Sual: Aşağıdaki pasajda geçen yirmi sahifeden başka hangi sahifeler olabilir ve bu konuda neler söylenebilir?
“İşte, küre-i arzın yirmiden ziyade büyük sahifelerinden bir tek sahifenin yirmi vechinden bir tek vechinin muhtasar şehadeti ile …” Ayet-ül Kübra – 33
Cevap: Değerli kardeşim suali cevaplamadan önce büyük sahifelerden ilki olan ve buna istinaden söylenilen sahife hangisidir ona bir bakalım.
“Bâblarındaki her bir sahifesi, binler âyâtıyla arzın Rabbini tanıttırıyor. Umumunu okumak için vakit bulamadığından, yalnız bir tek sahife olan zîhayatın bahar faslında icad ve idaresine bakar, müşahede eder ki:”
Burdaki bablardan kastedilen “küre-i arz” üzerindeki masnuattır. Küre-i arzın yirmiden ziyade büyük olan sahifelerden birisi ise “zîhayatın bahar faslında icad ve idaresi” dir. Diğer sahifelerin neler olduğuna geçmeden önce her bir masnuun kendi san’atkârına yaptıkları delaleti üzerine geçen bazı bahislerden bazı iktibaslar verelim.
“Çünki her bir masnu, kendi nefsine birkaç vecihle aynen delalet eder. Fakat Sâni’ine, hem aynen, hem aklen çok vecihler ile delaletleri vardır.”
“Kezalik Kudret-i Ezelî kitabından olan bir masnu, kendi nefsine kendi cirmi kadar ve bir vecihle delalet eder. Amma Nakkaş-ı Ezelî’ye pek çok vücuhla delalet eder.”
“Hattâ bir tek zîhayat şeyde, yalnız zahir olarak yirmi kadar esma-i İlahiyenin cilve-i nakşı görünebilir.”
“Cenab-ı Hakk’ın vücub-u vücud ve vahdetine, kâinatın mürekkebatı ve zerratının ellibeş vecihle yaptıkları şehadetlerin bir vechini yazacağım.”
Buradan da anlaşılacağı gibi her bir masnu bazen yirmi bazen ellibeş vecihle ve bazen de çok vecihlerle Kâinatın Sânii’nin vücub-u vücuduna ve vahdetine delalet etmektedirler. Kesret, çokluk ifade eden bu rakamların tam olarak kaç olduğuna fazla takılmadan verilen esasata ve hakikate muttali olmak gerekmektedir.
“Yedi, yetmiş, yedi yüz gibi tabirat, üslûb-u Arabîde kesreti ifade ettiği için, o küllî yedi tabaka çok kesretli tabakaları hâvi olabilir.”
Gelgelelim Küre-i Arzın yirmiden ziyade olan diğer büyük sahifelerinden diğerlerinin neler olduğuna.. bu büyük sahifelerden bazılarına dördüncü, beşinci, altıncı ve yedinci mertebelerde işaret edilmiştir. Bunlar:
1-Denizler
2-Nehirler
3-Dağlar
4-Sahralar
5-Ağaçlar
7-Bitkiler
8-Hayvanlar
9-Kuşlar
Burada verilen tevhidî bakış açısı ya da mâna-yı hakikî vechi aslında birer mebadî yani birer ilke olarak bizim nazarımızı çevirdiğimiz her bir mahluk ve masnua uyarlayabileceğimiz birer esasata işaret etmektedir. Diğer büyük masnulara, ki kısmen diğer mertebelerde de bazılarına kısaca değinilmiş, misal vermek istersek de belki şunlar söylenebilir:
10-Madenler
11-Hava
12-Su
13-Toprak
15-İklimler
16-Karalar
17-Balıklar
18-Mikroorganizmalar
19-Böcekler
20-Çiçekler
21-Meyveler
22-Sebzeler
23-…
Elhasıl, her bir sanatlı eser kendi nefsine cirmi, büyüklüğü kadar bir yönle delalet ettiği gibi sanatkârının ve nakşedeninin isimlerine ve sıfatlarına ise çok yönlerle işaret ve delalet ederek yaratanının azametini ve büyüklüğünü gözler önüne sermektedir. Umarım sualinize cevap olmuştur. Vesselam.
29 Ramazan 1446
Sedad