, derecelerine göre, ruhanî ve kalbî bir tarzda o Mi’racın gölgesi içinde derecat-ı imaniyenin hakkalyakîn derecesine gidiyorlar.

Beşinci Nükte: Mevlid-i Nebevî ile Mi’raciyenin okunması, yazılması ve dinlemesinin fevaidinden bahsedilmiştir.

Hâtime Şu kâinatın Hâlıkı, mevcudat içinde zihayatı, zihayat içinde insan nev’ini, insan nevin’de Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm’ı bir ferd-i mümtaz ve mükemmel ve câmi’ halkedip, o nev’in medar-ı fahri ve kemali yapar. O Zât bu âlemin hem çekirdeği, hem meyvesi odur.

Yirmibeşinci Mektub Te’lif edilmemiştir.

(Yirmidördüncü Mektubla Yirmibeşinci Mektub arasındaki münasebet: Yirmidördüncü Mektubta kâinattaki umum zeval ve firakın dai ve muktezileri ve gaye ve faideleri anlatılmıştı. Zeyillerinde ise mahlûkat içinde bütün mahlukatın mahiyetlerini içinde bulunduran kâinat ağacının hem çekirdeği hemde meyvesi hükmünde olan Zât-ı Ahmediyenin Aleyhissalatü Vesselamın miracından bahsedilmiştir. Birinci zeyilde mi’racın mebdeini ikinci zeyilde ise mi’racın müntehasını göstererek Risalet-i Ahmediye Aleyhissalatü Vesselam anlatıldığı gibi Yirmibeşinci Mektub da Yâsin suresinin ilk Yirmibeş âyetinin mealinde Risalet-i Ahmediyenin Aleyhissalatü Vesselam kaseme layık olduğu ve sair resullerin vaziyetleri anlatılmıştır.

Yirmibeşinci Mektubla Yirmialtıncı Mektub arasındaki münasebet: Yirmibeşinci Mektub da Yâsin suresinin ilk Yirmibeş âyetinin mealinde Risalet-i Ahmediyenin Aleyhissalatü Vesselam kaseme layık olduğu ve sair resullerin vaziyetleri anlatıldığı gibi Yirmialtıncı Mektub da dört mebhas içinde risaletin getirdiği hakikatlardan istifade edememenin sebebleri gösterilmiştir.)

Yirmialtıncı Mektub birbiriyle münasebeti az dört mebhastır.

(Birbiriyle münasebeti az demek hiç yok demek değildir.

Birinci Mebhas’taki makam esas alınırsa ortaya şöyle bir mana çıkıyor.

Birinci Mebhas: Kur’ana Allah canibinden bakmak ile beşer canibinden bakmak arasındaki fark anlatılmış.

İkinci Mebhas: Kur’ana hizmet eden Zâtlara Allah canibinden bakmak ile beşer canibinden bakmak arasındaki fark anlatılmış.

Üçüncü Mebhas: Kur’ana hizmet eden Milletlere Allah canibinden bakmak ile beşer canibinden bakıp ırkçılık yapmak arasındaki fark anlatılmış.

Dördüncü Mebhas

Birinci Mes’ele: Kur’an Ayetlerine Allah canibinden bakarak Rabb-ül Âlemîn’in ifade ettiği vüs’atli manayı anlamak ile beşer canibinden bakmak arasındaki fark anlatılmış.

İkinci Mes’ele: Kur’an-ı Hakîm’den doğrudan doğruya veraset-i nübüvvet sırrıyla alınan marifetle, Allah canibinden kâinata bakarak marifet-i kâmile ve huzur-u tam kazanmak ile beşeri fikirlerin karıştığı ilm-i kelam ve i’dam veya nisyan perdesi arkasında kâinata bakan ehl-i tasavvuf arasındaki fark anlatılmış.

Üçüncü Mes’ele: Kur’an Ayetlerine Allah canibinden bakarak insanın camiiyetini ve Esmaya ayine olduğunu anlamak ile beşer canibinden bakarak zalim ve cehul durumuna düşmek arasındaki fark anlatılmış.

Dördüncü Mes’ele: Kur’an Ayetlerine Allah canibinden bakarak Lâilahe İllallah’ın ifade ettiği herbir şeyde yani herbir eser, herbir fiil-i icadî, herbir isimde, doğrudan doğruya kendi Hâlıkını bütün eşya kadar gösterdiğini görerek huzur-u etemmi kazanarak imanını yenilemek ile beşer canibinden bakarak eşyayı i’dam veya nisyana atıp huzur-u etemmi kazanmak arasındaki fark anlatılmış.

Beşinci Mes’ele: Muhammed Aleyhissalatü Vesselama Allah canibinden bakarak Lâ ilahe illallah kelamının Muhammedürresulullah kelamı olmaksızın olamayacağını görmek ile beşer canibinden bakarak tek başına Lâ ilahe illallah kelamını necata ermek için kâfi görmek arasındaki fark anlatılmış.

Altıncı Mes’ele: Kur’an Ayetlerinden ders alıp Allah canibinden bakarak insi ve cinni şeytanlarla münazara etmek ile beşer canibinden bakarak insi ve cinni şeytanları susuturacak silahlarından mahrum kalarak münazara etmek arasındaki fark anlatılmış.

Yedinci Mes’ele: Kur’an’a hizmet edenlere Allah canibinden bakarak inayetlere ve ikramlara mazhar olunması ile beşer canibinden bakıp tokatlara müstehak olmak arasındaki fark anlatılmış.

Sekizinci Mes’ele: Kur’an’ın harflerine ve lisanına Allah canibinden bakarak kıymetini takdir etmek ile beşer canibinden bakıp tağyirine çalışmak arasındaki fark anlatılmış.

Dokuzuncu Mes’ele: Ehl-i Velayete Allah canibinden bakarak onların kemalatlarını takdir ettiğimiz gibi Ehl-i Sünnetin usûlüne muhalif oldukları noktalarda kusurlarını görmek ile beşer canibinden bakıp onların velayetlerini inkar etmek veya körü körüne arkalarından gitmek arasındaki fark anlatılmış.

Onuncu Mes’ele: Üstadımız Bediüzzaman Said Nursiye Kur’an-ı Hakîm’in dellâlı olduğu cihetle yani Allah canibinden bakmak ile şahsını mübarek ve makam sahibi bilerek beşer canibinden bakmak arasındaki fark anlatılmış.)

Yirmialtıncı Mektubun Birinci Mebhası Şeytanla Münazara Bahsi

Kur’anın Kelamullah ve Hazret-i Muhammed’in (ASM) Allah’ın Resulü olduğunu mukni delillerle isbat eden, münazara tarzında yazılmış beliğ bir risaledir.

Şeytanın Hileleri;

1. “Sen, Kur’anı pek âlî, çok parlak görüyorsun. Bîtarafane muhakeme et, öyle bak. Yani bir beşer kelâmı farzet bak… Acaba o meziyetleri, o zînetleri görecek misin?”

Kur’ana kelâm-ı beşer diye bakmak ve öyle muhakeme etmek, şıkk-ı muhalifi esas tutmaktır.

2. “Öyle ise ne Allah’ın kelâmı, ne de beşer kelâmı deme. Ortada farzet, bak.”

İşte Kur’an kıymettar bir maldır. Beşer kelâmı Cenab-ı Hakk’ın kelâmından ne kadar uzaksa, o iki taraf o kadar, belki hadsiz birbirinden uzaktır. Ortada bakmak kabil değildir.

3. “Kur’an beşer kelâmına benziyor, onların muhaveresi tarzındadır. Demek, beşer kelâmıdır. Eğer Allah’ın kelâmı olsa, ona yakışacak, her cihetçe hârikulâde bir tarzı olacaktı. Onun san’atı nasıl beşer san’atına benzemiyor, kelâmı da benzememeli?”

Kur’an-ı Hakîm ehl-i şuura imamdır, cin ve inse mürşiddir, ehl-i kemale rehberdir, ehl-i hakikata muallimdir. Öyle ise, beşerin muhaveratı ve üslûbu tarzında olmak zarurî ve kat’îdir.

4. “Kur’anın mesaili gibi çok zâtlar o çeşit mes’eleleri din namına söylüyorlar. Onun için bir beşer, din namına böyle bir şey yapmak mümkün değil mi?” sorusuna cevab olarak dört delil gösterilmiştir.

Evvelâ, Birinci delil dindar insanların tasdikidir. Dindar bir adam, Allah’ın taklidini yapıp, onun yerinde konuşmaz.

Ve sâniyen, İkincisi bir beşerin, Allah’ın sıfatlarını, mahiyetini ve mertebesini taklid edememesi Kur’anın Kelâmullah olduğuna delildir. Birbirine yakın zâtlar, bir cinsten olanlar ve Mertebece birbirine yakın olanlar, birbirinin makamlarını taklid edebilirler. Beşeriyet âleminde bile birbirine yakın olmayanlar birbirini taklid edmezken bir insan Vacib-ül Vücudu nasıl taklid edebilir.

Sâlisen: Üçüncü delil; risaletin bütün delilleri Kur’anın Allah kelamı olduğunu tasdik ediyor. Risaletin birinci delili olan Kur’an âsârıyla, tesiratıyla ve netaiciyle Risalet-i Ahmediyeyi tasdik ederek Kur’anın Allah kelamı olduğunu gösteriyor. Risaletin ikinci delili olan Zat-ı Ahmediyenin ahvalinden, akvalinden, harekâtından neş’et eden islamiyet Kur’anın Allah kelamı olduğunu gösteriyor.

Râbian: Dördüncü delil; Ümmet-i Muhammediye (A.S.M.) ordusunun mukaddes kumandanı olan Kur’anın bütün mu’cizeleri, Kur’anın beşer kelamı olamayacağını isbat ediyor. Kur’an meziyetlerine üç noktada bakıyoruz.

Birinci Nokta: kuvvetli kanunları

İkinci Nokta: esaslı düsturları

Üçüncü Nokta: nafiz emirleri

Cismani bir Kur’an olan Peygamber (ASM) vechinden bakılırsa; böyle bir Peygamber (ASM) kendi kelamını Allah kelamı diyerek takdim etmez.

a. Sahtekâr olmadığına harekât, ef’al ve akvali delildir.

b. Allahtan korktuğuna bütün tarihçe-i hayatı şahittir.

c. Allahı bildiğine de bütün tarihçe-i hayatı şahittir.

d. Haysiyetli olduğuna kumandanlık ettiği nev’-i beşer ordusu ve cihan şahittir.

e. İnsaniyetin âdi derecesinde olmadığına şöhretşiar şuunatı şahittir.

5. Şeytanlar insanları nasıl kandırıyor. Sorusuna dört misal;

Evvelâ, Tanımamaktan dolayı manen uzaktan bakıyor.

Ve sâniyen, tebaî, sathî bir nazarla baktırarak gayet muhal bir şey, mümkün gösteriyor.

Sâlisen: âdem-i kabul etmekle veya kabul-u âdem etmekle veya Bâtılı hak ve muhali mümkün gösteren sekiz sebeple kandırıyor.

Râbian: Kur’an-ı Hakîm’in ve Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselam’ın hakkaniyetini gösteren delilleri yok göstermek istemiş. Yani mümkünü muhal göstererek hakikatın zıddını kabul ettirmekle kandırıyor.. Bu yüzden makam münasebetiyle hakkaniyetinin delillerini göstermek iktiza etmiştir. Hakkaniyetinin delilleri ise iki kısımda izah edilmiştir. Evvela Kur’an-ı Hakîm’in sonra Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselam’ın hakkaniyetinin delilleri gösterilmiştir.

Yirmialtıncı Mektubun Birinci Mebhasının Zeyline Ek olarak Şeytanın İkinci Küçük Bir İtirazı: “Kur’anın en mühim fesahatını, siz onun selasetinde ve vuzuhunda buluyorsunuz. Hâlbuki şu âyette nereden nereye atlıyor? Bu acib atlamaklar içinde hangi selaset kalır? Kur’anın ekser yerlerinde, böyle birbirinden uzak mes’eleleri birleştiriyor. Böyle münasebetsiz vaziyetiyle selaset ve fesahat nerede kalır?”

Fesahat belagatın bir şubesidir. Akıcı ve açık konuşmak demektir. Ayrıca Yirmibeşinci sözde fesahatı şöyle açıklıyor. “Fesahatin kat’î vücuduna, usandırmaması delildir.” Uzun meseleleri hayale getirmek için uzun uzun sıralamayla anlatılsa hem anlatan için zordur. Hemde dinleyen ihata edip anlamakta zorlanır. Bu ise usanç verir. Kur’an ise hakikatları anlatırken yaptığı atlamalarla zihni yormuyor. Dinleyenleri usandırmıyor. Hemde hakikatları birbirinden koparmadan insanın hayalinde canlandırıyor.

Ve “Kur’anda huruf-u hecaiyenin vaziyetiyle hasıl olan bir selaset ve fesahat-i lafziyesi vardır.” Bunun misallerinden beşine işaret edilmiştir.

1- Tufan hâdise-i azîmesini netaiciyle öyle îcazkârane ve mu’cizane beyan ediyor

2- Kavm-i Semud’un acib ve mühim hâdisatını ve netaicini ve sû’-i akibetlerini

3- Hazret-i Yunus’un kıssasında mühim esasları zikreder

4- Yusuf A.S. hapiste iken rüyasını tabir ettiği arkadaşının onun yanına gönderilmesi ve Yusuf A.S. Sıddıkinlerden olduğunu izah ediyor.

5- Kâfirlerin pek müdhiş ve çok uzun ve bir günü elli bin sene olan istikbaline ve o istikbalin dehşetli inkılabatında kâfirin başına gelecek elîm ve mühim hâdisata birer birer parmak basıyor.

Yirmialtıncı Mektub İkinci Mebhas Me’hazin kudsiyeti, vicdanı ihtizaza getirerek çok bürhanlar kuvvetinde tesirat gösterip; onun ile ahkâmı umuma kabul ettirdiğinden bu mebhasta Risale-i Nur’un müellifî olan Üstadımızın hizmetkârlık, ubudiyet ve hakiki şahsiyetleri nazara veriliyor. Ta ki şahsına teveccüh edilip Kur’an-ı Hakîm’in hazine-i âlîsi olan Risale-i Nur’un vicdanlardaki tesiri kaybolmasın. Zira Kur’an-ı Hakîm’in hazine-i âlîsinin dellâlı cihetindeki Üstadımızın hizmetkârlık şahsiyeti her ne kadar o vazifeye hakikî lâyık ve tam müstaid ise de diğer şahsiyetleri zahiri nazara göre birbirinden uzak düşebilir. Me’hazin kudsiyetinin kaybolmaması için Üstadın farklı şahsiyetlerinin olduğu bilinmesi gerekir. Üstadın en ince esrarına kadar tahkik eden talebeleri ve daimi hizmetkârları ise Üstadın hizmetkarlık şahsiyetini o vazifeye hakiki layık ve tam müstaid olduğunu gördüklerinden diğer şahsiyetlerinide birbirine yakın görürler.

İşte Üstadımızın üç şahsiyeti şunlardır.

Birincisi: Kur’an-ı Hakîm’in hazine-i âlîsinin dellâlı cihetindeki muvakkat, sırf Kur’ana ait hizmetkârlık şahsiyetidir.

İkinci şahsiyet: Ubudiyet vaktinde dergâh-ı İlahiyeye müteveccih olduğum vakit, Cenab-ı Hakk’ın ihsanıyla verilen şahsiyet verilen ubudiyet şahsiyetidir.

Üçüncüsü: Hakikî şahsiyetidir.

Yirmialtıncı Mektub Üçüncü Mebhas Hayat-ı içtimaiye-i beşeriyenin münasebatına dair gayet mühim bir sırrını ve insanlar, millet millet ve kabîle kabîle yaratılmasının mühim bir hikmetini Yedi Mes’ele ile tefsir ediyor. Bu mebhas, milliyetçilere mühim bir tiryaktır. Bu zamanın en müdhiş marazına gayet nâfi’ bir ilâçtır. Ve sahtekâr hamiyet-füruşların ve yalancı milliyetperverlerin yüzlerindeki perdeyi açar, sahtekârlıklarını gösterir.

Birinci Mes’ele: Hayat-ı içtimaiye ile alakadar bu mes’ele Eski Said lisanıyla, Kur’an-ı Azîmüşşan’a bir hizmet maksadıyla ve haksız hücumlara bir siper teşkil etmek fikriyle yazılmıştır.

İkinci Mes’ele: Heyet-i içtimaiye-i İslâmiyede kabail ve tavaifin arasında uhuvveti, muhabbeti ve vahdeti iktiza eden binbir bir birler adedince cihet-i vahdetleri var. Bu vahdetler, tearuf içindir, teavun içindir.. Tenakur için değil, tahasum için değildir!..

Üçüncü Mes’ele: Şu aşırda milliyetçiliği bırakın denilmez. Menfi milliyet yerine müsbet ve mukaddes İslamiyet milliyetçiliği telkin edilmelidir.

Bu asırda Fikr-i milliyetin çok ileri gitmesinin iki sebebi vardır.

Birinci sebebi: Dessas Avrupa zalimleri, fikr-i milliyeti İslâmlar içinde menfî bir surette uyandırıyorlar; tâ ki, parçalayıp onları yutsunlar.

İkinci sebebi: Hem fikr-i milliyette bir zevk-i nefsanî var.

Hem müsbet ve mukaddes İslâmiyet milliyeti, hem kesret hemde keyfiyet itibari ile menfi milliyet fikrine ihtiyaç bırakmıyor.

Hem menfî milliyetin, tarihçe pek çok zararları görülmüştür.

Dördüncü Mes’ele: Uhuvvet-i milliyeyi uhuvvet-i İslamiye yerine koymak; kalanın taşlarını içeri alıp, içerdeki Elmas hazinelerini kalanın dışına koymaya benzer.

Beşinci Mes’ele: Avrupayı körü körüne taklid çok def’a maskaralık olur. Çünki:

Evvela; asyada din ve kalb, avrupada ise felsefe ve hikmet hâkimdir.

Saniyen; Avrupa dinine sahipdir.

Salisen; İslâmiyet’i Hıristiyan dinine kıyas etmek, kıyas-ı maalfarıktır, o kıyas yanlıştır. Çünki Avrupa dinine mutaassıb olduğu zaman medenî değildi; taassubu terketti, medenîleşti.

Altıncı Mes’ele: Menfi milliyette ve unsuriyet fikrinde ileri gidenlere deriz ki:

Evvela; Levh-i Mahfuz açılsa ancak hakiki unsurlar birbirinden tefrik edilebilir. Ayrıca din, dil ve vatan birse millet birdir.

Saniyen; İslam Milliyetçiliginin iki faydasından

Birincisi; :Devlet içinde hamiyetli insanlar yetiştirmesidir.

İkncisi; Alem-i islamın birbine desteğini sağlamasıdır.

Yedinci Mes’ele: Menfi milliyetten muvakkat menfaat görecek sekizden ikisini teşkil eden gençlerdir. O sekizden altısı, ya ihtiyardır, ya hastadır, ya musibetzededir, ya çocuktur, ya çok zaîftir, ya pek ciddî olarak âhireti düşünür muttakidirler ki; bunlar hayat-ı dünyeviyeden ziyade müteveccih oldukları hayat-ı berzahiyeye ve uhreviyeye karşı bir nur, bir teselli, bir şefkat isterler ve hamiyetkâr mübarek ellere muhtaçtırlar.

Yirmialtıncı Mektub Dördüncü Mebhas İbrahim Hulusi Abi’nin gönderdiği mektubdaki beş-altı suallerine verilen cevablar on mesail içinde izah edilmiştir.

(Bu On mes’elede Kur’anın ders verdiği hakaikı tafsilatıyla anlamanın yolları gösterilmiştir. Şöyle ki

Birincisi: Hakaikı anlamakta tafsilli bakmanın kıymeti anlatılmıştır.

İkinci Mes’ele: Hakaikı bilmekle hakaikın varlığını bilmenin farkları anlatılmıştır.

Üçüncü Mes’ele: Hakaikı anlamakla mükerrem olunduğundan mükerrem olmakta çok mertebeler vardır.

Dördüncü Mes’ele: Hakaikın her vakit tecdidine ihtiyaç vardır.

Dördüncü Mes’elenin Zeylinde: Gaflete düşmeyip imanımızı her vakit tecdid edip huzur-u tam kazanmanın dört yolu gösterilmiştir.

Beşinci Mes’ele: Hakaikı anlamak her vakit, hadise müracaat etmekle mümkündür.

Altıncısı: Hakaika zıddından bakmakla tam itminan elde edilir.

Yedincisi: Hakaikın doğruluğunu kabulde inayetlere her vakit ihtiyaç vardır.

Sekizincisi: Hakaikın farklı zamanlarda farklı insanlara ayrı ayrı surette dersleri olduğundan lafızlar değiştirilerek mana bozulmaz.

Dokuzuncusu: Hakaikı anlamada yukarıda usulleri takib etmeyipte velayet sahibi olan insanlara bakmakta istikamet gösterilmiş. Şöyleki elinde görünen hakaikı kabul ile beraber hakaika uymayan noktalar red edilir.

Onuncusu: Hakaikı hüve hüvesine takib eden Üstadımız gibi Zâtlara bakmakta istikamet gösteriliyor. Üstadımıza yakın olan Abilerin yakınlık dereceleri talebe, kardeş ve dost sınıfları içerisinde izah edilmiştir.)

Birinci Mes’ele üç kısımdır.

Evvelâ kısmı Barla Lahikası sayfa 315’te yazılıdır. Risalelerin neşrindeki manilerin def’ine dairdir.

Sâniyen kısmının evveli müfessirlerin Rabb-ül Âlemîn’in tabir ve tefsirinde “Onsekiz bin âlem” demelerinin hikmetini üç-dörd sebeble açıklıyor. Şöyle ki herbir müfessir, Kur’an-ı Hakîm’in her tabakaya karşı birer manayı tazammun eden küllî kaidelerinden bir cüz’ünü ya keşfine, ya deliline veyahut meşrebine istinad ederek tefsir ediyor.

Ve ahiri ise Rabb-üs Semavati ve-l Arz’ın hikmetini anlatıyor. Hikmeti ise icmalden tafsile geçmektir.

Sâlisen: Sâlisen: Nefs-i emmarenin mutmain olduktan sonra nefs-i mecaziye inkılab ederek silâhlarını ve cihazatını a’saba devretmesinin hikmeti mücahede ile terakkiyat-ı daimîye sebebiyet vermek için olduğu izah ediliyor.

İkinci Mes’ele Muhyiddin-i Arabî, Fahreddin-i Râzî’ye mektubunda demiş: “Allah’ı bilmek (tevhid-i hakiki), varlığını bilmenin (tevhid-i zahiri) gayrıdır.” Bu ne demektir, maksad nedir? soruyor.

Evvelâ: Yirmiikinci Söz’ün Mukaddemesinde, tevhid-i hakikî ile tevhid-i zahirînin farkındaki misal ve temsil, maksada işaret eder. Otuzikinci Söz’ün İkinci ve Üçüncü Mevkıfları ve Makasıdları, o maksadı izah eder.

Ve sâniyen: Muhyiddin-i Arabî, Fahreddin-i Râzî’nin İlm-i Kelâm vasıtasıyla aldığı marifet-i kâmile ve huzur-u tam vermeyen marifetullahı ne kadar noksan görüyorsa;

Tasavvuf mesleğiyle alınan marifet dahi, Kur’an-ı Hakîm’den doğrudan doğruya veraset-i nübüvvet sırrıyla alınan marifete nisbeten o kadar noksandır. Çünki Kur’an-ı Hakîm’den alınan marifet ise, huzur-u daimîyi vermekle beraber, kâinatı ne Muhyiddin-i Arabî mesleği gibi mahkûm-u adem eder, ne de sair ehl-i tasavvuf gibi nisyan-ı mutlakta hapseder. Belki başıbozukluktan çıkarıp, Cenab-ı Hak namına istihdam eder. Herşey mir’at-ı marifet olur.

Ülema-i İlm-i Kelâm’ın mesleğiyle, Kur’andan alınan minhac-ı hakikînin arasındaki fark; Ülema-i İlm-i Kelâm, esbabı nihayet-i âlemde teselsül ve devrin muhaliyeti ile kesip, sonra Vâcib-ül Vücud’un vücudunu onunla isbat ediyorlar. Amma Kur’an-ı Hakîm’in minhac-ı hakikîsi ise herbir şeyde Sâni’-i Vâhid’e işaretler, delil ve âyetler bulunduğunu isbat eder.

Hem Muhyiddin-i Arabî, Fahreddin-i Râzî’ye “akılla ilmen Allah’ı bilmek, ruh, kalb, sırr, nefis ve hâkeza letaif ile Allah’ı bilmeye nisbeten çok noksan olduğunu ihtar ediyor.

Üçüncü Mes’ele İnsanın mükerrem bir varlık olması ile birlikte zalim ve cahil olmasının hikmetini; üç kısımda açıklıyor.

1. İnsanın camiiyeti; insana, bütün enva’-ı hayvanatın muhtelif derecatı kadar, vezaifi gördürmek için kuvalarına ve hissiyatlarına fıtrî bir kayıd koyulmamıştır. İnsan vazifesini yerine getirmemekle başkalarının hukukunu zayi ettiği için zalim olduğu gibi, vazifesini yerine getirmekle mükerremdir.

2. Esmaya ayine olması; insan, Hâlık-ı Kâinat’ın esmasının nihayetsiz tecellilerine bir âyine olduğu için, kuvalarına nihayetsiz bir istidad verildiğinden ahlâk-ı seyyiede hadsiz derecede inkişaf ederek cehûl olduğu gibi, ahlâk-ı hasenede dahi hadsiz bir terakkiyata mazhar olduğundan mükerremdir.

3. Hayat kanunlarına cahil olması; insan, hadsiz eşyaya muhtaç olduğu için cehûl olduğu gibi bir Hâlık-ı Kerim’in mahluku olduğundan mükerremdir.

Dördüncü Mes’ele İmanınızı Lâilahe İllallah sözü ile (daima) yenileyiniz!.. Hadisinin hikmetini insanın tecdid-i imana ihtiyacı olmasının sebeplerini izah ederek açıklıyor.

1. İnsanın hem şahsı, hem âlemi her zaman teceddüd ettikleri için,

2. İnsanın tavattun ettiği âlem taaddüd ve teceddüd ettiği için,

3. İnsanın imanını nefs, heva ve vehim ve şeytan çok vakit rencide ettikleri için,

4. İnsanın zahir-i şeriata muhalif düşen kelimat ve harekâtı eksik olmadığı için, her zaman tecdid-i imana muhtaçtır.

Makam Münasebetiyle Bir Sual: “Gaflete düşmeyip imanımızı her vakit tecdid edip huzur-u tam kazanmanın yolu nedir?” Sualine cevab olarak huzur-u etemmi kazanmanın yolları gösterilmiştir.

1. Mütekellimîn üleması; (İmkân ve hudus yoluyla tevhid-i hakikinin izahatını yapmış ama bu yol nakıstır. Çok delillerden bir delili yani imkân ve hudus hakikatını sadece kâinatın heyet-i mecmuasında gösterebilmişler.)

2. Ehl-i tasavvuf; (Nisyan; Eşyayı unutup kalben devamlı Allah’ı zikrederek meşgul olanlara mahsustur. Terki dünya, terki ukba, terki hesti, terki terk… Mesleklerinin esasıdır.) “Lâ meşhude illâ hu”

3. Muhyiddin-i Arabi; (Adem; Kainatın Allah hesabına yokluğunu kabul etmektir.) “Lâ mevcude illâ hu”

4. Risale-i Nur; (Herbir şey yani herbir eser, herbir fiil-i icadî, herbir isim, doğrudan doğruya kendi Hâlıkını bütün eşya kadar gösteren bir bürhan-ı vahdaniyettir ve marifet-i İlahiyenin bir penceresidir.) “Lâ mabude illâ hu” “Lâ maksude illâ hu”

Beşinci Mes’ele “Mücerred Lâ ilahe illallah kâfi midir? Yani Muhammedürresulullah demezse ehl-i necat olabilir mi?”

Elcevab: Peygamber’i işiten ve davasını bilen adamlar Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm’ı tasdik etmezse, Cenab-ı Hakk’ı tam anlamıyla tanımaz. Onun hakkında, yalnız Lâ ilahe illallah kelâmı, sebeb-i necat olan tevhidi ifade edemez. Buna delil olarak umum ehl-i marifetin ve tahkikin imamlarının iki sözü nazara verilmiştir.

Fakat bazan oluyor ki: Mücerred Lâ ilahe illallah kâfi gelir. Bununda üç dört şartı vardır.

Altıncı Mes’ele Şeytanla münazara bahsine tetimme olarak minare temsiliyle Risalet-i Ahmediyyenin hakkaniyetini isbat ediyor. Kâfirlerin galiz tabirlerini reddetmek için o tabirleri zikrederek bu şeytanî olan mesleğin bütün bütün çürüklüğünü gösteriyor. Minare temsili ile Miraçtaki manevi terakkiyata işaret ettiği gibi kuyu temsili ise yetmiş sene münafıklığına devam eden adamın misaline işaret ediyor. O meşhur münafık yetmiş sene münafıklıkla cehennemin dibine düşmüştür. Hemde minare başında görememelerinin sebebi nazarları o mertebeye çıkamamalarındandır.

Yedinci Mes’ele Medar-ı ibret bu mes’ele de vehme maruz, fütura düşen bazı dostları kurtarmak için hizmet-i Kur’ana ait bir ikram-ı Rabbanîyi ve bir himayet-i İlahiyeyi beyan ederek kuvve-i maneviyeyi teyid eden yedi emare gösterilmiştir.

Yedi emareden ilk dördünde dört adamın düşman vaziyeti almakla tokat yemelerinin sebebleri; Terfi’ için valiye şekva ve ihbar etmesi, âmirlerinin hatırı için rakibane ve düşmanane vaziyet alması, Barla’ya nakledilip yerleşmek için düşmanane vaziyet ihtiyar etmesi, ehl-i dünyanın teveccühünü kazanmak için bize karşı çok soğuk ve korkak vaziyet almasıdır.

Son olarak üç dostun da ciddî dostluğun iktiza ettiği merdane vaziyeti göstermedikleri için, tokat değil, bir nevi ihtar nev’inde aks-i maksadlarıyla ikaz edildiklernini sebebler; Hizmet-i Kur’aniyeye değil kendi şahsına zarar gelmemek için istinsahı terk etmesi, dünyevi menfaat için düşünmeyerek ihtiyarsız irtibatı terk etmesi, uhrevi menfaat için dahi olsa iritibatı muvakkaten kesmesidir.

(Dostlar dünyevi maksatlarımı temin edebilirmiyim veya zarar görürmüyüm diye evhama kapılmamalı. Çünkü Kur’ana hâdimliğimiz cihetinden bize karşı düşman vaziyeti alanların maksadlarının aksiyle tokat yemeleri ve dost iken dostluğun iktiza ettiği merdane vaziyeti muvakkaten göstermeyenlerin, maksadlarının aksiyle birer itab görmeleri, bu hizmet-i Kur’aniyede bulunanların bir ikram-ı İlahî ve bir himayet-i Rabbaniye altında hizmet ettiğinin delilidir. Bu yedi emare bunun ispatıdır.)

Sekizinci Mes’ele Yirmiyedinci Söz’ün içtihada mani esbabın beşinci sebebinin üçüncü noktasının üçüncü misalinin hutbenin Arabi okunmasına dair haşiyesidir.

Mühim bir sual: Bazı ehl-i tahkik derler ki: Elfaz-ı Kur’aniye ve zikriye ve sair tesbihlerin herbiri müteaddid cihetlerle insanın letaif-i maneviyesini tenvir eder, manevî gıda verir. Manaları bilinmezse, yalnız lafız ifade etmiyor, kâfi gelmiyor. Lafız bir libastır; değiştirilse, her taife kendi lisanıyla o manalara elfaz giydirse, daha nâfi’ olmaz mı?

Elcevab: Elfaz-ı Kur’aniye ve zikriye ve sair tesbihlerin herbiri mana-yı örfîlerine alem ve nam olmuşlar. Alem ve isim ise, değiştirilmez. Manası bilinmese de işaret ettiği hakikat o şeyin alakadar olduğu her şeyi kapsar. Mesela İmam-ı A’zam demiş: “Lâ ilahe illallah, tevhide alem ve isimdir.” Yani Tevhid ile alakalı ne kadar hakikat varsa onların hepsini kapsar demektir.

Hem manevî duygular, kuvve-i müfekkire ve kalb birkaç defa okumakla hissesini alır. Eğer onlar hissesini aldıktan sonra kasden manaya müteveccih olunsa o vakit zararlı bir usanç verir. Ama taallüme ve tefehhüme muhtaç olmayan latifeler ise daimî bir feyze mazhardır.

Hem her taife kendi lisanıyla o manalara elfaz giydirse üç zararı vardır.

1. Daimi letaifin daimi hissesi kayboluyor

2. Her harfin lâakal on sevabı kayboluyor

3. Namazda iken insan Allahın huzurunda olduğundan gaflet ederse okuduğu ayetleri sanki beşerin kelamıymış gibi okumaktan dolayı ruha zulmet veriyor.

Dokuzuncu Mes’ele Mühim ve mahrem bir mes’ele ve bir sırr-ı velayet

Mühimdir. Çünkü bilinmesi insanı ifrat ve tefritten korur.

Mahremdir. Çünkü her ehl-i velayetin düşebildiği bir vartadır. İstiğrak hali gibi bir meczubluktur ki bir hakikatın içerisine girip, o hakikatın cazibesiyle o hakikatın diğer hakikatlatlarla olan münasebetlerini görememektir.

Ehl-i Sünnet ve Cemaatin bazı desatirleri haricinde ve usûllerine muhalif bir caddede bir kısım Ehl-i Velayet görünmüş. İşte su kısım ehl-i velayete bakanlar iki şıkka ayrıldılar:

Bir kısmı, Ehl-i Sünnetin usûlüne muhalif oldukları için, velayetlerini inkâr ettiler.

Diğer kısım ki, onlara ittiba’ edenlerdir.

Mutavassıt bir kısım ise, o velilerin velayetlerini inkâr etmediler, fakat yollarını ve mesleklerini kabul etmediler.

İki sırrın halli iki sualin cevabındadır.

Birinci Sual: “Tarîk-i haktan başka velayet bulunabilir mi?

Elcevab: (Hem var, hem yok. Vardır, çünki bazı evliya-yı kâmilîn, şeriat kılıncıyla i’dam edilmişler. Hem yoktur, çünki muhakkikîn-i evliya, Sa’dî-i Şirazî’nin bu düsturunda ittifak etmişler. Ey Sâdî! Mustafa’nın (a.s.m.) izinde gitmeden, kurtuluş yolunda zafer kazanmak muhaldir. Bütün tarikler kapalıdır. Ancak Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm’ın yolu açıktır. Mektubat 452)

İkinci Sual: Hususan müdhiş bir cereyan-ı dalalete ehl-i hakikat tarafdar çıkar mı?”

Elcevab: Mahfuz olmayan meczub ehl-i velayet, müdhiş bir cereyan-ı dalalete tarafdar çıkabilir.

Onuncu Mes’ele Üstadımız Bediüzzaman Said Nursiye Kur’an-ı Hakîm’in dellâlı olduğu cihetle yani Allah canibinden bakmak ile şahsını mübarek ve makam sahibi bilerek beşer canibinden bakmak arasındaki fark anlatılmıştır. Üstadımızı ziyaret gelen, ya hayat-ı dünyeviye yada hayat-ı uhreviye cihetinde gelir. Hayat-ı uhreviye cihetinde gelenler de ya şahsi makamına yada Kur’an-ı Hakîm’in dellâlı olduğu cihetle gelir. Üstadın yanına dellalık ciheti ile gelenler de üç’e ayrılır. Ya dost olur, ya kardeş olur, ya talebe olur.

Dost, benim şahsî ve zâtî şahsiyetimle münasebetdar olur.

Kardeş, abdiyetim ve ubudiyet noktasındaki şahsiyetimle alâkadar olur.

Talebe ise, Kur’an-ı Hakîm’in dellâlı cihetinde ve hocalık vazifesindeki şahsiyetimle münasebetdardır. Şu görüşmenin de üç meyvesi var:

Yirmiyedinci Mektub

(Hakaikı gösteren Üstadımızın talebe, kardeş ve dostlarla olan münasebetlerin hakaikı neşirde ve kıyamete kadar devam edecek olan Risale-i Nur hizmetinde bizler için gerekli külli düsturlar gösterilmiştir. Ve ehl-i dalaletten gelen tazyikata karşı teselli hükmünde inayetler gösterilmiştir.)

Bu mektub, Risale-i Nur Müellifinin talebelerine yazdığı ayn-ı hakikat ve çok letafetli, güzel mektublarıyla; Risale-i Nur talebelerinin, Üstadlarına ve bazan birbirlerine yazdıkları ve Risale-i Nur’un mütalaasından aldıkları parlak feyizlerini ifade eden çok zengin bir mektub olup, bu mecmuanın üç-dört misli kadar büyüdüğü için bu mecmuaya ilhak edilmemiştir. Müstakillen Barla, Kastamonu, Emirdağı Lâhikaları olarak neşredilmiştir.

Barla Lâhikaları: Risale-i Nur’un Barla’da te’lif edildiği ve kalemle istinsah edilerek neşre başlandığından Eskişehir hapsi zamanına kadar olan devrede Nur’un ilk müştak talebelerinin, Nurların hemen te’lifi zamanında, ilk okuyup yazdıklarında duydukları samimî hissiyat, kalbî ve ruhî istifade ve istifazalarını dile getiren fıkralarını ve Hazret-i Üstad’ın da bazı mektublarını ihtiva etmektedir.

Kastamonu Lâhikaları ise: Eskişehir hapsinden tahliyeden sonra Nur Müellifi Kastamonu’ya nefyedilmiş, Denizli hapsi zamanına kadar orada ikamete mecbur edilmiş; bu müddet zarfında Nur Müellifi Isparta’daki talebeleri ile daimî muhabere ederek Nurların hatt-ı Kur’an’la yazılıp çoğalması, neşri ve inkişafı ve eski yazı bilmeyen gençlerin istifadesi için de, Risale-i Nur Külliyatı’ndan bazı bahislerin daktilo ile çoğaltılması hususunda şedid alâka göstermiş ve Risale-i Nur’un mahiyeti, kıymeti, deruhde ettiği kudsî vazife-i imaniyesi ve mazhariyeti; hem talebelerinin tarz-ı hizmetleri, mütecaviz dinsizler karşısında sebat ve metanetleri ve ehl-i İslâm’ın birbiri ile muamelâtında takib edecekleri ihlaslı hareketleri gibi, dâhilî ve haricî bir çok mes’elelere temas etmiştir. Bu itibarla Kastamonu Lâhika mektubları bilhâssa yazıldığı zaman itibariyle de büyük ehemmiyet kesbeden bir devrin mahsulü olması ve birçok içtimaî mes’eleleri ve küllî imanî bir nazar-ı hakikatla mütalaa, mülahaza ve küllîleşmesi gibi cihetlerde büyük kıymeti haizdir.

Emirdağ Lâhika Mektubları, birinci kısmı: 15 Haziran 1944’de Denizli hapsinden beraet ile tahliyeden sonra Heyet-i Vekile kararıyla Emirdağı’nda ikamete memur edilen Risale-i Nur müellifi Said Nursî Hazretleri 1947 sonlarına kadar, yani üçüncü büyük hapis olan Afyon hapsine kadar Emirdağı’nda ikamet ettiği müddetçe Isparta, Kastamonu, İstanbul, Ankara ve Üniversite talebeleri ve Anadolu’da Nurların neşre başlandığı yerlerdeki talebelerine hizmete müteallik bazı mektub ve suallerine cevaben yazdığı mektublardır.

İkinci kısım ise: 1948-1949 Afyon Cezaevi’nde yirmi ay mevkufen kalıp tahliyeden sonra tekrar Emirdağı’na avdet edip orada bir müddet kaldıktan sonra 1951 yılında Eskişehir’de iki ay ikameti müteakib, oradan da “Gençlik Rehberi” mahkemesi münasebetiyle iki defa İstanbul’a gelip üçer ay İstanbul’da kaldığı 1952-1953 tarihlerinde ve daha sonra yine Emirdağı’nda iken talebelerine yazdığı mektublar ve mahkemelere ve davalara temas eden mes’elelere dair müteaddid bahislerdir. 1953’ten sonra ikamet eylediği Isparta’da da arasıra yazdığı mektublar da vardır.

Eskişehir, Denizli ve Afyon Cezaevleri’nde iken hapisteki talebelerine yazdığı pek kıymetdar hapishane mektubları ise, yine müellif-i muhterem Hazret-i Üstad’ın neşrini tensibiyle Şualar Mecmuası’nda aynen neşredilmiştir. Bu lâhikalarda geçen talebelerin mektubları, Nurlardan aldıkları feyz-i iman, ihlas ve sadakatlarını, şehamet-i imaniyelerini ifade ile üstadlarına arzetmek ve teşekküratlarını bildirmekle bu zamanda zuhur eden bu ders-i Kur’aniyenin muhatabları olduklarını izhar ediyor. Ve Risale-i Nur’un hakkaniyetine ve Hazret-i Üstad’ın davasına birer şahid hükmünde bulunuyor.

Yirmisekizinci Mektub Şu Mektub sekiz mes’eledir.

Birinci Mes’ele: Yirmiyedinci Mektubta Üstadımızın Talebe, kardeş ve dostlarla münasebetleri gösterilmişti. Bu Birinci mes’elede rüyanın hakikakatı ile Hulusi Abinin rüyasının mesleğimize bakan tabiri yapılmıştır. Kıyamete kadar devam edecek hizmetin inkişafını rüyasında gören diğer abilerimizin de bir cihette rüyası tabir edilmiş oluyor.

İkinci Risale: Üstadımız hakaikı anlamada hadislere bakmanın usulünü göstermiştir. Hem meleklerin nezaretleri olduğu gibi hakaika nezaret eden Zâtlara da işaret edilmiştir. Böylelikle Risale-i Nur’un en yüksek bir makamdan ders verdiğinin izahatı beş nokta da yapılmıştır.

Üçüncü Risale: Hakaikı anlatmakda perde olmamak için şahsı nazardan çekip hakaikı göstermekle gelen feyiz ve nur, şahıslardan gelen himmetten daha ziyade olduğu izah edilmiştir.

Dördüncü Mes’ele: Hakaikla meşgul olanların muarızlara karşı mukabelesi; muarızlara dahi mesleklerinin iç yüzünü göstermekle irşad etmek ile olduğunu izah ediyor.

Beşinci Mes’ele: Hakaikı anlamakla beraber inayetlerle teyid edilmek en ziyade şükür gerektirdiğinden bu makamda şükrün hakikatı anlatılmıştır.

Birinci Risale olan Birinci Mes’ele

(Yirmiyedinci Mektubta Üstadımızın Talebe, kardeş ve dostlarla münasebetleri gösterilmişti. Bu Birinci mes’elede rüyanın hakikakatı ile Hulusi Abinin rüyasının mesleğimize bakan tabiri yapılmıştır. Kıyamete kadar devam edecek hizmetin inkişafını rüyasında gören diğer abilerimizin de bir cihette rüyası tabir edilmiş oluyor.)

Rüya hakikatının tahlilidir. Yedi nükte içinde Kur’an da geçen rüya ile alakalı ayetlerin tefsiridir.

Birincisi: Kur’an çok âyetlerle, rü’yada ve nevmde perdeli olarak ehemmiyetli hakikatlar var olduğunu gösterir.

İkincisi: Kur’an ile tefe’üle ve rü’yaya itimada ehl-i hakikat tarafdar değiller. Bunun iki sebebi vardır. Birisi tefe’ülde, kâfire ait şiddeti, tefe’ül eden insana çıktığı vakit, yeis vermesi; diğeri rü’ya dahi hayr iken, bazı aks-i hakikatla göründüğü için şerr telakki edilir, yeise düşürür, kuvve-i maneviyeyi kırar, sû’-i zan verir.

Üçüncüsü: Hadîs-i sahih ile nübüvvetin kırk cüz’ünden bir cüz’ü nevmde rü’ya-yı sadıka suretinde tezahür etmiş. Demek rü’ya-yı sadıka hem haktır, hem nübüvvetin vezaifine taalluku var.

Dördüncüsü: Rü’ya üç nevidir: İkisi tabire değmiyor. Üçüncüsü ise rü’ya-yı sadıkadır.

Beşincisi: Rü’ya-yı sadıka, hiss-i kabl-el vukuun fazla inkişafıdır. Hiss-i kabl-el vuku ise, herkeste cüz’î-küllî vardır. Uykunun Gören Kişilere Göre Çeşitleri

1. Rü’ya-yı sadıka avam için mertebe-i velayet hükmündedir;

2. Umum için, gayet güzel ve muhteşem bir sinema-i Rabbaniyenin seyrangâhıdır.

3. Herkes için, âlem-i şehadet içinde, âlem-i gayba bakan bir penceredir.

4. Mukayyed ve fâni insanlar için bir temaşagâhtır.

5. Tekâlif-i hayatiye altında ezilen ve meşakkat çeken zîruhların istirahatgâhıdır.

Altıncısı ve en mühimmi: Bu Nükte-i Hakikat Kader Risalesinin Zeyli gibidir.

Yedincisi: Hulusi abinin Üstadla görüşmeden çok evvel gördüğü müjdeli, mübarek ve güzel bir rü’yanın tabiri hakkındadır. Rüya, Risale-i Nur Hizmetinin mebdei ve neticesi hakkındadır. Çekirdek hükmünde olup yeni teşekkül edecek olan Risale-i Nurun şahs-ı maneviyesinde Hulusi Abi kendisinin de dahil olduğunu rüyasında görmüş. Rüyanın devamında ise çekirdek hükmünde olan Risale-i Nurun şahs-ı maneviyesinin sühuletle intişar edip dal budak saran büyük bir ağaç olacağını görmüş. Hulusi abinin dışında da Risale-i Nur daha yazılmadan evvel birçok kimse keşfiyatlarında veya rüya-ı sadıkalarında görüp bu hizmetten haber vermişlerdir.) 

İkinci Risale olan İkinci Mes’ele

(Üstadımız hakaikı anlamada hadislere bakmanın usulünü göstermiştir. Hem meleklerin nezaretleri olduğu gibi hakaika nezaret eden Zâtlara da işaret edilmiştir. Böylelikle Risale-i Nur’un en yüksek bir makamdan ders verdiğinin izahatı beş nokta da yapılmıştır.)

Hazret-i Musa Aleyhisselâm, Hazret-i Azrail Aleyhisselâm’ın gözüne tokat vurmuş, ilâ âhir mealindeki hadîse dair ehemmiyetli bir münakaşayı kaldırmak ve halletmek için yazılmıştır.

Evvelâ: Mesail-i imaniyenin münakaşa etmenin beş şartı ile insaf nazarının iki ölçüsü gösterilmiştir.

Sâniyen: Hadîs’e dair münakaşa etmenin üç şartı ile hadîslerin akla sığışmamasının iki sebebi izah edilmiştir. Ve hadîs’e dair gelebilecek şübheleri izale edecek üç hakikata atıf yapılmıştır.

Melaike, insan gibi bir surete inhisar etmez; müşahhas iken, bir küllî hükmündedir. Hazret-i Azrail Aleyhisselâm, kabz-ı ervaha müekkel olan melaikelerin nâzırıdır.

“Her ölünün ruhunu, Hazret-i Azrail Aleyhisselâm mı bizzât kabzediyor? Yoksa aveneleri mi kabzediyorlar?” Bu hususta üç meslek var:

Birinci Meslek: Azrail Aleyhisselâm, heryerde, o yerin kabiliyetine göre temessül ederek bir anda binler yerde bulunur ve herkesin ruhunu o kabzeder. Güneşin hararet ve ziyasının herbir parlak cisimde bulunduğu gibi

İkinci Meslek odur ki: Hazret-i Cebrail, Mikâil, Azrail gibi melaike-i izam, kendi nevilerinden ve kendilerine benzer küçük tarzda avenelerine birer nâzır-ı umumî hükmündedir. Ve o muavinler, enva’-ı mahlûkata göre ayrı ayrı ervahı kabzeder.

Üçüncü Meslek: Hazret-i Azrail Aleyhisselâm’ın her ferde müteveccih bir yüzü ve bakar bir gözü vardır. Yani ilmi ile nezareti ile orada bulunuyor. Güneşin hararet ve ziyası ve ziyasındaki yedi rengi ve zâtının bir nevi misali, herbir parlak cisimde bulunduğu gibi

Üçüncü Mes’ele olan Üçüncü Risale

(Hakaikı anlatmakda perde olmamak için şahsı nazardan çekip hakaikı göstermekle gelen feyiz ve nur şahıslardan gelen himmet daha ziyade olduğu izah edilmiştir.)

Şu mes’ele umum ihvanımın ekseri lisan-ı hal ile ve bir kısmının lisan-ı kal ile ettikleri umumî bir sualin, has ve hususî ve mahremce bir cevabıdır. Risale-i Nur’un en yüksek bir makamdan ders verdiğinin izahatı beş nokta da yapılmıştır.

Birinci Nokta: Her kim Risale-i Nur’a müracaat etse ferik olsun müşir olsun ondan ders alabiliyor olması Sözlerin müşiriyet mertebesinde bir hakikat dersi verdiğini ve Sözlerde feyiz ve nurun var olduğunu gösteriyor.

İkinci Nokta: Risale-i Nurun Hakaik-i imaniyeyi kemal-i vuzuh ile beyan etmesi ve Kur’anın esrarını ders veriyor olması Sözlerde, feyiz ve nurun var olduğunu gösteriyor. Çünkü hakaik-i imaniyeden bir tek mes’elenin inkişafı ve vuzuhu, binler ezvak ve keramata müreccahtır. Hem bütün tarîkatların gayesi ve neticesi, hakaik-i imaniyenin inkişafı ve vuzuhudur.

Üçüncü Nokta: Risale-i Nur’un doğrudan doğruya Kur’anın feyzinden mülhem olarak mesail-i imaniyeyi kalbî, ruhî, hâlî bir surette ders vermesi ve pek yüksek ve kıymetdar maarif-i İlahiye hükmünde olması gösteriyor ki Sözlerde herkese faide verecek feyiz ve nur vardır.

Dördüncü Nokta: Her vakit Kur’an-ı Hakîm, hakikatları ifade ettiği gibi, velayet-i kübra feyizlerini dahi ehil olanlara ifaza etmesi gösteriyor ki hakaik-i Kur’aniyeden tereşşuh eden Nurlar ve o Nurlara tercümanlık eden Sözler, o hâssaya mâlik olabilirler ve mâliktirler.

Beşinci Nokta: Sözler talim-i hakaik ettikleri gibi, irşad vazifesini de gördüğüne Üstadımız kendisinin ve Abilerin hayatından beş cüz’î misal göstermiştir.

Birinci Misal: Sözler ve Kur’andan gelen Nurlar; Üstadın aklına ders verdiği gibi, kalbine de iman hali telkin ediyor, ruhuna iman zevki veriyor ve hattâ dünyevî işlerinde; kerametvari bir surette muvaffakiyet gördüğüne iki misal biri katran ağacındaki ekmek diğeri Nis’ten gelen kitabtır.

İkinci Misal: Abdurrahman Abinin vefatından üç ay evvel haşre dair olan Onuncu Söz’ü okuyup manevî kirlerinden ve evham ve gafletten temizlemekle beraber ehl-i velayet gibi vefatından evvel yazdığı mektubunda üç zahir keramet izhar etmesidir.

Üçüncü Misal: Hasan Efendi’ye ecelinden otuz-kırk gün evvel Otuzikinci Söz’ü Üstadın göndermesi ve Hasan Efendi’nin Otuzikinci Söz’ü mütemadiyen mütalaa yapa yapa ve tefeyyüz ede ede, okuyup sağlam olarak câmiye gidip namaz kılıp orada ruhunu Rahman’a teslim etmesidir.

Dördüncü Misal: Hulusi Bey’in şehadetiyle; en mühim ve müessir tarîkat olan Nakşî tarîkatından ziyade himmet ve meded, feyiz ve nuru; esrar-ı Kur’aniyenin tercümanı olan nurlu Sözler’de bulmasıdır.

Beşinci Misal: Abdülmecid Abinin birkaç Söz’ü mütalaa ettikten sonra perişaniyet den kurtulmasıdır.

Yirmisekizinci Mektub’un Üçüncü Mes’elesinin tetimmesi Sözlerin himmetinin dört kısım tesirini gösteren bir mektubdur.

1. Te’lifinde fevkalâde sühulet ve sür’ati

2. Yazmasında dahi fevkalâde bir sühulet, bir iştiyak ve usandırmaması

3. Bunların okunması dahi usanç vermemesi

4. Okuyanların şevke gelmesi, tenbellikten kurtulması, sonrada neşrine ciddi çalışmalarıdır.

Dördüncü Mes’ele olan Dördüncü Risale

(Hakaikla meşgul olanların muarızlara karşı mukabelesi; muarızlara dahi mesleklerinin iç yüzünü göstermekle irşad etmek ile olduğunu izah ediyor.)

Mescidimize iki defa taarruz edildi, âhirki defa da kapadılar. Ondan iki veya üç sene mukaddem, yine mübarek bir misafirin gelmesiyle, gayet vahşiyane ve zalimane tecavüz edildiği için, her taraftan benden sual edildi. Böyle merak-ı umumîyi tahrik eden bir hâdiseye lâyık cevab vermek için, Eski Said lisanıyla “Dört Nokta” ile mühim bir ibretli cevabdır.

Birinci Nokta: Risale-i Nur, buradaki jandarma ile kır bekçilerine istikametli bir vaziyet aldırması ile muarızlarının dahi himmetine koşmuştur. Birinci Noktada bir hakaik, bir tavsiye, bir ikaz vardır. Hakaik: Kur’anın tezgâhından gelen bir elmas kılınç varken, elindeki kırık odun parçasıyla müdafaa edilmez. Tavsiye: Zaruret-i kat’iyye olmadan hakaikı anlatmanın dışında onlarla konuşmayınız. İkaz: Hizmette ve hakaikı göstermekte lâkaydlık gösterip gaflet etmekle zındıkları hücuma teşci’ etmeyiniz.

İkinci Nokta: Âyet-i kerimenin tehdidi ile zulme değil yalnız âlet olan ve tarafdar olan belki edna bir meyli dahi olanlar tokada müstehak oluyor.

Üçüncü Nokta: Kur’an-ı Hakîm’in feyziyle ve nuruyla en mütemerrid ve müteannid dinsizleri ıslah ve irşad eden Sözler, yakınında bulunan mütecavizleri irşad etmemesinin sebebi onların yılan gibi dalalet zehirini serpmekle telezzüz etmeleri ve bilerek dinini dünyaya satarak münafıklığa girmeleridir.

Dördüncü Nokta: Memurların nüfuz-u hükûmeti, ağraz-ı şahsiyede istimal ederek tazyikat ve istibdadları; envâr-ı Kur’aniyeyi ışıklandıran gayret ve himmet ateşine, odun parçaları hükmüne geçiyor; iş’al ediyor, parlatıyor.

Beşinci Risale olan Beşinci Mes’ele

(Hakaikı anlamakla beraber inayetlerle teyid edilmek en ziyade şükür gerektirdiğinden bu makamda şükrün hakikatı anlatılmıştır.)

Şükür Risalesi

1- Kur’an-ı Hakîm şükrü netice-i hilkat gösteriyor;

2- Kur’an-ı Kebir olan şu kâinat dahi gösteriyor ki:

a. Netice-i hilkat-i âlemin en mühimmi şükürdür.

b. Şu şecere-i hilkatin en mühim meyvesi, şükürdür.

c. Ve şu kâinat fabrikasının çıkardığı mahsulâtın en a’lâsı, şükürdür.

Birinci daire: Nokta-i merkeziye de hayat halkedilmiş.

İkinci daire: İnsanı nokta-i merkeziyede bırakıyor.

Üçüncü daire: Nokta-i merkeziyede rızık vaz’edilmiş.

Dördüncü daire: Rızık dahi bütün enva’ıyla manen ve maddeten, halen ve kalen ŞÜKÜR ile kaimdir, ŞÜKÜR ile oluyor, ŞÜKRÜ yetiştiriyor, ŞÜKRÜ gösteriyor. Çünki

A. Rızka iştiha ve iştiyak, bir nevi şükr-ü fıtrîdir.

B. Ve (Rızka) telezzüz ve zevk dahi gayr-ı şuurî bir şükürdür.

C. Hem RIZIK olan nimetlerde gayet güzel süslü suretler, gayet güzel kokular, gayet güzel tatmaklar;

1. Şükrün davetçileridir, zîhayatı şevke davet eder ve şevk ile bir nevi istihsan ve ihtirama sevkeder, bir şükr-ü manevî ettirir.

2. Ve zîşuurun nazarını dikkate celbeder, istihsana tergib eder. Nimetleri ihtirama onu teşvik eder; onun ile kalen ve fiilen şükre irşad eder ve şükür ettirir ve şükür içinde en âlî ve tatlı lezzeti ve zevki ona tattırır.

İşte rızık, şükür vasıtasıyla o kadar kıymetdar ve zengin bir hazine-i câmia olduğu halde,

a. şükürsüzlük ile (Rızık) nihayet derecede sukut eder.

b. Altıncı Söz’de beyan edildiği gibi: Rızkın Hizmetkârı şükürsüzlük ile sukut eder,

c. Öyle de Rızkın Mahiyeti Ve Sair Hademeleri dahi sukut ediyorlar.

A. (Hali şükrün ve şükürsüzlüğün nasıl yapıldığını ifade eden cümleler)

Şükrün mikyası; (var.)

1. Kanaat şükürdür.

2. İktisad şükürdür.

3. Rıza şükürdür.

4. Memnuniyet şükürdür.

Şükürsüzlüğün mizanı;

1. Hırs şükürsüzlüktür.

2. İsraf şükürsüzlüktür.

3. Hürmetsizlik şükürsüzlüktür.

4. Haram helâl demeyip rastgeleni yemek şükürsüzlüktür.

Evet hırs; şükürsüzlük olduğu gibi,

1. Hem sebeb-i mahrumiyettir,

2. Hem vasıta-i zillettir.

Rahman RIZKA bakar ve RIZIKTAKİ şükür ile ona yetişilir.

B. Hem şükrün enva’ı var. O nevilerin en câmii ve fihriste-i umumiyesi, namazdır.

C. Hem şükür içinde, safi bir iman var, hâlis bir tevhid bulunur.

İnsan-ı gafil, küfran-ı nimet ile ne derece hasarete düştüğünü, çok cihetlerden yalnız bir vechini söyleyeceğiz. Şöyle ki: Lezzetli bir nimeti insan yese,

Eğer şükür etse; o yediği nimet o şükür vasıtasıyla bir nur olur, uhrevî bir meyve-i Cennet olur.

Eğer şükür etmezse; o muvakkat lezzet, zeval ile bir elem ve teessüf bırakır ve kendisi dahi kazurat olur.

Evet rızkın aşka lâyık bir sureti var; o da, şükür ile o suret görünür.

Rızka duyulan Muzaaf ihtiyaç, iştiyaktır. Muzaaf iştiyak, muhabbettir. Muzaaf muhabbet dahi aşktır.

Enva’-ı zîhayat içinde en ziyade rızkın enva’ına muhtaç, insandır.

Neden?

Çünkü Cenab-ı Hak insanı

1- bütün esmasına câmi’ bir âyine ve

2- bütün rahmetinin hazinelerinin müddeharatını tartacak, tanıyacak cihazata mâlik bir mu’cize-i kudret ve

3- bütün esmasının cilvelerini ve san’atlarının inceliklerini mizana çekecek âletleri hâvi bir halife-i Arz suretinde halk etmiştir.

Onun için hadsiz bir ihtiyaç verip, maddî ve manevî rızkın hadsiz enva’ına muhtaç etmiştir.

İnsanı, bu câmiiyete göre en a’lâ bir mevki olan ahsen-i takvime çıkarmak vasıtası, şükürdür.

Şükür olmazsa, esfel-i safilîne düşer; bir zulm-ü azîmi irtikâb eder.

Elhasıl: En a’lâ ve en yüksek tarîk olan tarîk-ı ubudiyet ve mahbubiyetin dört esasından en büyük esası şükürdür ki; o dört esas şöyle tabir edilmiş:

Der tarîk-ı acz-mendî lâzım âmed çâr çîz:

Birinci ve İkinci Esas: Acz-i mutlak, fakr-ı mutlak, (7. sözde izah edilmiştir.)

Üçüncü Esas: Şevk-i mutlak, (32. Sözün 2. Mevkıfının 3. Maksadıyla 3. Mevkıfında izah edilmiştir. Cenab-ı Hakkın kemalatını ve Cemalini gören kişinin şevke geldiğini..

Dördüncü Esas: şükr-ü mutlak 24. Sözün 5. Dalının 2. Meyvesinde ve 4. Şuanın 3. Mertebe-i Nuriye-i Hasbiyesinde Allahın hadsiz nimetlerini beş sınıfta izah ediyor.

Ey aziz…

Altıncı Risale olan Altıncı Mes’ele Vehhabiler Hakkındadır. Teksir Mektubat mecmuasında neşredildiğinden buraya dercedilmedi. (Hakaikı anlamamakla beraber ifrat ve tefrit ile hakaikı tahrif eden vehhabilerin ve şianın şükürsüzlüğü nazara verilmiştir. Zira şükür verilen ni’meti verenin rızası dairesinde kullanmak iken akıl, kalb ve sair letaifini ifrat ve tefrit ile yanlış kullanmışlardır.)

(Birinci Nükte: Vehhabî mes’elesinin nereden gelmiştir. Vehhabî mes’elesinin âlem-i İslâm’ın an’anesi itibariyle üç esası vardır. Birincisi Hz. Ali’nin (R.A.) nehrivanda necid sekenesinden olan haricilerin hafızlarını öldürdüğü için, İkincisi Hz. Ebu Bekir’in (R.A.) necid havalisini zîr ü zeber ettiği için, Üçüncüsü İbn-i Teymiyeyi taklid ederek şîalara karşı çıkmak için ve Hanbelî Mezhebi’ni taklid ederek alevilere hücum etmeleri arkasında Ehl-i Sünnete hücum etmişler.

İkinci Nükte: Vehhabî mes’elesinin âlem-i insaniyet itibariyle dahi üç esası vardır. Birincisi “El-hükmü lil-galib” kaidesi, avama, havassa karşı bir kin ve bir tezyif fikrini verdiğinden, büyüklere ve havassa ait medar-ı şeref her şeyi kırmak için bir cesaret vermiş. İkincisi Menfî milliyet fikriyle mukaddesat-ı diniyeye hürmetkâr olamayıp bahaneler buldukça ilişmek istiyor. Üçüncüsü sükût

Üçüncü Nükte: Meslekler, mezhebler ne kadar bâtıl da olsalar, içinde ukde-i hayatiyesi hükmünde bir hak, bir hakikat bulunur. İşte bu kaideye binaen, âlem-i İslâmdaki ehl-i bid’a fırkalarından Şia, Vehhabi, Cebrî ve Mu’tezileye bakılsa görülüyor ki, herbiri bir hakka istinad edip gitmiş. Fakat menfî ciheti, ya garaz veya inad gibi bir sebeble o mesleğin âsârı, dalalet hesabına çalışmıştır. Hem hak bir meslekte olan Şerif-i Mekke dahi hata ederek Haremeyn-i Şerifeyn’e İngiliz siyasetinin girmesine izin verdiğinden Vehhabîler, Ehl-i Sünnete galebe ettiler, denilebilir.

Dördüncü Nükte: Vehhabî hâdisesinde, Vehhabîlerin, Ehl-i Sünnet’e karşı ettikleri zulüm içinde kader-i İlahî üç sebebe binaen adalet eder.

Birincisi: Hadîs-i Sahih ile sabit olan ziyaret-i kubûr ve makberistana hürmet-i şer’iyye sû’-i istimal ettiklerinden dolayı Vehhabîler, Ehl-i Sünnete galebe ettiler, denilebilir.

İkincisi: şu gafil, maddî asırdaki insanlar mütedeyyin de olsa, esbaba fazla sarılmalarına, hikmet-i şer’iye müsaade etmediğinden makbul zatlara olduklarından fazla makam vererek sarılanlara Vehhabileri musallat etmiştir.

Üçüncüsü: Şu asırda enaniyet fazla ileri gittiğinden kendini enaniyetle yüksek mertebede gören insanlar kıyas-ı binnefs cihetiyle diğer mübarek zatlarda görünen güzellikleride o zâtın şahsından bildiklerinden onlarda bir nevi rububiyet tahayyül ettiklerinden ceza olarak Vehhabileri Ehl-i Sünnete musallat etmiştir.

Fakat Vehhabîlerin seyyiat ve tahribatlarıyla beraber medar-ı şükran bir ciheti şudur ki: Namaza çok dikkat ediyorlar.)

Yedinci Risale olan Yedinci Mes’ele Şu mes’ele “Yedi İşaret”tir. Evvelâ tahdis-i nimet suretinde yedi sırr-ı inayetin izhar edilmesinin “Yedi Sebeb”ini beyan ederiz:

Birinci Sebeb: Bu asırda i’caz-i Kur’anı bir derece beyan, Sözler’le olduğuna dikkat çekmek için inayetler izhar edilmiş. Yani Kur’an-ı Hakîmin mucizevî hakikatlarının izharına ayine ve hizmetkâr olan Risale-i Nuru ve ona talebe olanlara gelen inayetleri izhar etmek Kur’anın i’cazına yardımdır.

İkinci Sebeb: Kur’anın hakaikına dikkat çekmek için inayetler izhar edilmiş.

Üçüncü Sebeb: Risale-i Nurda görünen hakaik Kur’andan olduğunu göstermek için inayetler izhar edilmiş. Çünkü kim bu hakaikin içine girse inayetlere mazhar olur.

Dördüncü Sebeb: Hem küfran-ı nimetten kurtulmak hemde fahrdan kurtulmak için inayetler izhar edilmiş. Çünki Kur’anın hakaikının güzelliğini gösteren Sözlere dikkatleri celb etmek için terettüb eden inayat-ı İlahiyeyi izhar etmek, makbul bir tahdis-i nimettir.

Beşinci Sebeb: Şarktan zuhur eden nurun Risale-i Nur olduğuna dikkat çekmek için inayetler izhar edilmiş.

Altıncı Sebeb: Cenab-ı Hakka bakan vechi ile inayetler ikramat-ı ilahiye Kur’ana bakan vechi ile keramet-i Kur’aniye olduğunu göstermek için inayetler izhar edilmiş.

Yedinci Sebeb: İnsanların ekserisi ehl-i tahkik olmadığı için zaîf ve kıymetsiz bir bîçarenin elindeki hakaik-i imaniye ve Kur’aniyenin kıymetini, ekser nâsın nokta-i nazarında düşürmemek için, inayetler izhar edilmiş.

İşte bu yedi esbaba binaen küllî birkaç inayet-i Rabbaniyeye işaret edeceğiz.

Birinci İşaret: Yirmisekizinci Mektub’un Sekizinci Mes’elesinin Birinci Nüktesi’nde beyan edilmiştir ki, “tevafukat”tır.

İkinci İşaret: Risale-i Nurun şahs-ı manevisinin teşekkülü bir inayettir.

Üçüncü İşaret: Hakikatların en muannide dahi izah edilip isbat edilmesidir.

Dördüncü İşaret: Temsilat yolu Risale-i Nurda görülmesi bir inayettir. Bu inayetle risalelerde, bütün derin hakaik, temsilât vasıtasıyla, en âmi ve ümmi olanlara kadar ders veriliyor.

Beşinci İşaret: Risalelerin tenkid edilmemesi ve her taife derecesine göre istifade etmesi, sür’atle, sıkıntılı inkıbaz vakitlerinde yazılması dahi, bir eser-i inayet ve bir ikram-ı Rabbanîdir.

Altıncı İşaret: Üstadın hayatına öyle bir cereyan verilmiş ki; Risale-i Nuru netice vermiştir. İşte bu bir inayettir. Adeta çekirdek hükmünde olan üstadımızın hayatından Nur külliyatı çıkmıştır. Risale-i Nurdaki bütün hakikatların üstadın hayatında bir yeri vardır.

Yedinci İşaret: Hizmet zamanında görünen inayetlerdir. Hususan Sözler’in ve risalelerin neşrinde ve tashihatında ve yerlerine yerleştirmekte ve tesvid ve tebyizinde teshilat görülmesi, hem de maişet hususunda şefkatle beslenmesi, bir Keramet-i Kur’aniyedir.

Mahrem bir suale cevabdır Sözlerin kanaat vermekteki güzelliği ve bizim aklımıza ruhumuza olan tesiri, ancak temsilât-ı Kur’aniyenin lemaatındandır. Çünki: Yazılan Sözler

1- Tasavvur değil tasdiktir; (Yani hududları tayin edilen bir şey değil aklen delilleri görülen bir hakikatı kabul etmektir.)

2- Teslim değil, imandır; (Kuru kuruya teslim olmak değil hakikatı anlamakla hakikata teslim olmaktır. Yani yakîni bir imandır, taklidi bir iman değildir.)

3- Marifet değil, şehadettir, şuhuddur; (Marifet bir hakikatı aklen tasdik etmek iken şehadet o hakikatı aklın dışında diğer cihazlarla beraber görmektir.)

4- Taklid değil tahkiktir;

5- İltizam değil, iz’andır; (Dokuzuncu Mektub Sayfa 34’te geçtiği gibi Ve silsile-i mevcudat gibi kuvvetli ve zerrat gibi kesretli iman ve İslâmın bürhanlarını göstermişler ki, nihayetsiz bir iz’an ve kuvvet-i iman verirler.)

6- Tasavvuf değil hakikattır; (yani tasavvuf kâinatı terk etmek hakikatını ders verirken Risale-i Nur terk etmek değil kâinata bakmakla Allahı hakikat noktasında tanıyor.)

7- Dava değil, dava içinde bürhandır. (Yani Kur’anın davası değil, Kur’anın dava ettiği hakikatlarının bürhanlarıdır.)

Sorunun ikinci kısmı ne tesiri var denilse altta beş tesirini gösteriyor.

1. Akıl ile beraber

2. Vehim ve

3. Hayal,

4. Hattâ nefs ve

5. Heva teslime mecbur olduğu gibi, şeytan dahi teslim-i silâha mecbur oldu.

Yedinci Risale olan Yedinci Mes’elenin Hâtimesidir Şu Hâtime “Dört Nükte”dir:

Birinci Nükte: Sekiz inayet-i İlahiye suretinde gelen işarat-ı gaybiyeye dair gelen veya gelmek ihtimali olan evham, Sekiz inayetten biri olan tevafukatın isbatı yapılarak izale ediliyor.

Üçüncü Nükte: Bu nüktede hususi inayetin umumi inayetten daha büyük, daha güzel, daha yüksek olmasının sırrı izah ediliyor.

Bu işarat-ı gaybiyedeki hususi ihsanılarını yedi inayet içinde düşünebiliriz.

Birinci İşaret ve Birinci Nüktesi’nde beyan edilen “tevafukat”tır ki hususi bir imdadıdır.

İkinci İşaret: Risale-i Nurun şahs-ı manevisinin teşekkülü bir inayettir ki hususi bir imdadıdır.

Üçüncü İşaret: Hakikatların en muannide dahi izah edilip isbat edilmesidir ki hususi bir imdadıdır.

Dördüncü İşaret: Temsilat yolu Risale-i Nurda görülmesi bir inayettir ki hususi bir imdadıdır. Bu inayetle risalelerde, bütün derin hakaik, temsilât vasıtasıyla, en âmi ve ümmi olanlara kadar ders veriliyor.

Beşinci İşaret: Risalelerin tenkid edilmemesi ve her taife derecesine göre istifade etmesi, sür’atle, sıkıntılı inkıbaz vakitlerinde yazılması dahi, bir eser-i inayet ve bir ikram-ı Rabbanîdir ki hususi bir imdadıdır.

Altıncı İşaret: Üstadın hayatına öyle bir cereyan verilmiş ki; Risale-i Nuru netice vermiştir. İşte bu bir inayettir ki hususi bir imdadıdır.

Yedinci İşaret: Hizmet zamanında görünen inayetlerdir ki hususi bir imdadıdır.

Sözler’in tebyizinde kıymetdar hizmeti sebkat eden muallim Ahmed Galib’in Sözler hakkında bir fıkrasıdır.

Merhum Binbaşı Âsım Bey’in Sözler hakkında bir fıkrasıdır.

Sekizinci Risale olan Sekizinci Mes’ele Şu Mes’ele altı sualin cevabı olup “Sekiz Nükte”dir.

Birinci Nükte: Ekser Sözler’de tevafukat-ı gaybiye vardır. Bundan anlaşılıyor ki; Kur’anın bir nevi tefsiri olan Sözler’deki hüner ve zarafet ve meziyet kimsenin değil;

Belki muntazam, güzel hakaik-i Kur’aniyenin mübarek kametlerine yakışacak mevzun, muntazam üslûb libasları, kimsenin ihtiyar ve şuuruyla biçilmez ve kesilmez;

Belki onların vücududur ki, öyle ister ve bir dest-i gaybîdir ki, o kamete göre keser, biçer, giydirir. Biz ise içinde bir tercüman, bir hizmetkârız.

Dördüncü Nükte: Beş altı suali tazammun eder.

Evvelâ: “Meydan-ı haşre, cem’ ve keyfiyet nasıl ve üryan mı olacak?

“Sema dalgaları karar kılmış bir denizdir.” Hadisinin işaretiyle

a. Gemimiz olan küre-i arz haşir meydanına maddi sakinlerini götürecektir.

b. Haşir meydanına küre-i arz sakinlerinin manevi mahsulât önceden gidecektir.

c. Cehennem-i suğra cehennem-i kübraya dâhil edilecektir.

Sâniyen: Meydan-ı haşir de keyfiyetimiz nasıl olacak?

Haşir meydanında bizim keyfiyetimiz ise amellerimizin keyfiyetine göre olacaktır.

Onuncu ve Yirmidokuzuncu Sözler başta olarak sair Sözler’de, gayet kat’î bir surette o haşrin meydanı ile beraber vücudu kat’î olarak isbat edilmiştir.

Ruhun baki olması, ruha münasib ceset verilmesi ve yapılan amellere göre ehl-i cennet ve cehennemin yaratılması Yirmidokuzuncu Sözde izah edilmiştir. Yirmisekizinci Sözle Yirmidokuzuncu Sözün birbiri ile olan münasebetini düşündüğümüzde Cennet ehlinin vaziyetinin Melekler gibi olacağı anlaşılıyor.

Sâlisen: Ve dostlarla görüşmek için ve Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ı şefaat için nasıl bulacağız? Hadsiz insanlarla birtek zât nasıl görüşecek?

Görüşmek ise, Onaltıncı Söz’de (Güneş temsiliyle) ve Otuzbir ve Otuziki’de (Ağaç ve Kumandan temsiliyle) kat’iyyen isbat edilmiştir ki; bir zât nuraniyet sırrıyla, bir dakikada binler yerde bulunup, milyonlar adamlarla görüşebilir.

Râbian: “Meydan-ı haşirde, beşeriyet üryan mı olacak?

Meydan-ı haşirde sun’î libaslardan üryan olarak, fakat fıtrî bir libas giydirmesi, ism-i Hakîm muktezasıdır.

Hâmisen: Ve bize kim yol gösterecek?” diyorsunuz.

Rehber ise, senin gibi Kur’anın nuru altına girenlere, Kur’andır. Kur’an dünyada kıblenameli bir pusula olduğu gibi Haşirde şefaatçi ve Cennette de rehber olacaktır.

Sâdisen: Ehl-i Cennet ve Cehennem’in libasları nasıl olacak?

Ehl-i Cennet ve Ehl-i Cehennem’in libasları ise, Yirmisekizinci Söz’de hurilerin yetmiş hulle giymesine dair beyan edilen düstur burada da caridir.

Beşinci Nükte: Zaman-ı fetrette, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın ecdadı bir din ile mütedeyyin mi idiler?

Elcevab: Hazret-i İbrahim Aleyhisselâm’ın, bilâhere gaflet ve manevî zulümat perdeleri altında kalan ve hususî bazı insanlarda cereyan eden bakiyye-i dini ile mütedeyyin olduğuna rivayat vardır. Ehl-i fetretin, ehl-i necat olduğuna dair iki verilmiştir. Biri teferruattaki hatiatlarından muahazeleri yoktur. Diğeri küfre de girseler yine ehl-i necattır.

Altıncı Nükte: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın ecdadlarından nebi gelmiş midir?

Elcevab: Ecdad-ı Nebi’den gelen nebilerin bazılarının ya hiç ümmeti olmamış veyahut mahdud birkaç adama münhasır kaldığı için iştihar bulmamışlar veyahut nebi ismi verilmemiş olması mümkün.

Yedinci Nükte: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın peder ve vâlideleri ve ceddi Abdülmuttalib’in imanları hakkında akva ve esahh olan haber hangisidir?

Elcevab: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın peder ve vâlideleri ehl-i necattır ve ehl-i Cennet’tir ve ehl-i imandır.

Eğer denilse: Neden bi’setine yetişemediler?

Elcevab: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın ferzendane hissini memnun etmek için, vâlideynini minnet altında bulundurmuyor.

Sekizinci Nükte: Amcası Ebu Talib’in imanı hakkında esahh nedir?

Elcevab: Ebu Talib, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın risaletini hicab ve asabiyet-i kavmîye yüzünden kabul etmediğinden Cehennem’e gitse de; şahsını, zâtını gayet ciddî sevdiği için Cenab-ı Hakk Cehennem içinde bir nevi hususî Cennet’i, ona mükâfaten halkedebilir.

 

Yirmidokuzuncu Mektub “Dokuz Kısım”dır. Birinci kısım “Dokuz Nükte”dir. Bu nüktelerle müfessirlerin dediği gibi Kur’anın bitmez ve tükenmez bir hazine olduğu göstermiştir.

Birinci Nükte: “Kur’an-ı Hakîm’in esrarı bilinmiyor, müfessirler hakikatını anlamamışlar.” diye beyan olunan fikrin iki yüzü var ve onu diyen, iki taifedir:

Birincisi: Ehl-i hak ve ehl-i tedkiktir. Derler ki: “Kur’an, bitmez ve tükenmez bir hazinedir, zaman geçtikçe, Kur’an-ı Hakîm’in daha ziyade hakaiki inkişaf eder. Her asır nusus ve muhkematını teslim ve kabul ile beraber, tetimmat kabîlinden hakaik-i hafiyesinden dahi hissesini alır; başkasının gizli kalmış hissesine ilişmez.

İkinci Taife: Ya akılsız bir dosttur veya şeytan akıllı bir düşmandır ki, hakaik-i imaniye ve Kur’aniyeye şübhe îras etmek için bu nevi sözleri işaa ediyorlar.

İkinci Nükte: Cenab-ı Hakk’ın Kur’anda çok şeylere kasem etmesinin sebebi Kasemat-ı Kur’aniyede her asır ve şahsa yani umuma hitab eden çok büyük nükteler ve çok sırlar var olmasıdır. Bu makamda Kasemat-ı Kur’aniyeden beş külli hüküm çıkartılmıştır.

Birincisi: Kur’an-ı Kerimdeki kasem ayetlerinde yemin silsilesi ile esaslara ve hakikatlara dikkat çekilirken uslübuyla da temsilleri hayale getirir.

İkincisi: Yemin edilen şeyin kudsiyetine ve ona kasem edilecek bir derece-i hürmette olduğunu ihtar eder.

Üçüncüsü: Kur’an, ayetlerinin yüksek mevkiine dikkat çektiği gibi cismani bir ayet olan mevcudatın üzerinde görünen azamet-i kudret ve kemal-i hikmete dikkat çeker.

Dördüncüsü: Tesadüfî zannolunan unsurların çok nazik hikmetleri ve ehemmiyetli vazifeleri gördüğüne dikkat çekiyor.

Beşincisi: Tin ve zeytine kasem arkasında bütün sanat ve nimetlere dikkat çeker. Eğer sanat cihetiyle bakarsak marifet mertebemiz arttığı gibi nimetiyet cihetiyle bakarsak ibadet ve şükürle kendimizi sevdirmemizin gerektiğine dikkat çekmiştir.

Üçüncü Nükte: Surelerin başlarındaki huruf-u mukattaa İlahî bir şifredir. Cenab-ı Hakk her asırdaki hâs abdine, onlarla bazı işaret-i gaybiye veriyor.

Tarikat Şeyleri huruf-u mukataa ile insanların manevi cihazlarını tahrik etmişlerdir. İşarat-ül İ’caz tefsirinde İ’caz-ı belâgat noktasında huruf-u mukataanın sırları izah edilmiştir.

Dördüncü Nükte: Kur’an-ı Hakîm’in hakikî tercümesi kabil olmadığını bu asırda Kur’an’ın hakiki bir tefsiri olan Yirmibeşinci Söz isbat etmiştir. Mes’ela manevî i’cazındaki ulviyet-i üslûb cihetinde Kur’an, i’cazını söyleyen Zâtın makamından aldığı için tercümeye gelmez. Kur’an-ı Mu’ciz-ül Beyanın manevi i’cazındaki ulviyet-i üslûb cihetinden mucizeliğine iki misal verilmiştir. İki misal arasındaki fark; Birinci misal de dünyevi efalini göstererek i’cazkârane bir cem’iyet içinde hallakıyetin hakikatını hayale tasvir ediyor, ikinci misal de mütekellim cihetiyle ulviyet-i üslubu uhrevi efalini nazara vererek gösteriyor.

Beşinci Nükte: Âyâtın hakikî tercümesi mümkün değildir! Çünkü âyetin her cümlesi için beş-altı satır tefsir yazmak lâzım gelir. Meselâ “Elhamdülillah” bir cümle-i Kur’aniyedir. Bunun ilm-i Nahiv ve Beyan kaidelerinin iktiza ettiği en kısa manası şudur: “Ne kadar hamd ve medh varsa, kimden gelse, kime karşı da olsa, ezelden ebede kadar hastır ve lâyıktır o Zât-ı Vâcib-ül Vücud’a ki, Allah denilir.” İşte, “Elhamdülillah” cümlesinin en kısa ve ülema-yı Arabiyece müttefek-un aleyh bir mana-yı zahirîsi şöyle olursa, başka bir lisana o i’caz ve kuvvetle nasıl tercüme edilebilir?

Altıncı Nükte: Âyetin her cümlesi için beş-altı satır tefsir yazmak lâzım geldiği gibi; herbir harf-i Kur’an dahi bir hakaik hazinesi hükmündedir. Bazan birtek harf, bir sahife kadar hakikatları ders verir. Meselâ  اِيَّاكَ نَعْبُدُ وَاِيَّاكَ نَسْتَعِينُ deki nun-u mütekellim-i maalgayr da mütekellim-i vahde sîgasından “Na’büdü” sîgasına intikalden kalbin, hayalin ve aklın aldığı dersler vardır. Şöyle ki; Kalb namazdaki cemaatin fazilet ve sırrını o nun içindeki üç cemaat ve üç dairenin işaret ettiği manadan anlıyor. Hayal ise namazdaki cemaatin fazilet ve sırrını o üç cemaatte ve dairede herkes benim gibi اِيَّاكَ نَعْبُدُ ile mukabele ediyor diye tahayyül ettiğinden cemaatle kılınan namazın hakikatını külli yaparak genişletmiştir. Akıl ise bütün mevcudatın kemal-i itaat ve intizam ile vazife suretinde yaptıkları ubudiyetlerini ve fakr u ihtiyacatlarına binaen gelen fevkalâde ianat-ı gaybiyeyi görür. Ve böylece  نَعْبُدُ ve نَسْتَعِينُ de, Mabud ve Müstean olan Hâlık’a giden yolu anlar. İşte Kur’anın değil âyetleri, kelimeleri, belki Nun-u Na’büdü gibi bazı harfleri dahi mühim hakikatların nurlu anahtarlarıdır.

Yedinci Nükte:   نَسْتَعِينُ ile iane taleb edilirken makam iktizasıyla “Ne istiyorsun?” diye vârid olan mukadder sual, Yedinci Nüktede اِهْدِنَا ile cevablandırılmıştır. Bu kelime beni mazi tarafına göçüp giden kafile-i beşer içinde gayet nuranî, parlak enbiya, sıddıkîn, şüheda, evliya, sâlihîn kafilelerine iltihak etmek için yol gösteriyor, belki iltihak ettiriyor. Hâlbuki bid’aları icad etmekle o kafile-i uzmadan inhiraf eden ülema-üs sû’ tabirine lâyık bazı bedbahtlar, Kur’anın türkçe okunmasına fetva vererek şeair-i İslâmiyenin bedihiyatını tebdile kabil görüyorlar.

Mektubat ( 396 )

Sekizinci Nükte: Şeair-i İslâmiyenin bedihiyatının tebdiline dair bir düstur beyan edilmiştir. Şöyle ki: “Şeair-i İslâmiye” umuma, umumiyet itibariyle taalluk ettiğinden hukukullah tabir edilen Allahın kulları üzerindeki hukukudur. Bu şeairin umuma taalluku cihetiyle umum onda hissedardır. Asr-ı Saadetten şimdiye kadar bütün eazım-ı İslâmın rızası olmazsa onlara ilişmek, umumun hukukuna tecavüzdür.

Mektubat ( 396 )

Dokuzuncu Nükte: Şeair-i İslâmiyeye dair bir düsturu beyan edilmiştir. Şöyle ki: Bir hükmün hikmeti ayrıdır, illeti ayrıdır. Hikmet ve maslahat ise o hükmün teşriine müreccih olmuş; fakat sebeb ve illet değil. Yüzbin maslahat gelse onu tağyir edemez. Çünki hakikî illet, emir ve nehy-i İlahîdir.

Mektubat ( 397 )

İkinci Risale olan İkinci Kısım Şeairin içinde en parlak ve muhteşemi olan Ramazan-ı Şerife dairdir. Birinci kısmın âhirinde şeair-i İslâmiyeye dair bir düstur-u hakikat bahsedildiğinden bu ikinci kısımda Ramazan-ı Şerifin pek çok hikmetlerinden dokuz hikmeti “Dokuz Nükte”de beyan edilmiştir.

Birinci Nükte: Cenab-ı Hakk’ın rububiyeti noktasında orucun çok hikmetlerinden bir hikmeti Cenab-ı Hakk’ın rububiyetine karşı her vakit nev’-i beşeri ubudiyet ile mukabele etmeye meleke kazandırmaktır.

İkinci Nükte: Ramazan-ı Mübareğin savmı, Cenab-ı Hakk’ın nimetlerinin şükrüne baktığı cihetle, çok hikmetlerinden bir hikmeti; nimeti doğrudan doğruya Allah’tan bilerek nimetin kıymetini takdir edip o nimete ihtiyacını hissettirerek şükr-ü maneviyi yerine getirtmektir.

Üçüncü Nükte: Oruç, hayat-ı içtimaiye-i insaniyeye baktığı cihetle çok hikmetlerinden bir hikmeti; Cenab-ı Hakk, nev’-i beşerin hayat-ı içtimaiyesindeki tasarrufatında rububiyetini, nev’-i beşeri maişet cihetinde muhtelif bir surette halkederek göstermiştir. Bu Rububiyete karşı ubudiyet ile mukabele tarzı ise fukaraların yardımına zekât ile koşmaktır. Ramazan-ı Şerifteki oruç, herkese açlık ve fakirliğin ne kadar elîm ve fukaraların da şefkate ne kadar muhtaç olduğunu idrak ettirir.

Dördüncü Nükte: Ramazan-ı Şerifteki oruç, nefsin terbiyesine baktığı cihetindeki çok hikmetlerinden bir hikmeti; nefsin mevhum rububiyetini kırmaktır. Mevhum rububiyeti kırılan nefis ubudiyeti takınır, hakikî vazifesi olan şükre girer.

Beşinci Nükte: Ramazan-ı Şerifin orucu, nefsin tehzib-i ahlâkına ve serkeşane muamelelerinden vazgeçmesi cihetine baktığı noktasındaki çok hikmetlerinden birisi şudur ki: Ramazan-ı Şerifin orucu, İnsana aczini, fakrını, zeval ve fenaya maruz olduğunu hatırlatarak kendini kemal-i şefkatle terbiye eden Hâlıkına ne derece muhtaç olduğunu derk ettirerek ubudiyet tavrını takındırır. Netice-i hayatını ve hayat-ı uhreviyesini düşündürerek ahlâk-ı seyyieden kurtarır.

Altıncı Nükte: Ramazan-ı Şerifin sıyamı, Kur’an-ı Hakîm’in nüzulüne baktığı cihetle ve Ramazan-ı Şerif, Kur’an-ı Hakîm’in en mühim zaman-ı nüzulü olduğu cihetindeki çok hikmetlerinden birisi şudur ki: Kur’anın nazil olma şartlarını sağlamamız için en mühim bir vakittir. Eğer nefsin hacat-ı süfliyesinden ve malayaniyat hâlattan tecerrüd edip ve ekl ü şürbün terkiyle melekiyet vaziyetine benzeyip ve Kur’anı yeni nâzil oluyor gibi okuyup ve dinlersek Kur’an bizim semamıza da nüzul edebilir.

Yedinci Nükte: Ramazanın sıyamı, dünyada âhiret için ziraat ve ticaret etmeğe gelen nev’-i insanın kazancına baktığı cihetteki çok hikmetlerinden bir hikmeti şudur ki: Ramazan-ı Şerifte sevab-ı a’mal, bire bindir. Ve birtek Ramazan, seksen sene bir ömür semeratını bütün cihazat-ı insaniyeyi muharremattan, malayaniyattan çekmekle ve her birisine mahsus ubudiyete sevketmekle kazandırabilir.

Sekizinci Nükte: Ramazan-ı Şerif, insanın hayat-ı şahsiyesine baktığı cihetindeki çok hikmetlerinden bir hikmeti şudur ki: İnsana en mühim bir ilâç nev’inden maddî ve manevî bir perhiz olduğu gibi beşerin musibetini ikileştiren sabırsızlığın ve tahammülsüzlüğün bir ilâcıdır. Hem Ramazan-ı Şerifteki oruçla insanın kalb ve ruh, akıl, sır gibi letaifi anlarlar ki; sırf nefsin ihtiyaçlarını karşılamak için yaratılmamışlar. Belki nefsin süflî eğlencelerine bedel, melekî ve ruhanî eğlencelerle mü’minler, derecatına göre ayrı ayrı nurlara, feyizlere, manevî sürurlara mazhar oluyorlar.

Dokuzuncu Nükte: Ramazan-ı Şerifin orucu, doğrudan doğruya nefsin mevhum rububiyetini kırmak ve aczini göstermekle ubudiyetini bildirmek cihetindeki hikmetlerinden bir hikmeti şudur ki: nefsin mevhum rububiyetini kırmanın en kısa yolu Ramazan-ı Şerifteki oruçla nefsi aç bırakmaktır. Zira Ramazan-ı Şerifteki oruç doğrudan doğruya nefsin firavunluk cephesine darbe vurur, kırar. Aczini, za’fını, fakrını gösterir. Abd olduğunu bildirir.

Üçüncü Risale olan Üçüncü Kısım Kur’an-ı Mu’ciz-ül Beyan’ın ikiyüz aksam-ı i’caziyesinden nakşî bir kısmını gösterecek bir tarzda, Kur’an-ı Azîmüşşan’ı, Hâfız Osman hattıyla yazılmasına dairdir. Şu üçüncü kısım “Dokuz Mes’ele”dir.

Birinci Mes’ele: Kur’an-ı Azîmüşşan’ın tabakat-ı insaniyede kırk tabakaya karşı ayrı ayrı gösterdiği hisse-i i’caziyesinden kulaklı ve gözlü tabakanın fehmettiği vech-i i’caz izah edilmiştir. Diğer sekiz tabaka Ondokuzuncu Mektub’un Onsekizinci İşaretinde izah edilmiştir. Ve sair otuz tabaka-i âheri, ehl-i velayetin muhtelif meşrebler ashabı ve ulûm-u mütenevvianın ayrı ayrı ashabları herbiri, ayrı ayrı bir tarzda bir vech-i i’cazını görmüşler.

(Bu üçüncü kısmın mütebâki mes’eleleri ile Dördüncü Kısım tevafukata dair olduğu için; tevafukata dair olan fihriste ile iktifa edilerek, burada yazılmamışlardır. Yalnız Dördüncü Kısma ait bir ihtar ile Üçüncü Nükte yazılmıştır.)

(Kur’anda ayetlerin birbirine bakması işarettir ki; Kur’anın lafızlarında tevafukat cihetinde böyle i’caz varsa ayetlerin birbirine bakan manalarındaki i’caz daha kuvvetlidir. Kuvvetine binaen bu ayetler bir araya getirilmekle bir vird yapılabilir.)

Üçüncü Nükte: “Dört Nükte”dir.

İHTAR: Lafz-ı Resuldeki nükte-i azîmenin yüzaltmış âyeti ile Kur’an kelimesindeki nükte-i azîmenin altmışdokuz âyâtının hizb-i Kur’anî olarak okunmasına dairdir.

Birinci Nükte: Lafzullah, mecmu’-u Kur’anda ikibin sekizyüz altı defa zikredilmiştir. Bismillah’takilerle beraber Lafz-ı Rahman, yüz ellidokuz defa; Lafz-ı Rahîm, ikiyüz yirmi; Lafz-ı Gafur, altmışbir; Lafz-ı Rab, sekizyüz kırkaltı; Lafz-ı Hakîm, seksenaltı; Lafz-ı Alîm, yüzyirmialtı; Lafz-ı Kadîr, otuzbir; Lâ İlahe İllâ Hu’daki Hu, yirmialtı defa zikredilmiştir. Lafzullah adedinde çok esrar ve nüktelere dairdir.

İkinci Nükte: Lafzullahın Sureler itibariyle tevafukatına dairdir. Onun dahi çok nükteleri var. Bir intizam, bir kasd ve bir iradeyi gösterir bir tarzda tevafukatı vardır.

Lafzullah’ın Üçüncü Nüktesi: Lafzullahın Sahifelerdeki tevafukatıdır.

Dördüncü Nükte: Lafzullahın Sahife-i vâhiddeki tevafukatıdır.

Beşinci Risale olan Beşinci Kısım Allahu Nur-us Semavati Vel Arz âyet-i pür-envârının çok envâr-ı esrarından bir nurunu, Üveys-i Karanî’nin münacat-ı meşhuresi nev’inden, bütün mevcudat-ı zevilhayatın, kendilerine bakan âlemlerdeki zulümattan kurtulmak için Cenab-ı Hakk’ın binbir esmasından o âleme bakan esmasıyla münacatı ettiklerini göstermektedir.

(Allah ism-i cami olduğu için karanlıktan aydınlığa çıkmak için bütün esmayı tek tek düşünebiliriz. Veysel Karani’nin münacatını nur ayeti için düşündüğümüzde bizi abdiyet karanlığından Rab ismi ile aydınlığa çıkarıyor. Veya mahlukiyet karanlıklı bir vaziyetken herşeyi halk eden bir Halîkın mahlûku olmak aydınlıklı bir vaziyet oluyor. Veya rızka muhtaç olmak karanlıklı bir vaziyetken merzuk bir Rezzakımızın olması aydınlık bir vaziyet oluyor.)

Ezcümle:

1. Hayvanat âlemi, hadsiz ihtiyacat ve şiddetli açlık, za’f ve acz içinde hayvanat karanlıklı bir vaziyette iken birden Rahman ismi, Rezzak burcunda bir şems-i tâban gibi tulû’ etti;

2. Sonra o âlem-i hayvanat içinde za’f ve acz ve ihtiyaç içinde çırpınan etfal ve yavrular karanlıklı bir vaziyette iken birden Rahîm ismi şefkat burcunda tulû’ etti.

3. Sonra âlem-i insanîyet içinde yedi sınıf karanlıklı, zulümatlı, dehşetli vaziyet içinde bulunan insana birden altı esma altı burç ta tulû’ etti.

4. Sonra âlem-i Arz, sür’atli harekâtı ve dağılmaya müstaid hali ile karanlıklı bir vaziyette iken birden Hâlık-ı Arz ve Semavat’ın Kadîr, Alîm, Rab, Allah ve Rabb-üs Semavati Vel-Arz ve Müsahhir-üş Şemsi Vel-Kamer isimleri; rahmet, azamet, rububiyet burcunda tulû’ ettiler.

5. Sonra semavat âleminde yıldızların geniş hâlî, boş vaziyeti ve sür’atli bir surette birbiri içinde harekâtı dehşetli, hayretli zulümatlı bir vaziyet iken birden semavat ve arzın Rabbi ismi ile semavatı melaikelerle, ruhanîlerle doldurdu, şenlendirdi. Semavatı harekatı ile zinetlendirip teshir ederek Sultan-ı Zülcelal haşmetini ve şaşaa-i rububiyetini gösterdi gibi gördüm. “Elhamdülillahi alâ nur-il iman ve-l Kur’an” dedim.

Altıncı Risale olan Altıncı Kısım Kur’an-ı Hakîm’in tilmizlerini ve hâdimlerini ikaz etmek ve aldanmamak için ins ü cinn şeytanlarının desiselerinin ve hücum yollarının altısı yazılmıştır.

Birinci Desise: Şeytan-ı ins, şeytan-ı cinnîden aldığı derse binaen; hizb-ül Kur’anın fedakâr hâdimlerini hubb-u câh vasıtasıyla aldatmak ve o kudsî hizmetten ve o manevî ulvî cihaddan vazgeçirmek istiyorlar. Bu makamda evvela hubb-u câh tarif ediliyor. Sonra ehl-i dünyanın hucüm yolları nazara veriliyor. Sonra hubb-u câhtan kurtulmak için hakikî câh olan rıza-yı İlahî ve iltifat-ı Rahmanî ve kabul-ü Rabbanînin yolu gösteriliyor. Sonra hubb-u câh hissi eğer susturulmazsa ve izale edilmezse, ihlası ve rıza-yı İlahîyi esas tutmak ve hubb-u câhı hedef ittihaz etmemek şartıyla; ehl-i dünyanın nazarında makam sahibi olmak yerine âlem-i İslâmın nazarında bir nevi meşru makam-ı manevî elde etmenin yolu gösteriliyor. O meşru makam-ı manevî öyle muhteşem bir makam ki eğer elde etse, o hubb-u câh damarını kemaliyle tatmin eder.

İkinci Desise: İnsanda en mühim ve esaslı bir his, hiss-i havftır. Bu makamda önce dessas zalimlerin, korku damarından nasıl istifade ettiği dam başındaki adam temsili ile nazara veriliyor. Sonra kayığa binme hadisesi ile ihtiyatkârane meşru havfın ölçüsü nazara veriliyor. Sonra hizb-ül Kur’an’a, Kur’an kal’asının etrafını çeviren muhkem surlara girmekle kudsî cihad-ı manevîden vazgeçirmek için yapılan hücumlardan kurtulunacağını Üstadımız kendi hayatından gösterdiği misaller ile isbat ediyor. 31 Mart hadisesi, İngiliz Devleti’nin İstanbul’u istilâ ettiği hengâmı ve askerlikte siperinde sebat edenlerin vaziyetini misal veriyor.

Üçüncü Desise-i Şeytaniye: Tama’ yüzünden çoklarını avlıyorlar. Kur’an-ı Hakîm’in âyât u beyyinatından istifade ile meşru rızk, iktidar ve ihtiyarın derecesine göre değil; belki acz ve iftikarın nisbetinde geldiğine nebatat, hayvanat ve insanlık âleminden deliller getiriliyor. Hususan insanlık âleminde ise Yahudi milleti, edibler ve ülemanın hırs yüzünden düştükleri fakr-ı hali gösteriliyor. Ehl-i dünyanın dalkavukları ve ehl-i dalaletin münafıkları tarafından tama’ yüzünden yakalanmamak için çare-i necat; Cenab-ı Hak’ın Rahmet ve Kerem’ine dayanmak, hayat-ı dünyeviyeyi hayat-ı ebediyeye tercih etmemek, kanaat ve iktisad etmektir.

Dördüncü Desise-i Şeytaniye: Şeytanın telkini ile ve ehl-i dalaletin ilkaatıyla, bazı mülhidler, kudsî İslâmiyet milliyeti yerine unsuriyet ve menfî milliyet fikrini tahrik ediyorlar. Bu makamda önce Din-i İslamiyet milliyetinin fevaidi sonra menfi milliyetin yirmi ile kırk yaşı ortasındaki gafil ve heveskâr gençlere verdiği terbiye gösteriliyor. Daha sonra Türk Milleti altı kısma taksim edilerek her biri için İslamiyet milliyetinin fevaidi ile menfi milliyetin zararları gösteriliyor. Netice olarak “Elhükmü lil’ekser” sırrınca, eksere zarar dokunduran düşmandır; dost değildir!

1. Birinci kısmı, ehl-i salahat ve takvadır.

2. İkinci kısmı, musibetzede ve hastalar taifesidir.

3. Üçüncü kısmı, ihtiyarlar sınıfıdır.

4. Dördüncü kısmı, çocuklar taifesidir.

5. Beşinci kısmı, fakirler ve zaîfler taifesidir.

6. Altıncı kısmı, gençlerdir.

Beşinci Desise-i Şeytaniye: Ehl-i dalaletin tarafgirleri, kardeşlerimi enaniyet damarından istifade edip, enaniyetini okşamakla, çok fena şeyleri yaptırarak benden çekmek istiyorlar. Hem enaniyetin işimizde en tehlikeli ciheti, enaniyet-i ilmiyeden gelen kıskançlıktır.

Altıncı Desise-i Şeytaniye: Şeytan-ı ins ve cinnî hizmet-i Kur’aniyeye fütur vermek için, talebelerin tenbelliklerinden ve tenperverliklerinden ve vazifedarlıklarından istifade ederler.

Kudsî Bir Tarihçe Kur’an-ı Hakîm’in mühim altı sırr-ı i’cazîsinin zuhur ettiği 1351 senesine Kur’an kelimesi, ebced hesabıyla işaret ediyor. Risale-i Nur eczalarındaki Lafz-ı Kur’an tevafukatı, Kur’andaki Lafz-ı Celal tevafukatı, Kur’anın yeni bir tarzda yazılması, hatt-ı Kur’anîyi muhafazaya çalışılması, Yirmidokuzuncu mektubtaki mes’elelerle Kur’anın mühim ezvak-ı i’caziyesinin görülmesi ve Kur’an ile çok münasebetdar hâdisat 1351 senede tezahür ediyor.

Altıncı Risale olan Altıncı Kısmın Zeyli Üstadımız ehl-i dalaletin Nur talebelerine yaptıkları altı hücumla beraber o dönemdeki istibdadı göstermek için bu altı suale makam münasebeti ile yer vermiştir. Ayrıca yedinci risalede ehl-i dalaletin farklı bir cebhede (yani ehl-i dalaletin kendi yanlış anlayışlarını meşrulaştırmak için yaptıkları usuller gösterilmiştir.) ulema-i sû’un eli ile hücumları izah edilmiştir.

Es’ile-i Sitte

Birincisi: Amirlerinin keyfi emirlerini yerine getirmek için ben emir kuluyum demekle, hususî ibadata tecavüz edilir mi?

İkincisi: Laiklik adı altında, laikliğe yanlış mana vermekle dine ve ehl-i dine hücum edilir mi? Hâlbuki lâdinî” ne dine ne dinsizliğe ilişmemek iken; dinsizliği mutaassıbane kendine bir din ittihaz etmekle, dine ve ehl-i dine laiklik adı altında tecavüz etmişler.

Üçüncüsü: Mezheb-i Hanefî’nin ulviyetine ve safiyetine münasib hususi fetvalarını umumi göstermekle, Şafiiyy-ül Mezheb adamlara, Mezheb-i Hanefîye tabi ol denilir mi? Dördüncüsü: Türkçülük namıyla, tahrifdarane ve bid’akârane fetvalarla “Türkçe kamet et!” denilir mi?

Beşincisi: Hükûmet raiyet olarak kabul etmediği insanlara kanun namına ceza veremezken bir suça iki farklı ceza verebilir mi?

Altıncısı: Dünya perestlik namına âhiretine ciddi çalışanları dünyaya çalışmamakla ittiham edilir mi?

Bu suallerin işaret ettiği zulümleri yapmakla perde altında tecavüz etmişler.

Yedinci Kısım İşarat-ı Seb’a Üç sualin cevabı olarak “Yedi İşaret”tir.

(Bu Yedinci kısımda ehl-i dalaletin kendi yanlış anlayışlarını meşrulaştırmak için yaptıkları usuller gösterilmiştir.)

Birinci âyet ile Birinci sual tefsir edilmiştir. Birinci sual dinde reform olamaz mı? Birinci sualin cevabı ilk dört işarette verilmiştir.

İkinci sualde ise “Allah nurunu nasıl tamamlayacaktır” sorusu sorulmuştur. Cevab olarak beşinci ve altıncı işaretlerde âhir zamanın eşhas-ı mühimmesinden mehdinin hizmet tarzı nazara verilmiştir.

İkinci âyet ile İkinci ve Üçüncü sual tefsir edilmiştir. Üçüncü sualde ise yedinci işarette mehdiyi diğer dine hizmet edenlerden ayıran esaslar üzerinde durulmuştur.

Birinci İşaret:

Birinci Sual: “Londra’da ihtida edenler ve ecnebilerden imana gelenler; memleketlerinde ezan ve kamet gibi çok şeyleri kendi lisanlarına tercüme ediyorlar, yapıyorlar. Âlem-i İslâm onlara karşı sükût ediyor, itiraz etmiyor. Demek bir cevaz-ı şer’î var ki, sükût ediliyor?”

Elcevab: Ecnebi diyarına, lisan-ı şeriatta “Dâr-ı Harb” denilir. Dâr-ı Harbde çok şeylere cevaz olabilir ki, “Diyar-ı İslâm”da mesağ olamaz. Hem de ehvenüşşer ihtiyar edilerek kudsî maânî, mukaddes elfaza muvakkaten kudsi lafızlara tercih edilmiş.

İkinci Sual: İmam-ı A’zam, sair imamlara muhalif olarak demiş ki: “İhtiyaç olsa, diyar-ı baîdede, Arabî hiç bilmeyenlere, ihtiyaç derecesine göre; Fatiha yerine Farisî tercümesi cevazı var.” Öyle ise, biz de muhtacız, Türkçe okuyabiliriz?

Elcevab: İmam-ı A’zam’ın fetvası, beş cihette hususîdir. Diyar-ı aherde, hakiki ihtiyaca binaen, farisi lisanıyla Fatihaya mahsus olarak kuvvet-i imandan gelen bir hamiyet-i İslâmiye ile, maânî-i mukaddesenin, avamın tefehhümüne medar olmak için cevaz göstermiştir. Fakat mu’zam-ı Ümmet, cadde-i kübrada gidebilir.

İkinci İşaret:

Birinci Sual: Hristiyan dininde Katolik Mezhebini beğenmeyen başta ihtilalciler, inkılabcılar ve feylesoflar olarak, katolik Mezhebini kısmen tahrib edip, Protestanlığı ilân ettiler. Bidayette inkılabcılara mürted denildi, sonra Hristiyan olarak yine kabul edildi. Öyle ise, İslâmiyette de böyle dinî bir inkılab olabilir?”

Elcevab: Din-i İsevî’de yalnız esasat-ı diniye Hazret-i İsa Aleyhisselâm’dan alındığından teferruat mes’eleleri tebdil edilse yine Hazret-i İsa Aleyhisselâm’ın esas dini bâki kalabilir. Hâlbuki Din-i İslâm’ın esasatını, teferruatını ve sair ahkâmını, hattâ en cüz’î âdâbını dahi bizzât Fahr-i Âlem Aleyhissalâtü Vesselâm ders veriyor. Demek füruat-ı İslâmiye, esas-ı dinle imtizaç ve iltiham etmiş; kabil-i tefrik değildir. Onları tebdil etmek, doğrudan doğruya sahib-i şeriatı inkâr ve tekzib etmek çıkar. Mezahibin ihtilafı ise: Sahib-i şeriatın gösterdiği nazarî düsturların tarz-ı tefehhümünden ileri gelmiştir.

İkinci Sual: “Âlem-i insaniyetin müteselsil hâdisatına sebeb olan Fransız İhtilal-i Kebirinde, papazlara ve rüesa-yı ruhaniyeye ve onların mezheb-i hâssı olan Katolik Mezhebine hücum edildi ve tahrib edildi. Sonra çokları tarafından tasvib edildi. Firenkler dahi, ondan sonra daha ziyade terakki ettiler?”

Elcevab: : Din-i İsevî ile Din-i İslâm’ın kıyası yapılmasıyla mes’ele zahir olur. Çünki Fransızlarda, havas ve hükûmet adamları elinde çok zaman Din-i Hristiyanî, bahusus Katolik Mezhebi; bir vasıta-i tahakküm ve istibdad olmuştu. Havas, o vasıta ile nüfuzlarını avam üzerinde idame ediyorlardı. (Hâlbuki İslâmiyet, havastan ziyade avamın tahassüngâhı olmuştur. Vücub-u zekat ve hurmet-i riba ile; havassı, avamın üstünde müstebid yapmak değil, bir cihette hâdim yapıyor.)

Hristiyanlık ta havas zalimleri “serseri” tabir ettikleri avam tabakasında intibaha gelen hamiyetperverlerine ve hürriyetperverlerin mütefekkir kısımlarına dörtyüz seneye yakın dinsizlik namına değil, belki Hristiyanlığın diğer bir mezhebi namına hücum etmiştir. (Hâlbuki İslâmiyette İslâmlar içinde bir-iki vukuattan başka dâhilî muharebe-i diniye olmadığı gibi İslama yapılan hücumlar dinsizlik namına olmuştur.)

Hem Kur’an-ı Hakîm lisanıyla İslamiyet ehl-i ilim ve ashab-ı akla din namına makam veriyor, ehemmiyet veriyor. Katolik Mezhebi gibi aklı azletmiyor, ehl-i tefekkürü susturmuyor, körükörüne taklid istemiyor.

Tahrif edilen Hristiyan dininin esasıyla İslâmiyetin esası üç mühim noktadan ayrılmıştır.

Birinci fark: İslâmiyet, tevhid-i hakikî dinidir ki; vasıtaları, esbabları iskat ediyor. Enaniyeti kırıyor, ubudiyet-i hâlisa tesis ediyor. Hristiyanlık dini ise; “Velediyet Akidesi”ni kabul ettiği için vesait ve esbaba tesir-i hakikî verir. Din namına enaniyeti kırmaz.

İkinci fark: Hristiyandan çıkan feylesoflar, dinlerine karşı lâkayd veya muarız vaziyeti alması ve İslâmdan çıkan hükemaların kısm-ı a’zamı, hikmetlerini esasat-ı İslâmiyeye bina etmesidir.

Üçüncü fark: Hem ekseriyetle zindanlara ve musibetlere düşen âmi Hristiyanlar, dinden meded beklemiyorlar. Eskiden çoğu dinsiz oluyordular. İslâmiyette ise, ekseriyet-i mutlaka ile hapse ve musibete düşenler, dinden meded beklerler ve dindar oluyorlar.

Üçüncü İşaret:

Birinci Sual: “Bu taassub-u dinî, bizi geri bıraktı.

Elcevab: Dinin bizi geri bırakmadığına tarih-i âlem şehadet eder.

İkinci Sual: Bu asırda yaşamak, taassubu bırakmakla olur.

Elcevab: Bir müslüman dini taassubu bıraksa anarşist olur.

Üçüncü Sual: Avrupa, taassubu bıraktıktan sonra terakki etti?”

Elcevab: Bilakis Avrupa, dininde mutaassıbdır. Hem dinden çıksa dahi yine hayat-ı içtimaiyeye nâfi’ bir vaziyette kalabilir. Böylece terakki ve ticaretin esası olan emniyet ve asayişi devam ettire bilir.

Hem Allah demek bizi geri bırakmadığı gibi ileri gitmemize de sebeb olmuştur.

Dördüncü İşaret: Tahribatçı ehl-i bid’a iki kısımdır.

Bir kısım dini milliyetle takviye etmek için, dine taraftar vaziyeti gösteriyor. İkinci kısım; unsuriyet fikrine kuvvet vermek için, İslâmiyet dininde bid’aları icad ediyorlar.

Türk unsurunda dini esas alan ve türkçülüğü esas alan iki grub birbirine hiç bir zaman imtizaç edemeyecek derecede ayrılacak.

İkinci Sual, iki işarettir: “Allah nurunu nasıl tamamlayacaktır” sorusuna cevab olarak beşinci ve altıncı işaretlerde âhir zamanın eşhas-ı mühimmesinden mehdinin hizmet tarzı nazara verilerek nurun nasıl tamamlanacağına işaret edilmiştir.

Birinci İşaret ki: “Beşinci İşaret”tir.

Sual: Âhirzamanda Hazret-i Mehdi geleceğine ve fesada girmiş âlemi ıslah edeceğine dair müteaddid rivayat-ı sahiha var. Halbuki şu zaman, cemaat zamanıdır; şahıs zamanı değil! Bu Mehdi mes’elesinin sırrını anlamak istiyoruz?

Elcevab: (Cevab da dört kısım vardır.)

Birincisi: Küfür ve dalaletin savleti vaktinde ab-ı hayat hükmünde iman ve hidayet nurlarını göndermesi kemal-i rahmetinin iktizasıdır.

İkincisi: Âhirzamanın en büyük fesadı zamanında Rahmet-i İlahiyyenin en büyük bir zât-ı nuranîyi göndermesi kemal-i rahmetinin iktizasıdır.

Üçüncüsü: Rahmetinin iktizasını yerine getirecek Zâtın muktedir olduğuna üç delil gösterilmiştir.

Dördüncüsü: Rahmet-i İlahiyye ümmet-i Muhammedinin ettiği dualar neticesiz bırakmayacaktır. Daire-i esbab ve hikmet-i Rabbaniye noktasında Âl-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm’ın ve Hazret-i Mehdi’nin ordusunu bir hâdisat-ı azîme ile uyandıracak ve mukaddes kuvvetini tehyic edecek ve fesada girmiş âlemi ıslah edecektir. Hadisatın iki veçhi var. Biri müsbet diğeri menfidir. Müsbet kısmı uhuvvet düsturlarını ve hakaik-ı imaniyeyi ders veren mehdiyet hizmetinin âlemi islamın hamiyetlerini feverana getiriyor olmasıdır. Menfi kısmı ise ehl-i dalaletin hücumu ile ümmet-i Muhammedinin uyanmasıdır.

İkinci İşaret, yani Altıncı İşaret: Hazret-i Mehdi’nin cem’iyeti ile Hazret-i İsa Aleyhisselâm’ın İsevî cemaatinin icraatları gösterilmiştir.

Âlem-i islam içindeki icraatlar; Hazret-i Mehdi’nin cem’iyet-i nuraniyesi, Süfyan komitesinin tahribatçı rejim-i bid’akâranesini tamir edecek, Sünnet-i Seniyeyi ihya edecek…

Âlem-i insaniyet içindeki icraatlar; “Müslüman İsevîleri” ünvanına lâyık bir cem’iyet, İslâmiyetin hakikatıyla Hazret-i İsa Aleyhisselâm’ın riyaseti altında Deccal komitesinin inkâr-ı uluhiyet fikrini, yok edecek. Beşeri, inkâr-ı ulûhiyetten kurtaracak.

Yedinci İşaret yani Üçüncü Sual: Mehdiyi diğer dine hizmet edenlerden ayıran esaslar üstünde durulmuştur.

Mütefekkirîn kısmı, felsefe-i beşeriyenin ve hikmet-i Avrupaiyenin düsturlarını kısmen kabul edip, fünun-u müsbete suretinde İslâmiyetin hakikîkatını göstermek istemişlerdir. Halbuki Hazreti Mehdi, bu tarzda galebe az olduğundan ve İslâmiyetin kıymetini bir derece tenzil etmek olduğundan, o mesleği terkederek doğrudan doğruya Kur’andan ders alarak küfrün ve süfyaniyetin bel kemiğini kırmıştır.

Sekizinci Kısım olan Rumuzat-ı Semaniye “Sekiz Remiz”dir, yani sekiz küçük risaledir. Şu remizlerin esası, İlm-i Cifr’in mühim bir düsturu ve ulûm-u hafiyenin mühim bir anahtarı ve bir kısım esrar-ı gaybiye-i Kur’aniyenin mühim bir miftahı olan tevafuktur. İleride müstakillen neşredileceğinden buraya dercedilmedi.

Dokuzuncu Kısım Telvihat-ı Tis’a Şu kısım, turuk-u velayet hakkında olup “Dokuz Telvih”tir. Dokuzuncu Kısmın önceki kısımlarla münasebeti Altıncı kısımda ehl-i dalaletin hücum yolları ve bunlara karşı mukabele tarzı anlatılmıştı. Yedinci kısımda birinci sualde ehl-i dalaletin dinde reform olamaz mı? Sorusuna kat’i cevab verilmiştir. İkinci sualde âhir zamanın eşhas-ı mühimmesinden mehdinin hizmet tarzı nazara verilmiştir. Üçüncü sualde ise mehdiyi diğer dine hizmet edenlerden ayıran esaslar üstünde durulmuştur. Sekizinci kısımda mehdinin Kur’anın harf ve harekelerine varıncaya kadar inceden inceye tedkiki ve süfyaniyetin teşhis edilmesi üzerinde durulmuştur. Bu dokuzuncu kısımda da Sünnet-i Peygamberî dairesinde bütün oniki büyük tarîkatın hülâsası olan ve tarîklerin en büyük dairesi bulunan mehdiyetin velayeti üzerine durulmuştur…

 

Birinci Telvih: Tasavvuf”, “velayet”, “seyr ü sülûk” ve “tarîkat’ın” gaye-i maksadı, marifet ve inkişaf-ı hakaik-i imaniye olarak, Mi’rac-ı Ahmedî’nin (A.S.M.) gölgesinde ve sayesi altında bir seyr ü sülûk-u ruhanî neticesinde, zevkî, halî ve bir derece şuhudî hakaik-i imaniye ve Kur’aniyeye mazhariyet; “tarîkat”, “tasavvuf” namıyla ulvî bir sırr-ı insanî ve bir kemal-i beşerîdir.  Kalb ayağıyla gitmek kalb bir kumandan gibi, letaif askerleriyle herbir esmanın dairesini aklıyla anlayıp o esmanın iktiza ettiği hali bütün letaifiyle takınmak demektir. Bu yüzden Cenab-ı Hakk’ın hikmeti kalbi işletmeyi iktiza ediyor.

İkinci Telvih: Bu seyr ü sülûk-u kalbînin ve hareket-i ruhaniyenin miftahları ve vesileleri, zikr-i İlahî ve tefekkürdür. Cenab-ı Hakk’ın herşey üzerinde sikkelerini turralarını ve hatemlerini görmek külli zikirdir. Bu zikir ve fikrin üç kısım mehasini gösterilmiştir.

Üçüncü Telvih: Velayet, hem bir hüccet-i risalet hemde İslâmiyetin bir sırr-ı kemalidir; tarîkat, ise hem bir bürhan-ı şeriat hemde insaniyetin İslâmiyet sırrıyla bir maden-i terakkiyatı ve bir menba-ı tefeyyüzatıdır. Bu telvihte üç cihet vardır. Biri tarikatı inkâr eden fırak-ı dâlle diğeri Ehl-i Sünnet içinde tarikatın hasenatını görmeyip su-i istimalatını görüp kapamak istiyenlerdir. Üçüncü cihette ise tarikatın beş fevaidi gösterilmiştir.

Dördüncü Telvih: İman yolu kolay, kısa, kıymetdar ve geniş olmasına rağmen üç vartadan dolayı müşkilâtlıdır.

Boğulmayı netice veren Birinci varta: Bir hakikatı anlayıp o hakikatın diğer hakikatlarla münasebetini kurmazsa diğer hakikatları da bilemezse haddinden aşıp davaya saparsa o hakikat içinde boğulur.

Zararı netice veren İkinci varta: Mazhariyet-i esmadan ibaret olan meratib-i velayette bir makamın cilvesine mazhar olup kendini o makamın en üst derecesinde görüp o makamın hakiki sahipleri ile kendini kıyas ederek onlar hakkında su-i zan etmekle zarar eder.

Tehlikeli bir hatayı netice veren Üçüncü varta: kalbine ilhamî bir tarzda gelen cüz’î manaları “Kelâmullah” tahayyül edip, âyet tabir etmeleridir. Ve onunla, vahyin mertebe-i ulya-yı akdesine bir hürmetsizlik gelir.

Beşinci Telvih: Tarîkatın gayet mühim bir meşrebi olan “Vahdet-ül Vücud” meşrebi Vâcib-ül Vücud’un vücuduna hasr-ı nazar edip, sair mevcudatı, o vücud-u Vâcib’e nisbeten o kadar zaîf ve gölge görür ki, vücud ismine lâyık olmadığını hükmedip, hayal ve ademe atar âdeta Vâcib-ül Vücud’un hesabına kâinatı inkâr eder. Bu meşrebin üç tehlikesi var.

Birinci Tehlike: İmanın erkânından birinde ileri gitmekle beraber diğer erkânda geri kalmak

İkinci Tehlike: Kalbî ve halî ve zevkî olan bu meşrebi, aklî ve kavlî ve ilmî suretine çevirmektir.

Üçüncü Tehlike: Şu meşrebi, esbab içinde boğulanların ve dünyaya âşık olanların ve felsefe-i maddiye ile tabiata saplananların nazarına ilmî bir surette telkin etmek, tabiat ve maddede onları boğdurmaktır ve hakikat-ı İslâmiyeden uzaklaştırmaktır.

Altıncı Telvih: “Üç Nokta”dır.

Birinci Nokta: Velayet yolları içinde en güzeli, en müstakimi, en parlağı, en zengini; Sünnet-i Seniyeye ittiba’dır.

İkinci Nokta: Velayet yollarının ve tarîkat şubelerinin en mühim esası, ihlas ve en keskin kuvveti, muhabbettir. Muhabbetin fevaidi; muhabbet ayağıyla marifetullaha teveccüh eden zâtlar; şübehata ve itirazata kulak vermezler, ucuz kurtulurlar. Muhabbetin bir vartası var ki: Ubudiyetin sırrı olan niyazdan, mahviyetten naza ve davaya atlar, mizansız hareket eder. 

Üçüncü Nokta: Bu dünya, dâr-ül hikmettir, dâr-ül hizmettir; dâr-ül ücret ve mükâfat değil. Buradaki a’mal ve hizmetlerin ücretleri berzahta ve âhirettedir. Eğer bâki uhrevî meyveleri, fâni dünyada, fâni bir surette yese velayetin mayesi olan ihlası kaybedip, velayetin kaçmasına meydan açar.

Yedinci Telvih: “Dört Nükte”dir.

Birinci Nükte: Hakaik-i şeriata yetişmek için, tarîkat ve hakikat meslekleri, vesile ve hâdim ve basamaklar hükmündedir. Hakaik-i şeriat ise marifet ve inkişaf-ı hakaik-i imaniyedir. Yoksa bazı ehl-i tasavvufun zannettikleri gibi, şeriatı zahirî bir kışır, hakikatı onun içi ve neticesi ve gayesi tasavvur etmek doğru değildir.

İkinci Nükte: Tarîkat ve hakikat, vesilelikten çıkmamak gerektir. Eğer maksud-u bizzât hükmüne geçseler; o vakit şeriatın muhkematı ve ameliyatı ve Sünnet-i Seniyeye ittiba’, resmî hükmünde kalır; kalb öteki tarafa müteveccih olur.

Üçüncü Nükte: “Sünnet-i Seniye ve ahkâm-ı şeriat haricinde tarîkat olabilir mi?”

Elcevab: Hem var, hem yok.

Vardır, çünki bazı evliya-yı kâmilîn, şeriat kılıncıyla i’dam edilmişler.

Hem yoktur. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın caddesinden hariç ve onun arkasından gitmeyen muhaldir ki; hakikî envâr-ı hakikata vâsıl olabilsin. Fakat bu düsturunun üç istisnası vardır.

1. İstiğraka, cezbeye ve sekre mağlub olanlar

2. Teklifi dinlemeyen latifelerine uyanlar

3. İhtiyarı işitmeyen latifelerin mahkûmu olanlar

Daire-i şeriatın haricinde bulunan ehl-i tarîkat iki kısımdır.

Biri: Ahkâm-ı şeriatı ihtiyarsız muvakkaten terkedenler tekzib etmezlerse mazur sayılırlar.

Diğeri: Hakaik-i şeriatın derece-i zevkine yetişemediği için bulduğu hakikatı, esas ve maksud telakki edenler. Eğer aklı başında ise mes’uldür.

Dördüncü Nükte: Ehl-i dalalet ve bid’at fırkalarından hak zannettiği mesleğindeki muhabbet-i haktan ötürü Ehl-i Sünnete itirazat eden zâtlar (Zemahşerî gibi), ümmet nazarında makbul olurlarken Ehl-i Sünnet’in yüksek düsturlarına kısa akılları yetişemediğinden inkâr eden zâtlar var (Ebu Ali Cübbaî gibi); zahirî hiçbir fark yokken, ümmet reddediyor.

Sekizinci Telvih: Sekiz vartayı beyan eder:

Birincisi: Velayeti, nübüvvete tercih etmek

İkincisi: Evliyayı, Enbiyaya tercih etmek

Üçüncüsü: Tarikatı, Sünnete tercih etmek (Yedinci Telvih)

Dördüncüsü: İlhamı, Vahye tercih etmek (Dördüncü Telvih)

Beşincisi: Ezvak ve envâr ve keramatı, ibadata, hidemata ve evrada tercih etmek (Altıncı Telvih Üçüncü Nokta)

Altıncısı: Makamat-ı velayetin gölgelerini ve zıllerini ve cüz’î nümunelerini, makamat-ı asliye-i külliye ile iltibas etmek

Yedincisi: Fahrı, nazı, şatahatı, teveccüh-ü nâsı ve merciiyeti; şükre, niyaza, tazarruata ve nâstan istiğnaya tercih etmek

Sekizinci: Âhirette alınacak ve koparılacak velayet meyvelerini, dünyada yemesini ister ve sülûkunda onları istemekle vartaya düşer. Sekizinci ile Beşinci arasındaki fark; beşinci de keşif ve keramet istenildiği gibi sekizincisi dünyevi menfaatleri beklemekle vartaya düşer.

Dokuzuncu Telvih: Tarîkatın pek çok semeratından ve faidelerinden Dokuz Adedini icmalen beyan eder.

Birincisi: İstikametli tarîkat vasıtasıyla hakaik-i imaniyenin inkişafı ve vuzuhu ve aynelyakîn derecesinde zuhurlarıdır.

İkincisi: Tarîkat vasıtasıyla kalbi işletmekle, sair letaif-i insaniyeyi harekete getirip, netice-i fıtratlarına sevkederek hakikî insan olmaktır.,

Üçüncüsü: Âlem-i berzah ve âhiret seferinde, tarîkat silsilelerinden bir silsileye iltihak edip yalnızlık vahşetinden ve evham ve şübehatın hücumlarından kurtulmaktır.

Dördüncüsü: İmandaki marifetullah ve o marifetteki muhabbetullahın zevkini, safi tarîkat vasıtasıyla anlamak ve o anlamakla dünyanın vahşet-i mutlakasından ve insanın kâinattaki gurbet-i mutlakasından kurtulmaktır.

Beşincisi: Tekâlif-i şer’iyedeki hakaik-i latifeyi, tarîkattan ve zikr-i İlahîden gelen bir intibah-ı kalbî vasıtasıyla hissetmek, takdir etmek…

Altıncısı: Hakikî zevke ve ciddî teselliye ve kedersiz lezzete ve vahşetsiz ünsiyete, hakikî medar ve vasıta olan tevekkül makamını ve teslim rütbesini ve rıza derecesini kazanmaktır.

Yedincisi: Sülûk-u tarîkatın en mühim şartı, en ehemmiyetli neticesi olan ihlas vasıtasıyla, Şirk-i hafîden ve Riya ve tasannu’ gibi rezailden halâs olmak ve Tarîkatın mahiyet-i ameliyesi olan tezkiye-i nefs vasıtasıyla, nefs-i emmarenin ve enaniyetin tehlikelerinden kurtulmaktır.

Sekizincisi: Tarîkatta, zikr-i kalbî ile ve tefekkür-ü aklî ile kazandığı teveccüh ve huzur ve kuvvetli niyetler vasıtasıyla, âdetlerini ibadet hükmüne çevirmek ve muamelât-ı dünyeviyesini, a’mal-i uhreviye hükmüne getirip sermaye-i ömrünü hüsn-ü istimal etmek cihetiyle, ömrünün dakikalarını hayat-ı ebediyenin sünbüllerini verecek çekirdekler hükmüne getirmektir.

Dokuzuncusu: Seyr-i sülûk-u kalbî ile ve mücahede-i ruhî ile ve terakkiyat-ı maneviye ile, insan-ı kâmil olmak için çalışmak; yani hakikî mü’min ve tam bir müslüman olmak; yani yalnız surî değil, belki hakikat-ı imanı ve hakikat-ı İslâmı kazanmak; yani şu kâinat içinde ve bir cihette kâinat mümessili olarak, doğrudan doğruya kâinatın Hâlık-ı Zülcelal’ine abd olmak ve muhatab olmak ve dost olmak ve halil olmak ve âyine olmak ve ahsen-i takvimde olduğunu göstermekle, benî-Âdem’in melaikeye rüchaniyetini isbat etmek ve şeriatın imanî ve amelî cenahlarıyla makamat-ı âliyede uçmak ve bu dünyada saadet-i ebediyeye bakmak, belki de o saadete girmektir.

Dokuzuncu Kısım olan Dokuzuncu Risalenin Zeyli [Bu küçücük zeylin büyük bir ehemmiyeti var. Herkese menfaatlidir. Çünkü herkeste nefis vardır.]

Cenab-ı Hakk’a vâsıl olacak tarîkler pek çoktur. Bütün hak tarîkler Kur’andan alınmıştır. Fakat “Acz ve fakr ve şefkat ve tefekkür” tarîkı daha kısa, daha selâmetli, daha umumiyetli bir tarîkdır. Acz, ubudiyet tarîkıyla mahbubiyete kadar gider. Fakr, Rahman ismine îsal eder. Şefkat, Rahîm ismine îsal eder. Tefekkür, Hakîm ismine îsal eder. Şu kısa tarîkın evradı: İttiba-ı sünnettir, feraizi işlemek, kebairi terketmektir. Ve bilhâssa namazı ta’dil-i erkân ile kılmak, namazın arkasındaki tesbihatı yapmaktır.

Birinci Hatvede: Tezkiye-i nefs etmemek. Yani fıtratında tevdi edilen ve Mabud-u Hakikî’nin hamd ve tesbihi için ona verilen cihazat ve istidadı, kendi nefsine sarfetmemektir.

(Tezkiye-i nefs etmeyen kişi aczini anlar. Zira مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ hadîsinin sırrıyla tezkiye-i nefs etmeyen kişi Mabud-u Hakikiyi tanır. Aczini ilan ederek ubudiyet tarîkiyle mahbubiyete kadar gider.)

İkinci Hatvede: Nisyan-ı nefs içinde nisyan etmemek. Yani huzuzat ve ihtirasatta unutmak ve mevtte ve hizmette düşünmek. (Zeval ve fenadan kendini kurtarmak için elinde hiç bir şey olmayan fakir insan kendini unutmak yerinde mevti düşünüp hizmet ederek fani ömrünü o ömrü veren Zatın yolunda feda etmekle ebedi bir ömrü kazanır.)

Üçüncü Hatvede: Kemalini kemalsizlikte, kudretini aczde, gınasını fakrda bilmektir. (Cenab-ı Hakkın biz kullarına Şefkat etmesiyle bize verdiği nimetleri ondan bilerek şükretmektir. Bu şefkatin tecelliyatını gören insan o şefkate ayinedarlık edip mahlûkata şefkat edecektir.)

Dördüncü Hatvede: Vücudunda adem, ademinde vücudu vardır. Nefs-i emmare cihetiyle fena bul ki rahat edesin. Hodbin ve bildiğine itimad etmek yerine vahy-i semaviyi dinlemek, vahy-i semaviden manayı harfi dersini alıp nazar ve niyetini istikamete sokmaktır. (Âyetin manayı münafisi ile bakıldığında kendini helak olmayacak zanneden nefis, kendini serbest ve müstakil ve bizzât mevcud bilir. Eğer Bak-i Zülcelale bakmayan herşeyin helak olacağını tefekkür etse helaketten kurtulacaktır.)

Dokuzuncu Kısım olan Dokuzuncu Risalenin Zeylinin Hâtimesi

Şu acz, fakr, şefkat, tefekkür tarîkındaki dört hatvenin izahatı;

· Evet şu tarîk daha kısadır. Çünki dört hatvedir. Acz, elini nefisten çekse, doğrudan doğruya Kadîr-i Zülcelal’e verir.

· Hem şu tarîk daha eslemdir. Çünki acz ve fakr ve kusurdan başka nefsinde bulmuyor ki, nefsi şatahat ve bâlâ-pervazane davalarda bulunup haddinden fazla geçsin.

· Hem, bu tarîk daha umumî ve cadde-i kübradır. Çünki kâinatı Fâtır-ı Zülcelal hesabına istihdam edip, esma-i hüsnasının mazhariyet ve âyinedarlık vazifesinde istimal ederek mana-yı harfî nazarıyla onlara bakıp, mutlak gafletten kurtulup huzur-u daimîye girmektir; herşeyde Cenab-ı Hakk’a bir yol bulmaktır.

Otuzuncu Mektub Matbu’, Arabî “İşarat-ül İ’caz Tefsiri”dir.

(İşarat-ül İ’cazda otuzüç âyet tefsir edilmiştir. Otuzuncu Mektub’un Yirmidokuzuncu Mektubun Dokuz kısım Risaleleri ile olan münasebeti;  Otuzuncu Mektub olan İşarat-ül İ’caz tefsirinde Kur’anın surelerinin âyetlerinin, kelâmlarının, hattâ kelimelerinin öncesi ve sonrası ile münasebetleri tedkik edilmiştir.

Böylece Yirmidokuzuncu Mektubun Birinci Kısmındaki Müfessirlerin dediği gibi Kur’anın bitmez ve tükenmez bir hazine olduğunu göstermiştir. Her asır Kur’an’ın nusus ve muhkematını teslim ve kabul ile beraber, tetimmat kabîlinden hakaik-i hafiyesinden hissesini aldığı gibi Üstadımızda bu asrın hissesine düşen âyetlere kıyamete kadar gelecek vesvese ve şüpheleri izale etmiştir.)

Otuzbirinci Mektub Otuzbir “Lem’a”dır.

(Otuzbirinci Mektub’un Otuzuncu Mektub ile olan münasebeti;  Otuzuncu Mektub olan İşarat-ül İ’caz tefsirinde Kur’anın surelerinin âyetlerinin, kelâmlarının, hattâ kelimelerinin öncesi ve sonrası ile münasebetleri tedkik edilmiştir. Otuzbirinci Mektubda ise bir kısım ayetlerin tafsilli bir surette tefsiri yapılmıştır.)

Otuzikinci Mektub Kendi kendine manzum tarzını alan matbu’ “Lemaat” risalesidir. Aynı zamanda “Otuzikinci Lem’a” olup, “Sözler” mecmuasının âhirinde neşredilmiştir.

(Otuzikinci Mektub’un Otuzbirinci Mektub ile olan münasebeti; Otuzbirinci Mektubda bir kısım ayetlerin tafsilli bir surette tefsiri yapılmıştır. Otuzikinci Mektub da ise Külliyatın içinde tefsir edilen âyet ve hadislerin hakikatları çekirdeklerin çiçek açtığı gibi açılarak manzum tarzında gösterilmiştir.)

Otuzüçüncü Mektub Otuzüçüncü Söz’ün Otuzüç Penceresidir. Marifet-i İlahiyeye pencereler açan “Otuzüç Pencereli Risale” olup, bir cihette “Otuzüçüncü Söz” olduğundan Sözler Mecmuasında neşredilmiş, buraya dercedilmemiştir.

(Otuzüçüncü Mektub’un Otuzikinci Mektub ile olan münasebeti; Otuzikinci Mektub da Külliyatın içinde tefsir edilen âyet ve hadislerin hakikatları çekirdeklerin çiçek açtığı gibi açılarak manzum tarzında gösterilmiştir. Otuzüçüncü Mektub da ise bir cihette “Otuzüçüncü Söz” olduğundan Mektubat, Lem’alar ve Şuaları da içine alarak Külliyatın büyük bölümünü kapsamaktadır.)

İşarat-ı Gaybiye hakkında bir takriz İmam-ı Ali Radıyallahü Anh’ın, Risale-i Nur hakkında ihbar-ı gaybîsinden bir parça olan bu kısım; Sikke-i Tasdik-i Gaybî Mecmuasında dercedilen İşarat-ı Kur’aniye ve üç Keramet-i Aleviye ve Keramet-i Gavsiye risaleleriyle birlikte, ehl-i vukufların takdirkâr raporlarına müsteniden, mahkemelerce sahiblerine geri iade edilmiştir. İmam-ı Ali’nin (R.A.) Celcelutiye’de, Risale-i Nur hakkındaki üç kerametinden bir kerametinin sekiz remzinden Yedinci ve Sekizinci Remzin bir parçasıdır. Sikke-i Tasdik-i Gaybî Mecmuasının yüz yirmibeşinci sahifesinden, yüz otuzuncu sahifesine kadar olan kısımda münderiçtir.

Hakikat Çekirdekleri Otuzbeş sene evvel tab’edilen “Hakikat Çekirdekleri” namındaki risaleden vecizelerdir.

Medine-i Münevvere’de bulunan mühim bir âlimin Risale-i Nur hakkında yazdığı bir manzume: 480

Oniki sene evvel yazılmış ve Sikke-i Tasdik-i Gaybî Mecmuasında dercedilmiş mühim bir mektubdan bir parçadır: 482

Fihriste-i Mektubat

Hakikat Işıkları Mehmed Kayalar